Νέα Δεξιά και διαχείριση του Κοινωνικού Αποκλεισμού
στην περίοδο της καραντίνας
του Θοδωρής Ζέης
Η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, ανακοίνωσε περιοριστικά μέτρα εδώ και ένα μήνα, εμφανίζοντας έτσι, μια καμπύλη εξέλιξης της πανδημίας διαφορετική στην Ελλάδα από τις άλλες χώρες της Ευρώπης. Τα μέτρα αυτά σε μεγάλο βαθμό τηρούνται, πράγμα που έχει επιτρέψει στο συρρικνωμένο δραματικά δημόσιο σύστημα υγείας να μην εκτεθεί υπέρμετρα και να μην αντιμετωπίζουμε προς το παρόν τραγικές σκηνές όπως αυτές που είδαμε στην Ιταλία ή στην Ισπανία και την Αγγλία.
Κατά τα λοιπά, τα αντισταθμιστικά μέτρα για την οικονομία, πέρα από τις διαπραγματεύσεις στο Eurogroup για το ευρωομόλογο, περιλάμβαναν μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων, μειώσεις και διευθετήσεις φόρων, ενοικίου, ενώ για τους εργαζόμενους που απολύονται, ένα έκτακτο βοήθημα. Έκτακτο βοήθημα εξαγγέλθηκε και για τους επιστήμονες, ελεύθερους επαγγελματίες, αρχικά με τη φαεινή ιδέα να συνδυαστεί με το προαπαιτούμενο της «τηλεκατάρτισης» σε μια σειρά θεματικά αντικείμενα που υποτίθεται θα βελτίωναν τις επαγγελματικές δεξιότητες των επιστημόνων, όμως με τον τρόπο που σχεδιάστηκε η υλοποίησή του κατέληξε σε ένα πρώτου μεγέθους σκάνδαλο, μια «αρπαχτή» κοινώς, για έναν κύκλο συμφερόντων γύρω από την κατάρτιση και τον διαμοιρασμό των ευρωπαϊκών κονδυλίων, γεγονός που ανάγκασε τον Μητσοτάκη να ακυρώσει το σχετικό μέτρο. Ο Υπουργός Εργασίας Βρούτσης, παραμένει στη θέση του, πάντως, παρόλο που δεν μπόρεσε να δικαιολογήσει την απόφασή του. Ας μην ξεχνάμε, βέβαια, ότι τα ιδιωτικά συμφέροντα που αρθρώνονται γύρω από τα κονδύλια της κατάρτισης είναι τα ίδια από την περίοδο του Α’ ΚΠΣ και καμιά κυβέρνηση, ούτε αυτή του ΣΥΡΙΖΑ, μπόρεσε ή δεν θέλησε να τα ελέγξει.
Τα θύματα της «καραντίνας» έχουν φύλο…
Τα περιοριστικά μέτρα πλήττουν βάναυσα τα ήδη πενιχρά εισοδήματα των ευέλικτα απασχολούμενων, οι οποίοι αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των εργαζομένων του Ιδιωτικού τομέα. Δεν θα πρέπει να μας διαφύγει ότι το μεγαλύτερο μέρος των εργαζομένων που επηρεάζονται ή πλήττονται από την πανδημία και, κυρίως, από τα μέτρα για την αντιμετώπισή της, είναι οι γυναίκες. Η συντριπτική πλειονότητα των εργαζομένων, στις επιχειρήσεις και οργανισμούς που σήκωσαν το βάρος της φροντίδας, (επισιτισμός, σούπερ μάρκετ, νοσηλευτικό προσωπικό), είναι γυναίκες. Όπως επίσης και στις επιχειρήσεις που έκλεισαν (καταστήματα ρούχων, μόδας, καλλυντικών, κομμωτήρια), η πλειονότητα είναι πάλι γυναίκες. Επίσης, το ίδιο ισχύει για τις εργαζόμενες στον τομέα καθαριότητας και οικιακής φροντίδας, έναν τομέας που παραμένει παραδοσιακά αρρύθμιστος, χωρίς επαγγελματικά και ασφαλιστικά δικαιώματα, για όσες έχασαν τη δουλειά τους. Πολλές από τις παραπάνω γυναίκες, εργαζόμενες ή άνεργες, καθώς επιστρέφουν σπίτι, συναντούν επιπρόσθετα τη φροντίδα των παιδιών (που δεν έχουν σχολείο), του νοικοκυριού και συχνά τη βία από τους συντρόφους τους. Το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών είναι σε μεγάλη έξαρση αυτό τον καιρό λόγω και των μέτρων περιορισμού.
