Η επιστροφή της Κυβερνώσας Ακροδεξιάς

του Θοδωρή Ζέη

Νέος Νόμος για τη διεθνή προστασία και το άσυλο

Ο νέος Νόμος για το άσυλο αποτελεί προϊόν κοινωνικών και πολιτικών διεργασιών που συντελέστηκαν αρκετό καιρό πριν τις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές. Ειδικότερα έρχεται στο πλαίσιο μιας συγκυρίας κατά την οποία αφενός έχει επέλθει μια σημαντική αλλαγή σε πολιτικό επίπεδο μετά τις εκλογές του περασμένου καλοκαιριού και την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από την συντηρητική παράταξη η οποία δεν έπαψε ποτέ να περιέχει ακροδεξιά στοιχεία, κρίσιμα για την διεύρυνση της πολιτικής της επιρροής και αφετέρου, σε μια περίοδο σημαντικής αύξησης των ροών στα σημεία πρώτης υποδοχής, της δραματικής επιδείνωσης των συνθηκών διαβίωσης των προσφύγων στα «κέντρα φιλοξενίας» και της ανόδου της έντασης τόσο ανάμεσα στον προσφυγικό πληθυσμό όσο και στις τοπικές κοινωνίες, όπου επιχειρείται από την κυβέρνηση εσπευσμένα η μεταφορά τους από τα νησιά.

Ο Νόμος αυτός λοιπόν, έρχεται να ικανοποιήσει ένα ακροατήριο με αποθέματα ρατσιστικών αντανακλαστικών που συγκεντρώθηκαν μεθοδικά ακόμη και πριν την περίοδο των μνημονίων, και να εντείνει το έλλειμμα διοικητικής διαχείρισης των διαδικασιών ασύλου απέναντι στην νέα αύξηση των μεταναστευτικών ροών.

Από μια άλλη σκοπιά, ο νόμος αυτός κατατίθεται τρία χρόνια μετά την πρώτη εφαρμογή της Συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας και τέσσερα χρόνια από την εμφάνιση της λεγόμενης «προσφυγικής κρίσης» το 2015.

Θα επιχειρήσουμε μια κριτική προσέγγιση των βασικών του γραμμών και κατευθύνσεων:

Ο Νόμος αποτελεί ένα ενιαίο κείμενο που περιλαμβάνει όλες τις ρυθμίσεις που αφορούν στην αναγνώριση, στην υποδοχή, στην διαδικασία εξέτασης, στην δικαστική προστασία και περιλαμβάνει αλλαγές ως προς:

Το στάδιο υποδοχής
Την προσωρινή κράτηση των αιτούντων άσυλο
Το δικαίωμα παραμονής μέχρι τη διοικητική εξέταση της αίτησης στον 1ο βαθμό
Την Κάρτα Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού
Την Υποχρεωτική εγγραφή σε σχολεία των παιδιών των αιτούντων άσυλο
Την έννοια «μέλη οικογένειας» και ως προς το ποια άτομα θεωρούνται ευάλωτα
Τις Προσφυγές στα δικαστήρια
Τις Επιτροπές Προσφυγών και την διαδικασία ενώπιον τους
Τα λεγόμενα Κλιμάκια Ταχείας Συνδρομής
Την διάρκεια των αδειών παραμονής
Την πρόσβαση στην απασχόληση
Τις ΜΚΟ που εμπλέκονται στο σύστημα
Την υποχρέωση αυτοπρόσωπης παράστασης των αιτούντων σε κάθε βήμα

Από το εύρος των αλλαγών που σχεδιάζονται, συνάγουμε το συμπέρασμα ότι επιχειρείται μια νομοθετική παρέμβαση που φιλοδοξεί να σφραγίσει τις εξελίξεις στο εν λόγω πεδίο, αλλάζοντας άρδην πολιτική κατεύθυνση.

Μια πρώτη ανάγνωση των νέων διατάξεων στα παραπάνω 13 πεδία, μας παραπέμπει σε μια στρατηγική επιθετικού και τιμωρητικού χαρακτήρα χωρίς μακροπρόθεσμη στόχευση, μια εν τέλει εργαλειοποίηση του συστήματος ασύλου προς την κατεύθυνση της αποτροπής και της αύξησης των επαναπροωθήσεων που αλλοιώνει σημαντικά τον χαρακτήρα του ως ένα δίκαιο σύστημα, υποδοχής ταυτοποίησης και εξέτασης αιτημάτων ασύλου.

