Κοινωνική Αναπαραγωγή και πανδημία
Tithi Bhattacharya
(συνέντευξη)
Η κρίση του κορονoϊού κατέστησε σαφές ότι η φροντίδα και οι εργασίες για την ίδια τη ζωή είναι το ουσιαστικό έργο της κοινωνίας.
Η πανδημία του κορονoϊού έχει δείξει σε πολλούς από εμάς, με βάναυση σαφήνεια, πόσο γρήγορα μπορεί να αλλάξει η κοινωνία και τι είναι αυτό με το οποίο μπορούμε –ή δεν μπορούμε– να ζήσουμε χωρίς. Αποδεικνύεται ότι μεγάλα τμήματα μιας καπιταλιστικής οικονομίας μπορούν ουσιαστικά να σταματήσουν σε περιόδους κρίσης, ενώ οι πόροι ανακατευθύνονται προς την υγειονομική περίθαλψη. Πολλά πράγματα γίνονται που μας είχαν πει προηγουμένως ότι ήταν αδύνατο να γίνουν -από την απελευθέρωση κρατουμένων από τις φυλακές και την αναστολή των ενοικίων και υποθηκών μέχρι το να πάρουν όλοι ένα επίδομα.
Η Tithi Bhattacharya σκέφτεται από καιρό για το πώς θα ήταν μια κοινωνία που θα ήταν προσανατολισμένη προς τις ανθρώπινες ζωές και όχι τις ανάγκες της Παντοδύναμης Αγοράς. Είναι καθηγήτρια ιστορίας και διευθύντρια παγκόσμιων σπουδών στο Πανεπιστήμιο Purdue, συν-συγγραφέας του « Φεμινισμού για το 99 τοις εκατό: Ένα Μανιφέστο » (το οποίο είναι διαθέσιμο δωρεάν ως ebook από το Verso Books), συμμετέχει στη συντακτική επιτροπή του νέου περιοδικού Spectre, και επιμελήτρια ενός πρόσφατου βιβλίου με τίτλο « Social Reproduction Theory: Remapping Class, Recentering Oppression ».
Εδώ μιλήσαμε μαζί για το πώς η θεωρία της κοινωνικής αναπαραγωγής μπορεί να μας διδάξει για το παρόν, τις διεκδικήσεις που θα έπρεπε να έχει τώρα η αριστερά, και το πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα μαθήματα για την πρόληψη της κλιματικής καταστροφής.
Sarah Jaffe
Sarah Jaffe: Για να ξεκινήσουμε, μπορείς να εξηγήσεις εν συντομία τί είναι η θεωρία της κοινωνικής αναπαραγωγής.
Tithi Bhattacharya: Ο καλύτερος τρόπος για να ορίσουμε την κοινωνική αναπαραγωγή είναι οι δραστηριότητες και οι θεσμοί που απαιτούνται για τη δημιουργία ζωής, τη διατήρηση της ζωής, και την αντικατάσταση των γενεών. Το αποκαλώ « δραστηριότητες γύρω από τη ζωή ».
Η δημιουργία της ζωής με την πιο άμεση έννοια είναι ο τοκετός. Αλλά για να διατηρήσουμε αυτή τη ζωή, χρειαζόμαστε μια ολόκληρη σειρά από άλλες δραστηριότητες, όπως ο καθαρισμός, η σίτιση, το μαγείρεμα, το πλύσιμο των ρούχων. Υπάρχουν φυσικές απαιτήσεις που παίρνουν και θεσμική διάσταση: χρειάζεσαι μια στέγη για να ζήσεις, δημόσιες συγκοινωνίες για να πας σε διάφορα μέρη, δημόσιες εγκαταστάσεις αναψυχής, όπως πάρκα, προγράμματα για τα παιδιά μετά το σχολείο. Τα σχολεία και τα νοσοκομεία είναι μερικά από τα βασικά ιδρύματα που είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της ζωής, για την ίδια τη ζωή.
Οι δραστηριότητες και οι θεσμοί που συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία γύρω από τη ζωή ονομάζονται « κοινωνική αναπαραγωγική εργασία » και « θεσμοί κοινωνικής αναπαραγωγής ». Αλλά η κοινωνική αναπαραγωγή είναι επίσης και ένα οπτικό πλαίσιο. Είναι ένας φακός για να εξετάσουμε τον κόσμο γύρω μας και να προσπαθήσουμε να τον καταλάβουμε. Μας επιτρέπει να εντοπίσουμε την πηγή του πλούτου στην κοινωνία μας, η οποία είναι έτσι τόσο η ανθρώπινη ζωή όσο και η ανθρώπινη εργασία.
