Για τις «εθνικές νίκες»
του Παναγιώτη Σηφογιωργάκη
Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη εμφανίζεται απρόσβλητη, αδιαμφισβήτητη, κυρίαρχη μέσα στο σημερινό κλίμα αβεβαιότητας και φόβου. Η αντιπολίτευση είναι περιθωριοποιημένη. Μέσα σε δύο μήνες, η κυβέρνησή του έχει χρεωθεί με δύο επιβλητικές πολιτικές επιτυχίες που «ένωσαν το έθνος» γύρω της. Τη μία φορά υπερασπίστηκε τα σύνορα της χώρας με ΜΑΤ και δακρυγόνα απέναντι σε κάποιες εκατοντάδες μεταναστών και προσφύγων στον «ασύμμετρο πόλεμο με την Τουρκία» στον Έβρο, την άλλη πήρε εγκαίρως σκληρά μέτρα προστασίας του πληθυσμού «με οδηγό την επιστήμη», στον πόλεμο απέναντι στον αόρατο εχθρό του κορονοϊού. Για δες, από τον καιρό των βαλκανικών πολέμων, το ελληνικό κράτος είχε να κερδίσει δύο πολέμους σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα!
Τύχη και όχι προνοητικότητα
Η πραγματικότητα είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση ήταν απλώς τυχερή. Πήρε «αυστηρά» μέτρα μόνο όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα κρούσματα και υπό το φως της πανδημίας στη Βόρεια Ιταλία. Ο πρωθυπουργός έκανε σε μεγάλο βαθμό copy-paste το πρώτο του τηλεοπτικό διάγγελμα από εκείνο του Μακρόν που είχε προηγηθεί δύο μέρες από το δικό του και η απαγόρευση της κυκλοφορίας βασίστηκε εξόφθαλμα στο γαλλικό παράδειγμα. Η ανακοίνωση των μέτρων έβρισκε το 25% των κλινών στις μονάδες εντατικής θεραπείας στα νοσοκομεία του ΕΣΥ να μη λειτουργούν σε μια χώρα με μια από τις χαμηλότερες αναλογίες ΜΕΘ ως προς τον πληθυσμό στον «ανεπτυγμένο κόσμο». Ο Υπουργός Υγείας είχε ανακοινώσει το Γενάρη τη διάθεση μόλις 39 ιδιωτικών ΜΕΘ στον κρατικό μηχανισμό. Οι εισαγωγές φαρμακευτικού και προστατευτικού υλικού που είχαν πραγματοποιηθεί ήταν αμελητέες μπροστά στην προδιαγραφόμενη «υγειονομική κρίση». Είχε καταγραφεί η αρχική κραυγαλέα αποτυχία στην «ελεγχόμενη διασπορά» των κρουσμάτων με τις πρώτες περιπτώσεις σε Θεσσαλονίκη και Δυτική Ελλάδα. Πρόκειται για καθαρή τύχη που ο ιός δεν εξαπλώθηκε σε κάποιο αθλητικό στάδιο, καρναβάλι, οίκο ευγηρίας, στρατόπεδο, νοσοκομείο πριν από τη λήψη των μέτρων. Ένα οποιοδήποτε «spike» στην καμπύλη των κρουσμάτων είναι ικανό να καταστρέψει συθέμελα το success story της κυβέρνησης.
Αστυνόμευση αντί περίθαλψης
Ο Κυριακός Μητσότακης, όταν είπε ότι δεν θα ήθελε να βρεθεί μπροστά σε μία κατάσταση όπου οι αναπνευστήρες δεν θα φτάνουν για όλους και όλες που τους έχουν ανάγκη, ήταν απόλυτα ειλικρινής. Οι πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται με αμιγώς πολιτικά κριτήρια. Η δήλωσή του ήταν μια σαφής ομολογία ότι το δημόσιο σύστημα υγείας θα κινδύνευε να καταρρεύσει. Το πολιτικό κόστος από εκατόμβες θυμάτων θα ήταν τεράστιο. Η ΝΔ ψηφίζεται σταθερά από συνταξιούχους. Κέρδισε υποστήριξη από περισσότερα στρώματα και γενιές στις τελευταίες εκλογές αλλά η «τρίτη ηλικία» παραμένει η πιο σταθερή της εκλογική βάση. Το ελληνικό κράτος δεν έχει νοσοκομειακές κλίνες εντατικής θεραπείας αλλά έχει τις ομάδες ΔΙΑΣ. Οι κυβερνήσεις στις οποίες συμμετείχε προηγούμενα ο σημερινός πρωθυπουργός έκλεισαν δημόσια νοσοκομεία αλλά δημιούργησαν κινητές αστυνομικές δυνάμεις για να ελέγχουν την κοινωνική διαμαρτυρία. Η Κίνα μπορεί να φτιάξει ένα τεράστιο νοσοκομείο σε μια εβδομάδα. Ακόμη και το Ηνωμένο Βασίλειο που «μπήκε αργά» στη μάχη, μπορεί να μετατρέψει ένα μεγάλο εκθεσιακό κέντρο σε ειδικό νοσοκομείο για την αντιμετώπιση του κορονοϊού. Η κυβέρνηση της ΝΔ μετατρέπει τις κινητές ομάδες της αστυνομίας από κυνηγούς καταλήψεων σε συλλέκτες προστίμων. Η μετατροπή είναι πιο κοντά στο αρχικό σκοπό του αστυνομικού αυτού σώματος και η απόσβεση των εξόδων του ακόμη υψηλότερη.
