του Γιώργου Μανιάτη

Τα δικαιώματα των μεταναστών-ριών στο πιο βαθύ σημείο της Μεσογείου

«4” τεύχος 11, Ιούλης 2023

[the same in english, from the International Viewpoint]

N 36 15, E 21 02 CEST 01:00 14/6/2023: Το Σάββατο 10 Ιουνίου το αλιευτικό Αντριάνα, ένα παλιό σκάφος 30 μέτρων, ξεκίνησε φορτωμένο με 750 μετανάστες-ριες από το Τομπρούκ της Λιβύης με προορισμό την Ιταλία και ναυάγησε τις πρώτες ώρες της Τετάρτης 14 Ιουνίου 50 μίλια νοτιοδυτικά της Πύλου. Επέζησαν μόνο 104 άντρες, ενώ από τη θάλασσα ανασύρθηκαν 82 πτώματα. Όλες οι γυναίκες και τα παιδιά μαζί με πολλούς ακόμη άντρες βυθίστηκαν μαζί με το σκάφος, εγκλωβισμένοι στα αμπάρια του, στο βαθύτερο σημείο της μεσογείου, μια τάφρο βάθους 5.300 μέτρων που δημιουργεί η συνάντηση της Αφρικανικής με την Ευρασιατική πλάκα. Οι επιζώντες περισυλλέχτηκαν από το υπερπολυτελές γιοτ Mayan Queen IV του μεξικανού δισεκατομμυριούχου Alberto Baillères.

Η σύγχρονη μετανάστευση αποτελεί μαζί με την κλιματική κρίση μια διαρκή υπενθύμιση της παγκόσμιας εκμετάλλευσης και φτώχειας. Το ναυάγιο της 14ης Ιουνίου στην Πύλο είναι ένα από εκείνα τα γεγονότα που που όχι μόνο σημαδεύουν, αλλά συμπυκνώνουν μια ολόκληρη περίοδο. Γιατί στην εκτύλιξη των δραματικών γεγονότων του ναυαγίου αποτυπώνεται ο τρόπος αντιμετώπισης των μεταναστών-ριών στην Ελλάδα και την Ευρώπη . Η μοιραία πορεία του σκάφους, που επιτηρούταν επί 12 ώρες και συνοδευόταν για περισσότερες από 4 ώρες από την Φρόντεξ και το ελληνικό λιμενικό εξέθεσε στα μάτια όλων τον τρόπο που επιχειρούν η ευρωπαϊκή και η ελληνική ακτοφυλακή όταν εντοπίζουν μεταναστευτικά σκάφη που προσπαθούν να αποφύγουν την Ελλάδα και να περάσουν απευθείας στην Ιταλία, στηνλεγόμενη διαδρομής της Καλαβρίας.

Τρεις μήνες πριν, ένα σκάφος που ξεκίνησε από την Τουρκία είχε διασχίσει ολόκληρο το Αιγαίο είχε επίσης ναυαγήσει κάτω το βλέμμα της ιταλικής και της ευρωπαϊκής ακτοφυλακής στο Κούτρο της Καλαβρίας. Στο ναυάγιο του Κούτρο πνίγηκαν περισσότεροι από 100 άντρες, γυναίκες και παιδιά, σε μια απόσταση μόλις 40 μέτρων από τις ακτές. Όπως και στην Πύλο, ο εντοπισμός του σκάφους είχε γίνει από αεροσκάφος της Φρόντεξ σε διεθνή ύδατα, αλλά εντός του χώρου έρευνας και διάσωσης της Ιταλίας. Τόσο η Φρόντεξ όσο και η ιταλική ακτοφυλακή υποβάθμισαν το περιστατικό και απέκρυψαν στις αναφορές τους στοιχειά σχετικά με τις συνθήκες και το αξιόπλοο του σκάφους. Εξακολούθησαν να παρακολουθούν επί πολλές ώρες το σκάφος, χωρίς να διατάσσεται η διεξαγωγή επιχείρησης διάσωσης, ακόμη και όταν επιδεινώθηκε ο καιρός. Τελικά, η επιχείρηση διάσωσης ξεκίνησε μόνο μετά τη βύθιση του πλοίου.