Το καπιταλιστικό πλαίσιο ή ο καπιταλιστικός φακός αντιστρέφει αυτή τη δημιουργία ζωής και τη μετατρέπει σε δημιουργία πραγμάτων, παραγωγή κέρδους. Ο καπιταλισμός ρωτά: « Πόσα περισσότερα πράγματα μπορούμε να παράγουμε; », επειδή τα πράγματα δημιουργούν κέρδος. Αυτό που τον απασχολεί δεν είναι ο αντίκτυπος αυτών των πραγμάτων στους ανθρώπους, αλλά το να δημιουργήσει μια αυτοκρατορία πραγμάτων στα οποία ο καπιταλισμός θα βασιλεύει ως ο υπέρτατος νεκρομάντης τους.
Οι περισσότερες από αυτές τις δραστηριότητες και οι περισσότερες από τις θέσεις εργασίας στον τομέα της κοινωνικής αναπαραγωγής -όπως η νοσηλευτική, η διδασκαλία, ο καθαρισμός- γίνονται κυρίως από γυναίκες. Και, επειδή ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα που παράγει πράγματα, όχι ένα σύστημα δημιουργίας ζωής, αυτές οι δραστηριότητες και αυτοί οι εργαζόμενοι(-ες) είναι σοβαρά υποτιμημένοι. Οι εργαζόμενοι στην κοινωνική αναπαραγωγή είναι οι πιο κακοπληρωμένοι, είναι οι πρώτοι που απολύονται, που αντιμετωπίζουν συνεχή σεξουαλική παρενόχληση και συχνά και άμεση βία.
S. J. : Βρισκόμαστε σε μια στιγμή όπου έχουμε βρικόλακες όπως ο Glenn Beck1να λένε ότι θα ήταν ευτυχείς να πεθάνουν οι ίδιοι αν έτσι ο καπιταλισμός μπορούσε να συνεχίσει να λειτουργεί! Τί πιο σαφές;
T. B. : Η κρίση του κορονoϊού έχει αποσαφηνίσει τραγικά τα πράγματα από δύο απόψεις. Πρώτον, έχει διευκρινίσει το τι λένε εδώ και καιρό οι φεμινίστριες, της κοινωνικής αναπαραγωγής, δηλαδή ότι η εργασία στη φροντίδα και γύρω από τη ζωή είναι το ουσιαστικό έργο της κοινωνίας. Αυτή τη στιγμή, όταν είμαστε σε lockdown κανείς δε λέει « χρειαζόμαστε χρηματιστές και τραπεζικούς επενδυτές »! « Αυτές τις υπηρεσίες να κρατήσουμε ανοιχτές! ». Λένε « να συνεχίσουν οι νοσοκόμες να δουλεύουν, οι καθαριστές να δουλεύουν, οι υπηρεσίες αποκομιδής σκουπιδιών να λειτουργούν, η παραγωγή τροφίμων να μη σταματήσει ». Τρόφιμα, καύσιμα, στέγη, καθαρισμός: αυτές είναι οι « βασικές υπηρεσίες ».
Η κρίση αποκάλυψε επίσης, με θλιβερό τρόπο, πόσο εντελώς ανίκανος είναι ο καπιταλισμός για την αντιμετώπιση μιας πανδημίας. Είναι προσανατολισμένος προς τη μεγιστοποίηση του κέρδους και όχι τη διατήρηση της ζωής. Βέβαια, οι καπιταλιστές υποστηρίζουν ότι τα μεγαλύτερα θύματα σε όλα αυτά δεν είναι οι αμέτρητες ζωές που χάνονται, αλλά η καταραμένη οικονομία. Η οικονομία, φαίνεται, είναι το πιο ευάλωτο μικρό παιδί που όλοι αυτοί, από τον Τραμπ μέχρι τον Μπόρις Τζόνσον, είναι έτοιμοι να προστατεύσουν με όλα τους τα όπλα.