Ποιο συγκεκριμένα:

Τιμωρητικού χαρακτήρα είναι η αυστηροποίηση του πλαισίου όσον αφορά το στάδιο της υποδοχής όταν προβλέπει ότι σε περίπτωση που οι αλλοδαποί κατά την υποδοχή δεν συμμορφώνονται στις αποφάσεις μεταφοράς τους σε άλλες δομές θα σημαίνει ότι δεν επιθυμούν την προστασία και θα παραπέμπονται σε διαδικασίες επιστροφής. Ενώ η πρόβλεψη για εξέταση των αιτήσεων όσων δεν συμμορφώθηκαν εντός 3 ημερών, λειτουργεί τελικά σαν ποινή.
Το ίδιο εκδικητικό μοιάζει να είναι και το προβλεπόμενο μέτρο να μην συνυπολογίζονται στην διάρκεια της κράτησης τα άλλα διαστήματα κράτησης που έχουν επιβληθεί στο πλαίσιο άλλων διαδικασιών, την ίδια στιγμή που γίνεται λόγος για εξάλειψη των παρελκυστικών αιτημάτων ασύλου που θεωρείται ότι υποβάλλονται από ορισμένους αιτούντες άσυλο με σκοπό να αποφύγουν την επιστροφή τους.
Όσον αφορά το δικαίωμα παραμονής των αιτούντων στη χώρα µέχρι την ολοκλήρωση της διοικητικής εξέτασης της αίτησής τους, είναι απροκάλυπτος ο στόχος του νέου Νόμου για επιστροφή των αιτούντων ήδη από τον πρώτο βαθμό.
Προς την κατεύθυνση της αμφισβήτησης της «προσφυγικής συνθήκης» λειτουργεί ο περιορισμός του πεδίου της ευαλωτότητας με την απάλειψη του Μετατραυματικού Στρες ως λόγου ευαλωτότητας.
Η συγκέντρωση της αρμοδιότητας εκδίκασης των αιτήσεων ακύρωσης στα Διοικητικά Πρωτοδικεία Αθήνας Θεσσαλονίκης, λειτουργεί στην πράξη σαν περιορισμός του δικαιώματος πρόσβασης στην δικαιοσύνη για τους/τις αιτούντες/σες άσυλο που διαμένουν αναγκαστικά σε διαφορετικά μέρη χωρίς να μπορούν να παρακολουθήσουν την εκδίκαση της υπόθεσής τους.
Η περαιτέρω περιθωριοποίηση του ρόλου των μελών της επιτροπής που εκπροσωπούν την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, απλώς αποτυπώνει μια πραγματικότητα που ισχύει από την ίδρυση της Αρχής Προσφυγών, ότι τα μέλη αυτά είναι περιττά σε μια διαδικασία που στοχεύει στην γρήγορη εκκαθάριση των εκκρεμών υποθέσεων και σε ένα σύστημα που στοχεύει σε τελευταία ανάλυση στην διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος ως πρόβλημα επιστροφών. Από την άλλη μεριά, η πρόβλεψη για μονομελείς επιτροπές είναι προβληματικής συνταγματικότητας αφού το ΣτΕ έχει κρίνει ότι δεν επιτρέπεται σε δικαστές να μετέχουν σε μονομελείς συνθέσεις. Όσον αφορά τα κλιμάκια ταχείας συνδρομής, ο Νόμος τους επιφυλάσσει ρόλο «πειθαρχικών συμβουλίων» καθώς θα επιλαμβάνονται των αιτήσεων ατόμων που δεν συμμορφώνονται σχετικά με την μεταφορά τους ή η συμπεριφορά τους είναι «προβληματική».
Στον Νόμο εντοπίζονται παρεμβάσεις για συντόμευση των διαδικασιών και περικοπή των προθεσμιών γενικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η διάρκεια των αδειών επικουρικής προστασίας, ενώ η πρόβλεψη για ταυτόχρονη απόφαση επιστροφής με την απορριπτική απόφαση στοχεύει στον εξορθολογισμό των διοικητικών διαδικασιών, όμως το μόνο ορατό αποτέλεσμα είναι η άσκηση αδικαιολόγητης πίεσης στους απορριφθέντες αιτούντες που πλήττει το απρόσκοπτο δικαίωμα τους στην δικαστική προστασία.
Η κατάργηση της λεγόμενης αυτόματης προσφυγής στο δεύτερο βαθμό θα προϋπέθετε ένα καλά οργανωμένο σύστημα δωρεάν νομικής βοήθειας, για το οποίο όμως δεν υπάρχει κανενός είδους πρόβλεψη.
Η κατάργηση της δυνατότητας πρόσβασης στην απασχόληση αμέσως με την λήψη του δελτίου αιτούντος, είναι βάναυση στέρηση του δικαιώματος στην εργασία, ενώ με εκβιαστικό τρόπο παραπέμπει σε μια στερεοτυπική πρόσληψη της έννοιας του αιτούντος άσυλο ως ατόμου που δικαιούται μόνο να ζητήσει την προστασία του κράτους υποδοχής αλλά όχι την ευκαιρία να εργαστεί.
Το ίδιο εκβιαστική είναι και η πρόβλεψη για αυτοπρόσωπη παράσταση των αιτούντων σε κάθε στάση της διαδικασίας με το επιχείρημα ότι έτσι θα παραμείνουν μόνο αυτοί που πραγματικά αντιμετωπίζουν δίωξη στη χώρα καταγωγής τους και είναι «επιμελείς», όπως και η σύνδεση της διάρκειας των δελτίων με την έκδοση της απόφασης και όχι με την επίδοσή της ώστε να υποχρεώνονται έτσι οι αιτούντες να έρχονται πιο τακτικά σε επαφή με τις Αρχές και να γίνεται ευχερέστερος ο εντοπισμός τους.
Η πρόβλεψη τέλος για υποχρεωτική εγγραφή στο δημόσιο σχολείο των ανηλίκων προσφύγων για λόγους ένταξης και ενσωμάτωσης στην ελληνική κοινωνία, όσο και για λόγους κοινωνικής προστασίας, μοιάζει ένα «δώρο των Δαναών» αφού στην ουσία υποκρύπτει την οπισθοδρομική εμμονή συντηρητικών κύκλων περί υποχρέωσης παραμονής των προσφύγων σε μια υπερέχουσα πολιτιστικά εκπαιδευτική δομή, την ελληνική, μέσω της οποίας θα επέρχεται ηθική βελτίωση και ενσωμάτωση.

