Covid-19: Πολύ περισσότερο από καταλύτης κρίσης!

του Daniel Tanuro, 19/5/2020

[από το «–Moins! Journal romand d’écologie politique »]

Η κρίση του κορονοϊού είναι πρωτόγνωρη. Δεν μπορεί να συλληφθεί ούτε ως υγειονομική κρίση, ούτε ως κοινωνικο-οικονομική κρίση, ούτε καν ως συνδυασμός των δύο. Πρέπει αναγκαστικά να ιδωθεί ως αυτό που είναι στην πραγματικότητα, δηλαδή συνολική κρίση, ταυτόχρονα και υγειονομική και κοινωνική και οικονομική και οικολογική. Με άλλα λόγια, συστημική κρίση.

Η κρίση αυτή είναι στην πραγματικότητα η πρώτη αληθινή ολοκληρωτική κρίση, η πρώτη κρίση του Ανθρωπόκαινου. Υπό αυτή την έννοια, αποτελεί ιστορική καμπή εξαιρετικής σημασίας και θέτει την ανθρωπότητα, σαφέστερα από ποτέ, μπροστά σε μια θεμελιακή επιλογή πολιτισμού: οικοσοσιαλισμός ή βαρβαρότητα.

Ο συστημικός χαρακτήρας του φαινομένου, που είναι εκτός κάθε γνωστού πλαισίου, φαίνεται με σαφήνεια τόσο από την προέλευση του ιού, όσο και από τον τύπο διάδοσής του και από τις κοινωνικές του επιπτώσεις:

Πηγή

Εδώ και δεκαετίες, βλέπουμε ότι διάφοροι ιοί τείνουν να διαπερνούν τα όρια των ειδών, να προσαρμόζονται στον homo sapiens και να τον μολύνουν, μέσα από διαδικασίες ζωόνωσης¹. Ο SARS-CoV2² δεν αποτελεί εξαίρεση: πέρα από τον HIV, είχαμε τον Έμπολα, τον Chikunguniya, τον Zika, τον SARS-1, τον MERS, την γρίπη των πτηνών και ορισμένους ακόμα. Όμως, οι ειδικοί συμφωνούν κατά πολύ στο ότι η διαπέραση του ορίου των ειδών οφείλεται στην αποψίλωση των δασών, στη βιομηχανία κρέατος, στη μονοκαλλιέργεια του agrobusiness, στο εμπόριο των άγριων ζώων, στις εξορύξεις, κλπ. Δηλαδή, γενικότερα, στην καταστροφή των φυσικών χώρων από τον καπιταλιστικό παραγωγισμό και εξορυκτικισμό.

Ο Covid-19, επομένως, δεν είναι μια κατάρα που θα μας πήγαινε πίσω στη Μαύρη Πανούκλα και στις άλλες υγειονομικές μάστιγες των παλαιότερων χρόνων. Αντίθετα, μας εκτινάσσει προς τις πανδημίες του μέλλοντος. Ακόμα και αν αυτός ο ιός εξαφανιζόταν, ακόμα και αν κάποιο εμβόλιο βρισκόταν (δεν υπάρχει όμως σε αυτό καμία βεβαιότητα, όπως το αποδεικνύουν ο HIV και η ηπατίτιδα C!), άλλες πανδημίες θα εμφανιστούν όσο οι μηχανισμοί που τις δημιουργούν δεν θα έχουν εξαλειφθεί.

Διάδοση

Και ο τρόπος διάδοσης του ιού και αυτός σημαδεύεται από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του σύγχρονου καπιταλισμού. Πράγματι, η ταχύτητα με την οποία μεταδόθηκε η ασθένεια στην επιφάνεια του πλανήτη δεν οφείλεται απλώς στα εσωτερικά χαρακτηριστικά του SAS-CoV2 (χαμηλότερη φονικότητα από του SARS-1, συνδυασμένη με υψηλή μολυσματικότητα).

Οφείλεται επίσης, και καθοριστικά, στην παγκοσμιοποίηση και στην πυκνότητα των εναέριων συναλλαγών που είναι εξαιρετικά γρήγορες σε όλη την πορεία των αλυσίδων αξίας που συνδέουν τις μεγαπόλεις της καπιταλιστικής παραγωγής. Χωρίς αυτό το καθοριστικό στοιχείο, η επιδημία αναμφίβολα δεν θα μπορούσε να είχε φτάσει να γίνει πανδημία.

Κοινωνική υφή

Στο εσωτερικό των μεγαπόλεων αυτών, η μόλυνση προφανώς ευνοείται από την πυκνότητα των πληθυσμών. Αλλά ο παράγοντας αυτός δεν είναι απόλυτος. Πρέπει να ενταχθεί στις σχέσεις του με δύο άλλες παραμέτρους:

• Η πρώτη είναι η ανάπτυξη των κοινωνικών ανισοτήτων. Το παράδειγμα της Νέας Υόρκης είναι διαφωτιστικό: η πυκνότητα του πληθυσμού είναι πολύ μεγαλύτερη στο πλούσιο Μανχάταν απ’ό,τι στο Μπρονξ, αλλά είναι σε αυτήν την τελευταία φτωχή συνοικία, με γενικά μεγαλύτερα ποσοστά από διαφορετικές « φυλές », που ο Covid-19 είχε αναλογικά τα περισσότερα θύματα.
• Η δεύτερη παράμετρος είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση: ιταλικές και αμερικανικές αναλύσεις επιβεβαίωσαν, πράγματι, τα πορίσματα που είχαν βγάλει κινέζοι ερευνητές οι οποίοι, ήδη από το 2003, όταν ήταν ο SARS-1, είχαν διατυπώσει έναν συσχετισμό ανάμεσα στην περιεκτικότητα του αέρα σε μικροσωματίδια, στις αναπνευστικές ασθένειες που πηγάζουν από αυτά, και στις βλάβες που προκαλεί ο ιός.