Εν τω μεταξύ, έχουν ρημάξει τον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, στις Ηνωμένες Πολιτείες, με τις ιδιωτικοποιήσεις και τα μέτρα λιτότητας. Τώρα λένε στις νοσοκόμες να φτιάξουν μάσκες στο σπίτι τους. Πάντα έλεγα ότι ο καπιταλισμός ιδιωτικοποιεί τη ζωή και τις δραστηριότητες γύρω από τη ζωή, αλλά ίσως πρέπει να το αναδιατυπώσουμε μετά την πανδημία: «Ο καπιταλισμός ιδιωτικοποιεί τη ζωή, αλλά επίσης κοινωνικοποιεί το θάνατο».
S. J. : Θα ήθελα να μιλήσουμε λίγο περισσότερο για τον τρόπο με τον οποίο υποτιμούνται η εργασία της φροντίδας και οι άλλες μορφές εργασίας στην κοινωνική αναπαραγωγή. Ο κυβερνήτης της Πενσυλβάνια παρουσίασε μια λίστα των επιχειρήσεων γύρω από τη ζωή που θα επιτρεπόταν να παραμείνουν ανοικτές. Οι εργάτες στην καθαριότητα, όμως, αποχώρησαν από τη δουλειά, επειδή δεν έχουν προστατευτικό εξοπλισμό. Η τάση μας να υποτιμήσουμε αυτό το είδος εργασίας επηρεάζεται και, επίσης, επηρεάζει τη γνώμη μας για τους ανθρώπους που την κάνουν.
T. B. : Τα γηροκομεία και όλος ο κλάδος υποβοηθούμενης φροντίδας φροντίζουν σήμερα περίπου 4 εκατομμύρια ανθρώπους, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι περισσότεροι είναι στο Medicare2. Οι New York Times ανέφεραν πρόσφατα ότι 380.000 ασθενείς πεθαίνουν από λοιμώξεις κάθε χρόνο σε ιδρύματα μακροχρόνιας φροντίδας, που είναι συχνά απρόθυμα να επενδύσουν σε κατάλληλα πρωτόκολλα και διαδικασίες υγιεινής. Τα ιδρύματα αυτά παίζουν σημαντικό ρόλο στην κλιμάκωση των επιδημιών. Ας προσθέσουμε σε αυτό και το ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες 27 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν καθόλου ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Σχεδόν το 90% των εργαζομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης στο σπίτι και των βοηθών νοσοκόμων στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι γυναίκες. Περισσότερο από το 50 τοις εκατό από αυτές είναι έγχρωμες. Επιπλέον, δεν ξέρω -και κανείς δεν ξέρει- πόσες από αυτές είναι ταυτόχρονα χωρίς χαρτιά (παράνομες). Αυτές είναι διπλά ευάλωτες, τόσο σε απόλυση όσο και σε επιδρομές της υπηρεσίας αλλοδαπών (ICE -Immigration and Customs Enforcement). Κατά μέσο όρο, κερδίζουν περίπου 10 δολάρια την ώρα και δεν έχουν κατά κανόνα πληρωμένη άδεια ασθενείας ούτε και ασφάλιση υγείας (ιατροφαρμακευτική περίθαλψη). Αυτές, ωστόσο, είναι οι γυναίκες των οποίων η εργασία συντηρεί τόσα πολλά από τα κέντρα φροντίδας της χώρας μας.
Πήρα κάποιες από τις κατηγορίες θέσεων εργασίας από τον κατάλογο βασικών υπηρεσιών που συνέταξαν η Ιντιάνα και η Πενσιλβάνια και συνέκρινα τους μισθούς των εργαζομένων αυτών με βασικούς μισθούς διευθυνόντων συμβούλων (CEO). Η διαφορά είναι αστρονομική. Οι εργαζόμενοι σε αυτές τις υπηρεσίες, που μας λένε τώρα ότι είναι ουσιώδεις –κάτι που εμάς ως φεμινίστριες και σοσιαλιστές ήταν από πάντα γνωστό-, παίρνουν λιγότερο από 10 δολάρια την ώρα, ενώ οι τραπεζίτες κάθονται στο σπίτι.