…έχουν δικαιώματα
Όμως, το παραπάνω πλαίσιο, «προστασίας και κοινωνικής αποστασιοποίησης», που λάνσαρε η Κυβέρνηση με τη στοχευμένη καμπάνια «Μένουμε Σπίτι, προστατεύουμε τους εαυτούς μας και τους αγαπημένους μας», δεν περιλάμβανε από την αρχή, στους «αγαπημένους» και στους «εαυτούς», ολόκληρους πληθυσμούς που αποκλείστηκαν ακόμη μια φορά από τον δημόσιο λόγο, ενώ όταν γινόταν μια οποιαδήποτε αναφορά σε αυτούς, περιγράφονταν με συλλογικούς χαρακτηρισμούς, όπως «υγειονομική βόμβα», «απειλή», κλπ .
Πρόκειται για τους πρόσφυγες, τους κρατούμενους, τους Ρομά, τους άστεγους, όχι απαραίτητα με αυτή τη σειρά.
Όπως είναι γνωστό, το πολιτικό σχέδιο της Δεξιάς για τους πρόσφυγες, προβλέπει ένα σκληρό σύστημα ασύλου που θα ευνοήσει τις μαζικές απορρίψεις και επιστροφές των αιτούντων άσυλο και την κατασκευή κλειστών Δομών, διάσπαρτων στη χώρα, ώστε να ανακουφιστούν τα επιβαρυμένα νησιά.
Η στρατηγική όμως των κλειστών δομών, συνάντησε σφοδρές αντιστάσεις παντού στην Ελλάδα, από ένα δίκτυο πολιτικών παραγόντων, συλλόγων, επαγγελματικών ενώσεων, συνδεδεμένων με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, ισχυρό κομμάτι της εκλογικής της βάσης. Μετά την αποτυχία εισόδου στη Βουλή της Χρυσής Αυγής και μετά τη δίκη της, αυτό το δίκτυο έχει καταφέρει να κυριαρχήσει στο δημόσιο λόγο, μονοπωλώντας τον πολιτικό διάλογο, επιβάλλοντας μια ακροδεξιά ξενοφοβική ατζέντα. Με άλλη ευκαιρία, έχω υποστηρίξει ότι το «δίκτυο» αυτό μας φέρνει στη μνήμη τον τρόπο που λειτουργούσε η Maggioranza Silenziosa στο Μιλάνο και σε άλλες πόλεις της Ιταλίας, στη δεκαετία του 70’.1 Στην Ελλάδα λοιπόν, αυτό το δίκτυο πρωταγωνίστησε στην πρόσφατη περίοδο, αντιστεκόμενο με κάθε τρόπο στην κατασκευή των νέων «κλειστών Δομών» στα νησιά, όπου δεν δίστασε να έλθει σε σύγκρουση με την αστυνομία και τα ΜΑΤ, βανδαλίζοντας επίσης τις εγκαταστάσεις διαφόρων ΜΚΟ στην Λέσβο και βιαιοπραγώντας ενάντια σε πρόσφυγες.