Υποκρισία για το δημόσιο σύστημα υγείας
Έκαναν τα πάντα για να υπονομεύσουν το δημόσιο σύστημα υγείας στα χρόνια των μνημονίων και σήμερα εξυμνούν τους αφανείς «ήρωες με τις μάσκες», το προσωπικό του ΕΣΥ που με αυταπάρνηση «φυλάσσει Θερμοπύλες» όπως οι στρατιώτες στον Έβρο φυλάσσουν τα σύνορα της πατρίδας από τις «ορδές» του εχθρού. Ο πατερναλισμός του επαίνου συμβαδίζει με τη φτώχεια των έργων. Τα νοσοκομεία στερούνται στοιχειωδών μέσων προστασίας ενώ οι δαπάνες για την ενίσχυση του ΕΣΥ αποτελούν ένα ελάχιστο μέρος από το πακέτο 6,8 δις στήριξης της οικονομίας που ανακοίνωσε η κυβέρνηση. Οι εργαζόμενοι και εργαζόμενες στο δημόσιο σύστημα υγείας υπόκεινται σε εξαντλητική εργασία και είναι ανάμεσα στα πρώτα θύματα της επιδημίας. Η ενίσχυσή τους περιορίζεται σε μισό μηνιάτικο για την ώρα, ενώ η διαρκής υπόμνηση του ηρωικού τους ρόλου έχει σκοπό να τους κρατήσει υπό έλεγχο, να κάνουν τη δουλειά χωρίς πολλές απαιτήσεις ώστε να εκπληρώσουν «το εθνικό καθήκον» τους. Όπως αναφέραμε, το ζητούμενο είναι αποφυγή του πολιτικού κόστους από εικόνες ντροπής και απελπισίας. Να μην υπάρξουν φωτογραφίες με φέρετρα, στοιβαγμένους νεκρούς σε νοσοκομειακά ψυγεία και ηλικιωμένους να εκλιπαρούν για αναπνευστήρες. Όταν περάσει η κρίση, θα έρθει ξανά η σειρά των «ηρώων» ιδιοκτητών των ιδιωτικών κλινικών και των κέντρων ιατρικών εξετάσεων, που κερδίζουν από τη συρρίκνωση και υποβάθμιση των υπηρεσιών που παρέχονται από το δημόσιο νοσοκομείο.
Τηλεργασία και delivery
Ενώ το μεγαλύτερο τμήμα της παραγωγής παγώνει, επιχειρήσεις κλείνουν, δεκάδες χιλιάδες εργαζομένων αναγκάζονται να βγουν σε διαθεσιμότητα, υποχρεωτικές άδειες κοκ, να δουλέψουν υπό το καθεστώς της εκ περιτροπής εργασίας, νέες μορφές απομακρυσμένης εργασίας με χρήση του internet, βιντεο-συσκέψεις κτλ αναπτύσσονται ραγδαία μέσα στην επιδημική κρίση σε ορισμένους κλάδους, όπως για παράδειγμα στην εκπαίδευση. Το νέο αυτό εργασιακό τοπίο δεν υπόκειται σε γνωστές ρυθμίσεις και είναι πηγή υπερεκμετάλλευσης και ακραίας ελαστικοποίησης όπου τα όρια μεταξύ εργασίας και ελεύθερου χρόνου γίνονται δυσδιάκριτα. Την ίδια ώρα η εντατικοποίηση, σε συνδυασμό με τη διαρκή έκθεση στον κίνδυνο της μόλυνσης, σημαδεύουν τους κλάδους εργασίας που συνεχίζουν τις εργασίες τους εν μέσω της υγειονομικής κρίσης. Οι υπάλληλοι των Super Market, οι οδηγοί και διανομείς πακέτων, εργάτες γης, εργοστασιακοί εργάτες σε εργοστάσια που δέχονται ακόμη παραγγελίες υπόκεινται σε εξαντλητική υπερωριακή εργασία συχνά υπό άθλιες συνθήκες που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία τους. Είναι νωρίς για να μετρήσουμε το μέγεθος των αλλαγών στην οργάνωση της εργασίας. Σε κάποιους τομείς η υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών είναι λογικό να εικάζουμε ότι θα επιταχυνθεί. Το αποφασιστικό στοιχείο δεν είναι η «εξέλιξη», η «αποτελεσματικότητα» και η «ταχύτητα» όσο το φθηνότερο κόστος εργασίας και η παράκαμψη της εναπομείνασας εργατικής νομοθεσίας που κινούν αυτή την τάση.
