Samy Joshua «Διαδικασία συγκρότησης του ΝΑΚ: Ένα κόμμα; Ποιο κόμμα;» (από τη Rouge, 5/6/2008)

Διαδικασία συγκρότησης του ΝΑΚ

Ένα κόμμα; Ποιο κόμμα;

του Johsua Samuel

(από τη Rouge, 5/6/2008)

Στις συζητήσεις των επιτροπών για τη συγκρότηση ενός νέου αντικαπιταλιστικού κόμματο (ΝΑΚ), είναι σπάνιο να μην τεθεί το ερώτημα: «γιατί κόμμα;». Σε αυτήν ανακατεύονται δύο θέματα: η γενική αμφισβήτηση της «μορφής κόμμα» (συχνά υπέρ των «δικτύων») και ο αρνητικός απολογισμός που έχει βιωθεί μέσα στα πραγματικά υπαρκτά κόμματα.

Τα «δίκτυα» έχουν το πλεονέκτημα, στο μέτρο που διατηρούν πράγματι τις δυνατότητες τοπικού ελέγχου και πρωτοβουλίας. Αυτό γίνεται γιατί, αν είναι δεδομένος ο γενικός πολιτικός στόχος, η συζήτηση ασχολείται κυρίως με την υλοποίησή του. Αλλά το πλεονέκτημα αυτό χάνεται, ή και αντιστρέφεται και γίνεται ακριβώς το ανάποδο, όταν αυτό που διακυβεύεται είναι οι πολιτικές επιλογές. Τότε, αν δεν υπάρχουν γενικές διαδικασίες, δημόσιες και ρυθμισμένες, που να επιτρέπουν να υπάρξει κατάληξη σε απόφαση, αρχίζει να επικρατεί η αυθαιρεσία, οι αρχηγίσκοι, οι φατρίες. Η ελευθεριακή πλευρά μετατρέπεται σε γραφειοκρατικό αναρχισμό, αναρχισμό στη μορφή, αλλά γραφειοκρατισμό στην πραγματικότητα.

Δεν είναι απλώς πρόβλημα λειτουργίας. Είναι κυρίως πρόβλημα στρατηγικής εμβέλειας. Η θεμελιώδης δικαιολόγηση της «μορφής κόμμα» ανάγεται στην επιλογή που θέλει να συγκλίνουν οι αντιστάσεις προς μια αλλαγή εξουσίας, με την κατανόηση ότι ο εχθρός διαθέτει, από την πλευρά του, ένα συγκεντροποιημένο πλαίσιο, μέσα από το οποίο οργανώνεται η κυριαρχία του, ένα κράτος.

Εάν υποθέσει κανείς ότι το ζήτημα της εξουσίας δεν τίθεται, τότε δεν υπάρχει και ανάγκη για στρατηγική σύγκλιση. Ο συνδυασμός εναλλακτικών αγώνων και πρακτικών αρκεί. Αλλά όλη η ιστορική εμπειρία αποδεικνύει ότι, σε τελευταία ανάλυση, αυτό σημαίνει ότι αφήνουμε την εξουσία στην εξουσία και, επομένως, της αφήνουμε και όλα τα μέσα για να καταστέλλει ή να επανιδιοποιείται τις εναλλακτικές δυναμικές.

Θα μπορούσε επίσης κανείς να υποστηρίξει πως η σύγκλιση αυτή είναι αναγκαία, αλλά ότι θα μπορούσε να γίνει μέσα από τη συγχώνευση όλων των μετώπων πάλης. Αλλά, πέρα από το γεγονός ότι η κυρίαρχη εξουσία ενεργεί διαρκώς ενάντια σε μια τέτοια «συγχώνευση», η ανάδυση μιας οπτικής γωνίας που να είναι συνολικά αντίθετη σε αυτή την εξουσία, μιας οπτικής γωνίας για μια άλλη ιδεολογική, πολιτιστική, πρακτική, πολιτική ηγεμονία, δεν μπορεί να προέλθει παρά μόνο μέσα από μια συνειδητή κατασκευή. Αυτήν που να στηρίζεται στους απολογισμούς της ιστορίας (και επομένως να μπορεί να αντέχει και στις περιόδους υποχώρησης), στην σύνδεση των διάφορων εμπειριών -κοινωνικών, εθνικών, γενεακών-, σε μια συνεχή επεξεργασία ενός κοινωνικού σχεδίου.