Κορύφωσε τελικά τη δράση του τον περασμένο Φεβρουάριο, κατά την πρόσφατη κρίση στα βόρεια σύνορα με την Τουρκία, όταν η κυβέρνηση του Ερντογάν χρησιμοποίησε μαζικά πρόσφυγες σε απόγνωση, μεταφέροντάς τους στα σύνορα ώστε να περάσουν στην Ευρώπη, εκβιάζοντας έτσι την ευρωπαϊκή στήριξη στη σύγκρουση με την Συρία και βέβαια πρόσθετη χρηματική στήριξη για να συνεχίσει να «κρατά» τους πρόσφυγες στο έδαφος της. Στις συγκρούσεις που ακολούθησαν, το δίκτυο αυτό έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην προπαγάνδα περί κινδύνου εξ ανατολής, και λειτούργησε σαν ενισχυτής της συστημικής προπαγάνδας, με την ανοχή αυτή τη φορά μεγάλου μέρους της Αριστεράς και της σοσιαλδημοκρατίας.
Η κυβέρνηση, πέρα από το κλείσιμο των συνόρων προχώρησε σε μια πρωτοφανή αναστολή του δικαιώματος κατάθεσης αίτησης ασύλου για ένα μήνα από 27 Φεβρουαρίου. Η απόφαση αυτή έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με κάθε διεθνή συνθήκη. Η κυβέρνηση αξιοποίησε, όμως, την αμφιλεγόμενη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου της 18ης Φεβρουαρίου, το οποίο με ομόφωνη απόφαση, αποδέχτηκε τις μαζικές επαναπροωθήσεις μεταναστών χωρίς την εξατομικευμένη εξέταση των φακέλων τους, καθώς εισήλθαν παράνομα στην επικράτεια της χώρας (Ισπανία) που είχε διατάξει την απομάκρυνσή τους.
Όσοι πέρασαν τα σύνορα αυτή την περίοδο στάλθηκαν στα καμπς του Κλειδιού στα βόρεια της χώρας, κοντά στις Σέρρες, περίπου 600 άτομα και στο καμπ της Μαλακάσας, κοντά στην Αθήνα, 1300 περίπου άτομα. Πρόκειται στην πραγματικότητα για στρατόπεδα, για υπαίθριες φυλακές, με δραματικές ελλείψεις σε είδη πρώτης ανάγκης, σε πόσιμο νερό, σε ηλεκτρικό ρεύμα, όπου οι πρόσφυγες παραμένουν στην ουσία φυλακισμένοι, υπό απέλαση. Τους έχουν δοθεί να υπογράψουν αποφάσεις απέλασης σε γλώσσα που δεν κατανοούν.
Στο όνομα της Maggioranza Silenziosa
Σχεδόν ένα μήνα μετά την εφαρμογή των περιοριστικών μέτρων για τον κορονοϊό, και ενώ καμιά συζήτηση δε γινόταν για τους έγκλειστους μετανάστες και γενικά τους έγκλειστους και τους κοινωνικά αποκλεισμένους, μάθαμε ξαφνικά ότι μια νεαρή Αφρικανή, η οποία γέννησε το μωρό της σε νοσοκομείο της Αθήνας, βρέθηκε να νοσεί από τον νέο ιό. Αμέσως σήμανε συναγερμός για τον υγειονομικό αποκλεισμό του καμπ της Ριτσώνας όπου διέμενε.
Τόσο η Κυβέρνηση όσο και τα ελεγχόμενα από αυτή Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, άρχισαν να μιλάνε για «υγειονομική βόμβα», ενώ το καμπ που διέμενε σφραγίστηκε, για να μην υπάρξει διασπορά του ιού στην «κοινότητα». Από την άλλη μεριά, για πάνω από ένα μήνα, δεν είχαμε ούτε μια επίσημη ενημέρωση για το τι πραγματικά συμβαίνει με τον καμπ της Μόρια στην Λέσβο, την «ντροπή της Ευρώπης» όπως περιέγραψε πολύ εύστοχα ο Jean Ziegler στο πρόσφατο βιβλίο του.2 Πάνω από 20.000 πρόσφυγες, μεταξύ των οποίων παιδιά και ηλικιωμένοι, στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλον, κάτω από εντελώς απάνθρωπες συνθήκες. Παρόμοια κατάσταση επικρατεί και στα άλλα νησιά, όπως σε Χίο, Σάμο, Κω.