Κάποιοι νεκροί δεν μετράνε
Σε αντίθεση με «αρνητές» της επιστημονικής αλήθειας, όπως αρχικώς ο Τραμπ και προπάντων ο Μπολσονάρο στη Βραζιλία, η κυβέρνηση κινείται με «οδηγό την επιστήμη». Κάποια αυστηρή ιατρική μεθοδολογία υποχρεώνει την κυβέρνηση δια του εκπροσώπου της να διαχωρίζει τα κρούσματα σε αμιγώς εγχώρια και σε παρείσακτα. Ο 53χρονος Αφγανός από τη «δομή» της Μαλακάσας ανήκει σε ξεχωριστή κατηγορία από τους Έλληνες πολίτες. Ο κύριος Τσόδρας ήταν έτοιμος να περιλάβει στον απολογισμό των εγχώριων κρουσμάτων τους αποκλεισμένους, κατά κύριο λόγο Τούρκους, τουρίστες στο ελληνόκτητο πλοίο «Ελευθέριος Βενιζέλος» αλλά όχι τους «φιλοξενούμενους» στις προσφυγικές δομές άσχετα αν βρίσκονται για χρόνια σε ελληνικό έδαφος. Η κυβέρνηση μάς προετοιμάζει για το ξέσπασμα της επιδημίας του ιού στα προσφυγικά κέντρα «φιλοξενίας» όπου δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι συνωστίζονται σε απάνθρωπες συνθήκες. Ενδέχεται να πεθάνουν ακόμη και χιλιάδες άνθρωποι στην Ελλάδα αλλά είναι άλλο να πεθαίνεις στην Ελλάδα και άλλο να πεθαίνεις Έλληνας. Η ελληνική κυβέρνηση θα συνεχίζει να υποστηρίζει ότι έχουμε αναλογικά λιγότερα θύματα από άλλες χώρες. Πρωταρχικός στόχος είναι η απομόνωση των «φιλοξενούμενων» προσφύγων και μεταναστών από το «γενικό» πληθυσμό και κατά κανένα τρόπο η προφύλαξη της υγείας τους.
Σε πόλεμο κάθε δύο μήνες
Ο πρωθυπουργός κάλεσε τους Έλληνες και τις Ελληνίδες σε συστράτευση ενάντια στον «αόρατο εχθρό». «Έχουμε πόλεμο». Σ’ αυτό δεν διέφερε από τα μηνύματα άλλων ηγετών πχ του Μακρόν και της Μέρκελ αλλά αυτοί δεν είχαν στείλει παπάδες να ευλογήσουν στρατεύματα στα σύνορα των χωρών τους μόλις μερικές βδομάδες προηγουμένως. Θερμοπύλες «υπερασπιζόμασταν» πριν ένα μήνα. Θερμοπύλες υπερασπιζόμαστε και σήμερα. Το έθνος ενώθηκε και στις δύο περιπτώσεις με τους ηγέτες του αλλά κι αυτοί… κάθε δύο μήνες μας πάνε σε πόλεμο. Είναι περιττό να τονίσουμε ότι δεν υπάρχει τίποτα το «εθνικό» στη διάδοση του κορονοϊού και η αντιμετώπισή του προϋποθέτει διεθνή συνεργασία. Η εθνικοποίηση της μάχης κατά του κορονοϊού συνεχίζει την επιλεκτική αμφισβήτηση της «παγκοσμιοποίησης» από το ρεύμα του εθνολαϊκισμού των τελευταίων χρόνων λαμβάνοντας, όμως, άξεστες μορφές αντιπαράθεσης για τις πατέντες των εμβολίων και τη μονοπώληση φαρμάκων, εξοπλισμού και ιατρικού υλικού. Και ενώ το ελληνικό έθνος υπερασπίζεται Θερμοπύλες ούτε σκέψη για εθνικοποίηση της φαρμακοβιομηχανίας της χώρας, παραγωγή «ντόπιου εμβολίου» και ιατρικού εξοπλισμού. Στα 200 χρόνια του εορτασμού της ελληνικής επανάστασης ο Μητσοτάκης σκέφτεται ότι θα χρειαστούμε ένα δεύτερο Ναυαρίνο. Η πρότασή του μαζί με άλλους Ευρωπαίους ηγέτες είναι η αγορά «σε λογική τιμή» πατεντών εμβολίων από την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρώπη θα εξελισσόταν σε κυρίαρχο της φαρμακευτικής αγοράς και μέσω αυτής κι η Ελλάδα. Ο Μητσοτάκης ονειρεύεται μια εθνική νίκη επί του κορονοϊού με τη βοήθεια των Ευρωπαίων συμμάχων σε βάρος τρίτων μερών και, πρώτα και κύρια, των αναπτυσσόμενων χωρών του παγκόσμιου Νότου.