Η αποφυγή της Ελλάδας και η χρήση μεγαλύτερων, συνήθως γερασμένων και μη αξιόπλοων σκαφών έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις τα τρία τελευταία χρόνια. Είναι αποτέλεσμα όχι αδυναμίας, αλλά της “επιτυχίας” των πολιτικών της ΝΔ και της ΕΕ.: της εφαρμογής της πολιτικής των βίαιων παράνομων επαναπροωθήσεων στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και τον Έβρο και του κλεισίματος της βαλκανικής διαδρομής, καθώς επίσης και των πολιτικών εγκλεισμού, απομόνωσης και στέρησης δικαιωμάτων στα προσφυγικά στρατόπεδα. Οι μεταναστευτικές διαδρομές σταδιακά μετατοπίστηκαν από τα στενά περάσματα του ανατολικού Αιγαίου στην ανοιχτή θάλασσα και έγιναν εξαιρετικά επικίνδυνες, όπως συμβαίνει στην Κεντρική Μεσόγειο.

Στις περιπτώσεις αυτές πρώτιστος στόχος των κρατών τα νερά των οποίων διασχίζουν τα μεταναστευτικά σκάφη είναι η μη αποβίβαση των μεταναστών-ριών στο έδαφος τους και οι πρακτικές που ακολουθούν κινούνται από την ανοχή ως και την υποβοήθηση της συνέχισης του ταξιδιού προς την γειτονική χωρά, από την Ελλάδα στην Ιταλία, από την Ιταλία στην Μαλτα κλπ. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2021 το 1/6 των αφίξεων στην Ιταλία, περίπου 150 σκάφη και 12.000 μετανάστες έγιναν μέσω της διαδρομής της Καλαβρίας κάτω από τη μύτη του ελληνικού Λιμενικού. Αλλά τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, τα θανατηφόρα ναυάγια τείνουν να γίνουν μια τετριμμένη, κοινότοπη είδηση, ακόμη και όταν συμβαίνουν κοντά σε τουριστικούς προορισμούς: Κύθηρα, Φολέγανδρος, Πάρος, Μύκονος, Λέσβος.

Το ναύαγιο του Κούτρο είχε ήδη εκθέσει την Φρόντεξ που στη Μεσόγειο, όπως και στην περίπτωση των παράνομων επαναπροωθήσεων στο Αιγαίο, συμπράττει και συγκαλύπτει παράνομες και δολοφονικές πρακτικές των εθνικών συνοριοφυλακών. Ωστόσο, η Πύλος δεν αποτελεί μόνο μια περίπτωση άρνησης διάσωσης, αλλά μια περίπτωση ενεργού εμπλοκής του ελληνικού λιμενικού στην πρόκληση του ναυαγίου, όπως προκύπτει από τις μαρτυρίες, τις γεμάτες αντιφάσεις ανακοινώσεις του Λιμενικού και τελικά την απροκάλυπτη προσπάθεια επιβολής σιωπής και συγκάλυψης των ευθυνών. Η Φρόντεξ, που είχε αρχικά καλύψει τις ενέργειες του ελληνικού λιμενικού, επέλεξε να διαχωριστεί, αποποιούμενη κάθε ευθύνη και εκθέτοντας επομένως την ελληνική πλευρά.