Στην προσπάθειά τους να αντιδράσουν, οι πρόσφυγες που είναι κρατούμενοι στην Μόρια, επειδή έχει απορριφθεί οριστικά το αίτημα ασύλου τους, ξεκίνησαν απεργία πείνας με το σύνθημα, «Είμαστε μετανάστες, όχι εγκληματίες, καταδικασμένοι σε θάνατο». Όμως η απεργία αυτή κατεστάλη πολύ γρήγορα από αστυνομικές δυνάμεις, οι οποίες εισέβαλαν στο κέντρο κράτησης.
Το κίνημα υποστήριξης των δικαιωμάτων των μεταναστών και προσφύγων, στο οποίο και η ΤΠΤ συμμετέχει αγωνιστικά από την πρώτη στιγμή, ζητάει επιτακτικά την άμεση εκκένωση όλων των καμπς και την επίταξη των άδειων ξενοδοχείων στην ενδοχώρα, για τη στέγαση όλων των προσφύγων σε ασφαλείς και ανθρώπινες συνθήκες. Αντί γι αυτό, μόλις πριν λίγες μέρες, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, ανακοίνωσαν ότι προτίθενται να ενοικιάσουν για τρεις μήνες δωμάτια σε ξενοδοχεία, στα νησιά και επιπλέον στην Κρήτη και στην Ρόδο, για να στεγάσουν ευάλωτους πρόσφυγες.
Πριν λίγες μέρες, μια γυναίκα πέθανε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες στον καμπ της ΒΙΑΛ στη Χίο, γεγονός που προκάλεσε την εξέγερση των προσφύγων και η αστυνομία πάλι επενέβη και έκανε συλλήψεις. Επίσης, σε ξενοδοχείο όπου διαμένουν πρόσφυγες στην Ερμιόνη, στην Δυτική Πελοπόννησο, ενώ κρούσματα του ιού εμφανίστηκαν από τις 6 Μαρτίου, μόλις προχθές οι υγειονομικές αρχές ανακοίνωσαν ότι υπάρχουν σήμερα 150 περίπου κρούσματα μεταξύ των προσφύγων και άρχισαν να παίρνουν μέτρα. Όμως είναι ήδη αργά.
Και η τελευταία πράξη του δράματος : Μόλις πριν λίγες μέρες, η Κυβέρνηση έδωσε στη δημοσιότητα, ώστε να υπάρξει διαβούλευση ολίγων ημερών, νέο Νομοσχέδιο για το Άσυλο, που τροποποιεί σε αρκετά κρίσιμα σημεία τον νόμο που η ίδια κυβέρνηση ψήφισε μόλις πριν λίγους μήνες. Το νομοσχέδιο αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να έχει τίτλο «Νομοθεσία για την διευκόλυνση των Απελάσεων», γιατί περί αυτού πρόκειται. Σε λίγες μόνο μέρες, θα έχουμε ένα καινούργιο νόμο, ο οποίος θα τροποποιεί το σύστημα Ασύλου, περιορίζοντας ακόμη περισσότερο τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο, στενεύοντας δραματικά τις προθεσμίες για την άσκηση των νόμιμων δικαιωμάτων τους, περιορίζοντας τη δυνατότητά τους να έχουν δωρεάν νομική εκπροσώπηση. Σας δίνω ένα μόνο παράδειγμα της σκληρότητας του νέου νόμου: Η αίτησή τους θα απορρίπτεται, αν επιμένουν να κάνουν τη συνέντευξη στην διάλεκτο που μιλάνε και κατανοούν, αντί στην επίσημη γλώσσα του κράτους προέλευσης, για την οποία και μόνο υπάρχει διαθεσιμότητα για διερμηνεία. Αυτό αφορά κυρίως τους Αφρικανούς που μιλάνε διαλέκτους πέρα από αγγλικά και γαλλικά.