Οι οργανωμένες «αντιδράσεις» μελών των τοπικών κοινωνιών κατά της μαζικής μεταφοράς των προσφύγων από τα camps των νησιών, υποκινούμενες από δημοτικές αρχές προσκείμενες στο κυβερνών κόμμα, κλιμακώθηκαν με την ψήφιση του νέου νόμου. Όμως ήδη το προεκλογικό πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας, έκλεινε το μάτι στα συντηρητικά αντανακλαστικά της μεσαίας τάξης, καθώς η οικονομική πολιτική δεν επιδέχεται θεαματικές αλλαγές λόγω της διαρκούς επιτροπείας: Αστυνόμευση των δαιμονοποιημένων Εξαρχείων, αυστηροποίηση διατάξεων του πρόσφατα ψηφισμένου Ποινικού Κώδικα, αλλαγές στο Εκπαιδευτικό Σύστημα, και φυσικά ένας νέος νόμος για το Άσυλο που θα επιχειρήσει να διευκολύνει τις επιστροφές και να αποτρέψει τις νέες αφίξεις στα ανατολικά και βόρεια σύνορα της χώρας.

Αμέσως μετά τις εκλογές, τον χορό άνοιξε ο Δ. Αβραμόπουλος, ο οποίος από την θέση του Επιτρόπου που όμως προσβλέπει στην επιστροφή του στην εσωτερική πολιτική σκηνή, δήλωσε ότι κανονικά τα νησιά έπρεπε να είναι άδεια μετά την Συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας, καθώς έπρεπε οι Αρχές να έχουν προχωρήσει σε επιστροφές περίπου 35.000 αιτούντων που δεν δικαιούνταν διεθνή προστασία από την Ελλάδα καθώς είχαν μεταναστευτικό προφίλ και όχι προσφυγικό. Η κατασκευή αυτή, επανεισήγαγε στον δημόσιο λόγο μια παλιά ψευδό – διάκριση, που έχει μόνο νομικό αντίκρισμα, στο πλαίσιο μιας έννομης τάξης που επιδιώκει να παράγει κατηγορίες ανθρώπων με περιορισμένα ή και καθόλου δικαιώματα. Πολύ σύντομα, η αντίληψη αυτή, ότι δηλαδή το προσφυγικό ζήτημα για την Ελλάδα δεν είναι παρά καλυμμένη μετανάστευση για οικονομικούς λόγους, πέρασε τα όρια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας της Βουλής και εξαπλώθηκε με την βοήθεια των ΜΜΕ μέχρι το τελευταίο χωριό, σε μια προσπάθεια να συγκροτηθεί ένα πλειοψηφικό κοινωνικό ρεύμα που δεν θα ψηφίζει και δεν θα στελεχώνει τις οργανώσεις πιά της Χρυσή Αυγής, αλλά θα προωθεί την ατζέντα της, θυμίζοντας κάπως μια σύγχρονη λάιτ παραλλαγή της Ιταλικής Maggioranza Silenziosa του Μιλάνου της δεκαετίας του 70’.

Η κατάσταση αυτή μας πάει πολλά χρόνια πίσω καθώς μας αναγκάζει να ξαναδούμε κριτικά τις παρεμβάσεις του αντιρατσιστικού κινήματος, σε μια κατεύθυνση ανασυγκρότησης των δικτύων αλληλεγγύης σε μια νέα περίοδο κατά την οποία σήμερα περισσότερο από ποτέ, «η μορφή του πρόσφυγα φαντάζει ως η μόνη πιθανή ανθρώπινη φιγούρα». (G. Agamben)

Θοδωρής Ζέης

[Για «4» τεύχος 4, περιεχόμενα, κλικ εδώ]

https://tpt4.org/?p=3999