Θα άξιζε να κάνουμε και μια λεπτομερειακή κριτική της διαχείρισης της πανδημίας από τις κυβερνήσεις -αλλά για αυτό μας λείπει ο χώρος εδώ. Ας πούμε απλώς ότι πρόκειται προφανώς για ταξική διαχείριση, της οποίας οι προτεραιότητες από την αρχή ήταν:

1. Να κρατηθεί η δραστηριότητα του παραγωγικού τομέα της οικονομίας σε όσο γίνεται υψηλότερο επίπεδο.
2. Να εμποδιστεί η αμφισβήτηση των πολιτικών λιτότητας που είχαν αποδεκατίσει, τις τελευταίες δεκαετίες, τον τομέα της περίθαλψης (νοσοκομειακής και εξω-νοσοκομειακής).
3. Να επιβληθεί στον πληθυσμό ένα πολύ αυστηρό « απαγορευτικό » και/ή με ελευθεριοκτόνα τεχνολογικά μέτρα (ως μόνος τρόπος για να επιπεδοποιηθεί η επιδημιολογική καμπύλη, εξασφαλίζοντας κυρίως τα σημεία 1 και 2 πιο πάνω), το οποίο είχε ως αποτέλεσμα να ενισχυθούν οι ανισότητες και οι διακρίσεις, κοινωνικές, φύλου και « φυλής ».

Κρίση

Η πανδημία (και η διαχείρισή της!) επιταχύνουν το ξέσπασμα μιας κοινωνικο-οικονομικής κρίσης της οποίας η έκταση ασφαλώς και θα είναι μεγαλύτερη του 2008 και θα μπορούσε να πλησιάσει ακόμα και αυτήν του 1929. Αλλά η ανάλυση του φαινομένου δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά ποσοτική. Πράγματι, είναι ποιοτικά που η κρίση αυτή δεν συγκρίνεται με καμία άλλη. Ασφαλώς έρχεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο μιας πολύ κλασικής καπιταλιστικής κρίσης υπερπαραγωγής, που ήταν ήδη αισθητή από πριν από τον Δεκέμβρη του 2019.

Αλλά, αντίθετα από μια κλασική κρίση, εδώ δε θα αρκέσει η καταστροφή πλεονασματικών κεφαλαίων για να αποκατασταθούν τα κέρδη και να εξασφαλιστεί η επανεκκίνηση της μηχανής. Πράγματι, ο ιός είναι πολύ περισσότερα πράγματα απ’ό,τι ένας απλός καταλύτης: όσο δεν τίθεται οριστικά εκτός μάχης, θα συνεχίσει να βάζει κόκκους άμμου στα γρανάζια.

Με άλλα λόγια, η επάνοδος στην « κανονικότητα » θα μπορούσε να παραμείνει αδύνατη για ακαθόριστο χρονικό διάστημα, εκτός αν γίνει με αντίτιμο… τη θανάτωση εκατομμυρίων ανθρώπων από τους πιο αδύναμους, τους πιο ηλικιωμένους, τους πιο φτωχούς, τους χρόνια πάσχοντες. Η άκρα δεξιά δε διστάζει να επιλέγει αυτή τη « λύση », όπως το δείχνουν οι διαδηλώσεις κατά του απαγορευτικού στις ΗΠΑ και στη Γερμανία, καθώς και οι δηλώσεις του Τραμπ και του Μπολσονάρο.

Οικοσοσιαλισμός ή βαρβαρότητα

Εμείς, οικολόγοι που έχουμε συνείδηση ότι η επιστροφή στην « κανονικότητα » είναι θανάσιμο αδιέξοδο, πρέπει να βγάλουμε το συμπέρασμα: ο καπιταλισμός δε θα καταρρεύσει από μόνος του, πρέπει να συγκεκριμενοποιήσουμε στους αγώνες την επιλογή ανάμεσα σε έναν οικοσοσιαλισμό, που φροντίζει τα ζωντανά, ανθρώπινα και μη, και στη βύθιση στη βαρβαρότητα.

Daniel Tanuro

19/5/2020

Άρθρο που γράφτηκε για την ελβετική επιθεώρηση αποανάπτυξης « –Moins! ».

Αναδημοσιεύτηκε στα γαλλικά από το Gauche Anticapitaliste

Μετάφραση στα ελληνικά: Περιοδικό « 4 ». Οι υπότιτλοι είναι δικοί μας.

---

Σημειώσεις:

1Διαδικασίες με τις οποίες, κάποιες μολυσματικές ασθένειες των σπονδυλωτών ζώων μεταδίδονται στον άνθρωπο.

2Πιο γνωστός με το όνομα κορονοϊός ή COVID-19.

---

https://tpt4.org/?p=4776