Η ίδια κατάσταση επικρατεί και για τους κρατούμενους στις Φυλακές της χώρας. Κανείς δεν μιλάει για αυτούς, πέρα από την αντισυστημική Αριστερά. Πριν λίγες μέρες μια γυναίκα κρατούμενη στις γυναικείες φυλακές της Θήβας πέθανε κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι υπήρχαν παθολογικά αίτια. Όμως οι κρατούμενες εξεγέρθηκαν, γιατί κανείς δεν γνωρίζει το εύρος της διασποράς του ιού στις φυλακές της χώρας, σχεδόν ενάμιση μήνα μετά την εφαρμογή των μέτρων και κανείς δεν μιλάει για την ασφάλεια της υγείας των κρατούμενων. Κατά διαβολική σύμπτωση, αυτές τις μέρες της καραντίνας, δόθηκε στην δημοσιότητα η Έκθεση της Επιτροπής για Πρόληψη των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης για την κατάσταση στης φυλακές της χώρας. Η Έκθεση αυτή είναι αποκαλυπτική. Οι συνθήκες είναι πράγματι δραματικές και παραβιάζουν κάθε κοινωνικό και πολιτισμικό κεκτημένο μιας ευρωπαϊκής χώρας. Σε πολλές περιπτώσεις, οι συνθήκες αντιστοιχούν στην καταργηθείσα ποινή του θανάτου και συνιστούν εξευτελιστική μεταχείριση. Οι εμπειρογνώμονες του Συμβουλίου της Ευρώπης εκθέτουν με συγκεκριμένες αναφορές την ένδεια του σωφρονιστικού συστήματος: καλούν σε επείγοντα μέτρα μείωσης του υπερπληθυσμού στις φυλακές Κορυδαλλού Ανδρών και Θεσσαλονίκης, που ξεπερνούν το 140% της χωρητικότητάς τους. Καταγγέλλεται η «συχνή πρακτική αστυνομικής κακομεταχείρισης κρατουμένων» σε όλη την Ελλάδα. Διαπιστώθηκε, εντός των φυλακών, η κυριαρχία μαφιών που διακινούν όπλα και ναρκωτικά. Επίσης αναφέρονται μεγάλες ελλείψεις στις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, όπως είναι η πρόσβαση στο σύστημα υγείας και οι ανεπαρκείς ιατρικοί έλεγχοι λόγω σοβαρών ελλείψεων προσωπικού.
Ο πληθυσμός στις ελληνικές φυλακές τετραπλασιάστηκε μέσα σε 25 περίπου χρόνια. Μόνο το 2015 η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε να μειώσει τον πληθυσμό παίρνοντας μέτρα για την αποσυμφόρηση των φυλακών, (ο περίφημος Νόμος Παρασκευόπουλου), όμως αυτή η νομοθεσία συκοφαντήθηκε από την Δεξιά και τις μαφίες που σχετίζονται με τις φυλακές, ότι ευνοεί την απελευθέρωση φοβερών εγκληματιών! Αυτό αποτελεί δείγμα της διαχρονικής επιλογής νεοσυντηρητικών αυταρχικών μοντέλων μηδενικής ανοχής στην εγκληματικότητα. Τα ποινικά δικαστήρια επίσης στην Ελλάδα, έχουν την τάση να μοιράζουν αυστηρότατες ποινές ακόμη και για την χαμηλή παραβατικότητα, στοχεύοντας στον έλεγχο των θεωρούμενων «επικίνδυνων τάξεων», μεταξύ των οποίων οι μετανάστες. Στην Ελλάδα ένα πολύ μεγάλο ποσοστό φυλακισμένων, που πλησιάζει το 90% , εκτίει ποινή πάνω από πέντε χρόνια. Ενώ η χώρα είναι πρωταθλήτρια και στις ποινές ισόβιας κάθειρξης. Προοδευτικά μέτρα, όπως ποινές εναλλακτικές της κράτησης, τακτικές άδειες εξόδου, ηλεκτρονική επιτήρηση, δεν εφαρμόζονται. Και, όταν εφαρμόζονται, κάνουν διαχωρισμούς σε κρατούμενους Α ή Β κατηγορίας. Όμως η Αρχή της Ισότητας απέναντι στον Νόμο πρέπει να εφαρμόζεται και εδώ.