Κρίση
Η επιδημία του κορονοϊού θα αποτελέσει το έναυσμα ενός νέου και κατά πάσα πιθανότητα εφιαλτικού υφεσιακού κύματος, γιατί ακριβώς η παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία έπασχε, για να χρησιμοποιήσουμε την τρέχουσα ορολογία, από «υποκείμενο νόσημα». Μετά από μια δεκαετία αργής ανάκαμψης από την πτώση του 2008 δεν βρίσκεται σε καμία απολύτως υγιή κατάσταση. Δεν είναι δικός μας ισχυρισμός. Πλείστοι mainstream αναλυτές εδώ και δύο τουλάχιστον χρόνια βλέπουν την παγκόσμια οικονομία στο δρόμο προς μια νέα ύφεση ακόμη και αν δεν μπορούσαν -αναμενόμενο- να καθορίσουν το πότε θα ξεσπάσει και το πόσο θα διαρκέσει. Το «πότε» ωστόσο πλέον το γνωρίζουμε. Συνέβη με τον covid-19. Δεν ξέρουμε πόσο θα διαρκέσει αλλά έχουμε βάσιμους λόγους να ισχυριστούμε ότι η Ελλάδα υπό το Μητσοτάκη θα ανακάμψει από το βύθισμα της παγκόσμιας οικονομίας πιθανά με πιο βασανιστικό τρόπο. Στα μέσα του Μαρτίου η κυβέρνηση ανέμενε μηδενικό ρυθμό ανάπτυξης για το 2020. Σήμερα οι περισσότερες προβλέψεις μιλάνε για αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης και μάλιστα πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που διάφορες πρόσφατες εκθέσεις τοποθετούν ανάμεσα στο -4,5 και το -6% του ΑΕΠ. Η ελληνική οικονομία ουσιαστικά δεν ανέκαμψε σοβαρά ποτέ. Οι οριακοί ρυθμοί ανάπτυξης οφείλονταν σχεδόν αποκλειστικά στην τουριστική φούσκα και η μείωση της ανεργίας στη διόγκωση των απορρυθμίσεων στην αγορά εργασίας. Ο Μητσοτάκης στοιχημάτιζε στο «δυναμισμό του Έλληνα επιχειρηματία» μα εκείνος στην πρώτη αναβροχιά απολύει μέσα σε μια εβδομάδα 20.000 εργαζόμενους. Κρατικό χρήμα στις τράπεζες, αγορά χρεωγράφων και τεράστια εμβόλια στους καπιταλιστές με το «αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα». Η πανδημία καταστρέφει την ψευδαίσθηση του ελληνικού καπιταλισμού και του πολιτικού προσωπικού του ότι παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους. Η κυβέρνηση πανηγυρίζει για την άρση του δημοσιονομικού στόχου του πρωτογενούς πλεονάσματος για το τρέχον έτος, τη διαπραγμάτευση των ελληνικών ομολόγων από την ΕΚΤ κτλ. Όλες οι διευκολύνσεις που παρέχονται σήμερα για την τόνωση της οικονομίας από την κρίση του κορονοϊού, θα πληρωθούν μερικά χρόνια αργότερα. Το αδυσώπητο πρωτογενές πλεόνασμα του κρατικού προϋπολογισμού υπήρξε ένα αντικειμενικό γεγονός, ένας σαφής δείκτης για εξευμενισμό των αγορών (ένας άλλος θα ήταν υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης αλλά που να τους βρεις) και διαπραγμάτευση με τους δανειστές προς βελτίωση των όρων διάσωσης του χρεωμένου ελληνικού κράτους. Τώρα πορευόμαστε προς μια γενική άνοδο του ήδη δυσθεώρητου κρατικού δημόσιου χρέους σε όλη την Ευρώπη που μεσοπρόθεσμα θα θέσει σε αμφισβήτηση την εξυπηρέτηση του ελληνικού χρέους χωρίς το μαλακό μαξιλαράκι του τρέχοντος πρωτογενούς πλεονάσματος. Το μέλλον καθίσταται αβέβαιο όπως και η στρατηγική διαπραγμάτευσης του ελληνικού κράτους.