Η λειτουργία του κόμματος είναι καταρχήν αυτό. Αλλά η «μορφή» του, συγκεντροποιημένη, πηγάζει στη ρίζα της από την ύπαρξη κράτους. Και, αναπόφευκτα, το κόμμα θα έχει την τάση να κληρονομεί όλα τα μειονεκτήματα του κράτους αυτού (και της αστικής κοινωνίας, γενικότερα): ιεραρχία, γραφειοκρατία, κυριαρχία των ανδρών, της πλειοψηφικής εθνότητας. Δεν μπορούμε να πάρουμε το ένα (το κόμμα) χωρίς το άλλο (τους αντιδημοκρατικούς κινδύνους). Αυτή η βεβαιότητα είναι που αποκαρδιώνει τόσους συντρόφους. Η μόνη, όμως, απάντηση βρίσκεται στη συνείδηση της κατάστασης αυτής και, επομένως, στην επίμονη πάλη για να περιοριστεί η εμβέλεια των αναπόφευκτων παρεκκλίσεων.

Πρέπει, έτσι, να θεωρήσουμε ότι οι διαφωνίες είναι θεμιτές, χρήσιμες. Είναι φυσικό να έχουν δημόσια έκφραση. Η συζήτηση πρέπει να επιτρέπει να εντοπίζεται το τι προέρχεται από διαφορετικές καταστάσεις και εμπειρίες, αλλά και τί από σοβαρές πολιτικές διαφωνίες. Εάν οι τελευταίες υπάρχουν, το δικαίωμα οργάνωσης σε τάσεις (εσωτερικές, αλλά έως και δημόσιες), για να πειστεί το κόμμα, πρέπει να είναι κατηγορηματικά εγγυημένο.

Η συγκεντροποίηση της δράσης, όταν πρόκειται για ζητήματα που δεσμεύουν όλο το κόμμα, είναι προφανώς προϋπόθεση της αποτελεσματικότητας. Ταυτόχρονα, είναι και προϋπόθεση για τη δοκιμασία της εμβέλειας των ενδεχόμενων αποκλίσεων και, επομένως, και προϋπόθεση της δημοκρατίας. Αλλά η συγκεντροποίηση αυτή δεν έχει λόγο να επεκτείνεται, από λόγους αρχής, σε αποφάσεις που δεν έχουν γενική εμβέλεια. Χρειάζεται και μια ομοσπονδιακή αρχή που να την αντισταθμίζει, να επιτρέπει μια αυτονομία που μένει να οριστεί, είτε κατά τομέα, είτε κατά γεωγραφική περιοχή.

Τέλος, η δημοκρατική λειτουργία ανάγεται επίσης και στη δημιουργία συνθηκών συζήτησης που να είναι όσο γίνεται πιο ίσες για όλους: σε διανοητικά μέσα, με ιδιαίτερη έμφαση στη μόρφωση, σε ρυθμούς στράτευσης που να είναι στην εμβέλεια όλων, σε προσπάθεια να μην αναπαράγεται η υποταγμένη θέση των γυναικών, κλπ.

Σε όλα αυτά τα θέματα, πρέπει να προσεγγίσουμε την εμπειρία του παρελθόντος με κριτικό μάτι, να παράγουμε, ει δυνατόν, το νέο. Στο «νέο κόμμα», υπάρχει «κόμμα», και είναι απαραίτητο. Αλλά υπάρχει και «νέο»…

Samy Johsua

Rouge, 5/6/2008

[βλ. και το πρωτότυπο στα γαλλικά.

Επίσης για το ίδιο θέμα, βλέπε του ίδιου συγγραφέα το άρθρο του «Εκλογική «αποτελεσματικότητα» και δικτυακή αντι-οργανωτικότητα», Ιούνη του 2007]