Σήμερα, πάνω από ένα μήνα από την εφαρμογή των μέτρων για τον κορονοϊό, η σιωπή κυριαρχεί σχετικά με το δικαίωμα των κρατουμένων σε ανθρώπινες συνθήκες κράτησης και στην προστασία της υγείας τους. Η κυβέρνηση κάποια στιγμή ανακοίνωσε ότι θα εκδώσει άμεσα Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου για την αποσυμφόρηση των φυλακών, με στόχο να αποφυλακιστούν περίπου 1000 άτομα, πάλι μέσω υποκριτικών διαχωρισμών σε «επικίνδυνους» και «ακίνδυνους» εγκληματίες. Όμως δεν προχώρησε ποτέ στην υλοποίηση αυτού του σχεδίου, φοβούμενη μήπως έλθει σε σύγκρουση με την «Maggioranza Silenziosa» της και φανεί ανακόλουθη με τον εαυτό της, αφού καταγγέλλει, από το 2015 μέχρι σήμερα, τα αντίστοιχα μέτρα της προηγούμενης κυβέρνησης.
Να ακουστούν όσοι δεν έχουν φωνή!
Οι κρατούμενοι σε όλες της φυλακές της χώρας εκφράζουν την αγωνία και την αγανάκτησή τους, για ένα σύστημα που τους θεωρεί αναλώσιμους, καταδικασμένους σε θάνατο, την ίδια ώρα που η κυβέρνηση, και το μιντιακό σύστημα που τη στηρίζει, θριαμβολογούν για τη «πρωτιά» της χώρας στην αντιμετώπιση της διασποράς του ιού.
Το ίδιο συμβαίνει και με τους πρόσφυγες, αλλά και με τους Ρομά, και με τους άστεγους. Γενικά αυτούς που δεν έχουν φωνή. Είμαστε εδώ για να ακουστεί η φωνή τους. Μπορούμε να γίνουμε μαζί με αυτούς, μια Δυναμική, Θορυβώδης Πρωτοπορία. Οι περιστάσεις απαιτούν από τώρα να συγκρουστούμε με το πολιτικό – μιντιακό – επιχειρηματικό κατεστημένο που κυβερνά. Η διεκδίκηση ενός Δημόσιου Συστήματος Υγείας, με σταθερές εργασιακές σχέσεις του νοσηλευτικού προσωπικού, μπορεί να είναι η αιχμή του δόρατος μιας Πανευρωπαϊκής Καμπάνιας που θα θέσει επιτακτικά επίσης το ζήτημα της προστασίας όλων των κοινωνικά αποκλεισμένων. Η «Ευρώπη Φρούριο» μπορεί να ηττηθεί μέσα από ένα συνδυασμό διεκδικήσεων που ξαναδίνουν νόημα στην έννοια του «Δημοσίου» και του Κοινωνικού. Δηλαδή με την επιστροφή στην πολιτική δράση.
Θοδωρής Ζέης
25/4/2020
1 Ένα πολιτικό κίνημα που ίδρυσε η χριστιανοδημοκρατία με σκοπό να κινητοποιήσει τη μεσαία τάξη της Λομβαρδίας, απέναντι στον κίνδυνο που αντιπροσώπευε η άκρα αριστερά της εποχής στο πλαίσιο μιας έντονης ταξικής σύγκρουσης.
2 Jean Ziegler, « Lesbos la honte de l’Europe », Seuil 2020.
[Για «4» τεύχος 5, περιεχόμενα, κλικ εδώ]
ΤΠΤ - "4" 
[…] […]