Όλα είναι στον αέρα
«Επιστροφή του κράτους». Κυβέρνηση ευθύνης. Η Ελλάδα παράδειγμα διαχείρισης της κρίσης του κορονοϊού. Μερικές από τις ρετσέτες των ημερών. Ανήκουστα ποσοστά επιδοκιμασίας των κυβερνητικών χειρισμών σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις. Συνεχείς διαρροές περί πρόωρων εκλογών προκειμένου να κεφαλαιοποιηθούν οι «επιτυχίες» της κυβέρνησης. Κι όμως, όλα εκείνα στα οποία υπολόγιζε η κυβέρνηση είναι πια στο αέρα. Πριν βγει από την προηγούμενη, η Ελλάδα μπαίνει στην επόμενη κρίση. Τα μέσα που διαθέτει η κυβέρνηση να αντιμετωπίσει την ξαφνική καταβαράθρωση της οικονομίας είναι καταφανώς περιορισμένα. Το πρόγραμμα των 6,8 δις που ανακοίνωσε δεν είναι παρά ένα μπάλωμα. Η ελληνική οικονομία δεν επεδείκνυε κανένα δυναμισμό ούτε πριν από τον κορονοϊό παρά την πτώση των επιτοκίων δανεισμού και τη «θετική» εσχάτως διάθεση επενδυτών και οίκων αξιολόγησης προς τη χώρα. Με τα δικά της εργαλεία, η κυβέρνηση δεν θα τη βγάλει εύκολα καθαρή μέχρι το Σεπτέμβρη οπότε σύμφωνα με τις φήμες θέλει να διεξαγάγει πρόωρες εκλογές, γιατί η κατάσταση στη χώρα προμηνύεται «μαύρη» με κατακόρυφη πτώση της οικονομικής δραστηριότητας, σπάσιμο της τουριστικής φούσκας και νέες στρατιές ανέργων όσο μεγάλη και να είναι η κρίση αξιοπιστίας της αριστεράς και η απουσία χειροπιαστής εναλλακτικής. Χρειάζεται αυτή την περιβόητη «Ευρωπαϊκή Λύση» που αργεί βασανιστικά να πάρει σάρκα σαν προϊόν συμβιβασμού ανάμεσα στους εθνικούς εγωισμούς και την ανάγκη διατήρησης του σημερινού οικονομικού μπλοκ. Για πόσους μήνες μπορεί να συνεχίζει να απαγορεύει τις απολύσεις και να δίνει 800 ευρώ σε κάθε εργαζόμενο εκτός εργασίας; Πόσες φορές το χρόνο μπορεί να κηρύσσει πολέμους και να νικά; Για να μη μιλήσουμε για την περίπτωση εκείνη που θα μπορούσε να επιδεινωθεί δραματικά η επιδημία του κορονοϊού στη χώρα. Μέσα στο φόβο και τον προβληματισμό για το αύριο, το μεγάλο εκείνο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας που ζει από τη μισθωτή εργασία αναδιπλώνεται, εγκαταλείπεται στην κρατική διαχείριση της κρίσης και αναμένει. Για πόσο καιρό μπορεί να κρατηθεί σ’ αυτή την κατάσταση; Δεν υποστηρίζουμε ότι θα επαναληφθούν εύκολα γεγονότα σαν εκείνα που είδαμε με την κρίση του 2009. Αλλά πλέον δεν δίνεται η δυνατότητα ομαλών μεταβάσεων. Ο ιστορικός χρόνος συμπυκνώνεται. Η κατάσταση αλλάζει.
Παναγιώτης Σηφογιωργάκης
[Για «4» τεύχος 5, περιεχόμενα, κλικ εδώ]
ΤΠΤ - "4" 