Οπωσδήποτε, το ναυάγιο της Πύλου είναι μια από τις στιγμές που διανοίγεται ένας χώρος δημοσιότητας μέσα στην οποία μπορεί να ακουστεί η φωνή των μεταναστών-ριών και διευκολύνει, μετά από μια μεγάλη περίοδο υποχώρησης, την ανάπτυξη του αντιρατσιστικού κινήματος και της κοινωνικής αλληλεγγύης. Θα ήταν όμως αυταπάτη να αναμένουμε κάποια αλλαγή στάσης από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την αποχώρηση (!) π.χ. της Φρόντεξ από την Ελλάδα. Το μοντέλο διαχείρισης της μετανάστευσης που επιβλήθηκε το 2016 με την ίδρυση των Χοτσποτ και τον περιορισμό της πρόσβασης στο άσυλο με την εισαγωγή της έννοιας της τρίτης ασφαλούς χώρας στην Ευρωτουρκική Συμφωνία, όχι μόνο δεν κλονίζεται, αλλά γενικεύεται στο νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου.

Προφανώς και η Κομισιόν θα προτιμούσε επιχειρήσεις αποτροπής με λιγότερους νεκρούς, στρατόπεδα κράτησης με λιγότερη κακομεταχείριση, αστυνομικούς ελέγχους χωρίς απροκάλυπτο ρατσισμό. Είναι επίσης πολύ πιθανό οι ευρωπαίοι Σοσιαλδημοκράτες και οι Πράσινοι να ανησυχούν για την συρρίκνωση του ασύλου και την ποινικοποίηση των ακτιβιστών-ριών και ιδιωτικών διασωστικών σκαφών. Παρόλα αυτά όμως υποκύπτουν στον δεξιό συσχετισμό και μοιράζονται πιθανόν εξίσου τον φόβο να μην επαναληφθεί το άνοιγμα των συνόρων όπως το 2015-16. Συναινούν στον πυρήνα της πολιτικής εξευρωπαϊσμού της μεταναστευτικής πολιτικής, την ραγδαία αύξηση των απελάσεων βάσει συμφωνιών/deals με τράνζιτ χώρες, αποδέχονται την μαζική κράτηση στις χώρες με εξωτερικά σύνορα και συμβιβάζονται εντέλει με την κυρίαρχη λογική της μείωσης των “παραγόντων έλξης” της μετανάστευσης.

Για το αντιρατσιστικό κίνημα, την Αριστερά και τον α/α χώρο, είναι σήμερα μια ευκαιρία και ένα καθήκον να αντιπαλέψουμε τη βία και την απαξίωση της ζωής των μεταναστών και μεταναστριών. Στην ιδιαίτερη αυτή στιγμή που αποκαλύπτεται η θανατοπολιτική των συνόρων και εντείνονται οι αντιθέσεις μεταξύ των εθνικών και ευρωπαϊκών θεσμών και, σε έναν βαθμό, αποσταθεροποιείται η βαθιά ηγεμονία του λόγου περί μεταναστευτικής απειλής και θωράκισης των συνόρων, μας δίνεται η ευκαιρία να επιστρέψουμε στην πολύμορφη αλληλεγγύη με τους-τις μετανάστες-ριες και να αναδιοργανωθούμε σε διεθνές επίπεδο. Είναι πρώτιστη ανάγκη σήμερα να αναμετρηθούμε με τις πλειοψηφικές ρατσιστικές αντιλήψεις και πρακτικές στην κοινωνία και να αντιμετωπίσουμε την πρωτοφανή άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη.

Οι διαδοχικές πορείες και κινητοποιήσεις για το έγκλημα της Πύλου, η Πρωτοβουλία των Δικηγόρων ενάντια στην συγκάλυψη και για την διερεύνηση των ποινικών ευθυνών του Λιμενικού, η υποστήριξη των διασωθέντων και η αλληλεγγύη προς τα εξιλαστήρια θύματα του κρατικού εγκλήματος της Πύλου, τους διωκόμενους ως “διακινητές” εννιά Αιγυπτίους, δείχνουν ότι τα πρώτα βήματα έχουν ήδη γίνει.

Γιώργος Μανιάτης

“4” τεύχος 11, Ιούλης 2023

[the same in english, from the International Viewpoint]

https://tpt4.org/?p=8841