Κατά τη διάρκεια της κρίσης, πρέπει να απαιτήσουμε να καθιερωθεί αμέσως αυτό που ονομάζω « αμοιβή για πανδημία » για τους βασικούς εργαζόμενους στον τομέα της περίθαλψης. Αυτοί βάζουν σε κίνδυνο τη ζωή τους. Χρειάζονται πολύ υψηλότερους μισθούς. Αλλά επιπλέον χρειάζονται αμέσως επενδύσεις σε νοσοκομεία και ιατρικές υπηρεσίες, χρειάζεται να εθνικοποιηθεί η ιδιωτική υγειονομική περίθαλψη, όπως το έκανε και η Ισπανία. Να παρασχεθεί παιδική φροντίδα και άμεση οικονομική βοήθεια σε όλους, ειδικά στους εργαζόμενους που υποχρεώνονται να πάνε στη δουλειά τους. Και να σταματήσουν οι επιδρομές ενάντια σε μετανάστες και οι απελάσεις. Αυτός είναι ο ένας λόγος που εμποδίζει τους ανθρώπους να προσφύγουν σε ιατρική βοήθεια -φοβούνται να πάνε σε γιατρό, γιατί θα μπορούσε έτσι να τους εντοπίσει η υπηρεσία αλλοδαπών (ICE). Η Ιρλανδία και η Πορτογαλία υιοθέτησαν νόμους που επεκτείνουν όλες τις βίζες και καταργούν το καθεστώς παρανομίας στους μετανάστες. Αυτά είναι μοντέλα που πρέπει να ακολουθήσουμε.
S. J. : Μια από τα μεγαλύτερες εξάρσεις, στην πολιτεία της Ουάσιγκτον, έγινε επειδή οι νοσηλευτές σε οίκους ευγηρίας είχαν πολλαπλές θέσεις εργασίας και, κατά συνέπεια, προκάλεσαν τη διάδοση του ιού σε πολλά γηροκομεία. Δηλαδή, και μόνο το γεγονός ότι ο μισθός είναι χαμηλός και δεν επαρκεί η μία θέση εργασίας προκαλεί μεγαλύτερη εξάπλωση του ιού.
T. B. : Ο ιός, κατά κάποιο τρόπο, είναι δημοκρατικός. Έπληξε ακόμη και τον πρίγκιπα Κάρολο. Ωστόσο, αυτό δεν πρέπει να μας ξεγελάει και να πιστεύουμε ότι η πρόσβαση στη θεραπεία θα είναι τόσο δημοκρατική όσο ο ιός. Όπως όλες οι άλλες ασθένειες στον καπιταλισμό, η φτώχεια και η πρόσβαση στην περίθαλψη θα καθορίσουν ποιος ζει και ποιος πεθαίνει.
Έτσι, θα έχει καταστροφικά αποτελέσματα στη χώρα μου, την Ινδία. Ο φασίστας πρωθυπουργός Narendra Modi διέταξε μόλις ένα lockdown για είκοσι μία ημέρες. Όλες οι πόλεις ουσιαστικά έκλεισαν όλες τις επιχειρήσεις. Τι συμβαίνει με τους μετανάστες; Μήπως ο Μόντι έχει ένα σχέδιο για αυτούς; Όχι. Εκατομμύρια μετανάστες διασχίζουν τώρα κυριολεκτικά όλη τη χώρα, για να επιστρέψουν στη γενέτειρα τους, σειρές ανθρώπων που περπατούν στους δρόμους από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Ο Μόντι έκλεισε όλες τις μορφές δημόσιων και ιδιωτικών μεταφορικών μέσων για να τους εμποδίσει να πάνε στο σπίτι τους, επειδή μπορεί να μεταφέρουν τον ιό. Ωστόσο, ο Μόντι διασφάλισε ότι οι Ινδοί που ζούν έξω από την Ινδία -της ανώτερης μεσαίας τάξης Ινδών– θα μπορέσουν να γυρίσουν αεροπορικώς στην πατρίδα τους. Πραγματοποιήθηκαν ειδικές πτήσεις, έγιναν εξαιρέσεις για να επιτραπεί η προσγείωση, παρά τα περιοριστικά μέτρα που είχαν ανακοινωθεί, και εκδόθηκαν ειδικές βίζες.
Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο ορισμένες καπιταλιστικές κυβερνήσεις του Παγκόσμιου Νότου πρόκειται να αντιμετωπίσουν τους φτωχούς. Θα δούμε την ασθένεια να μαστίζει τις παραγκουπόλεις της Καλκούτας, της Βομβάης, του Γιοχάνεσμπουργκ και ούτω καθεξής. Έχετε ήδη ακούσει δηλώσεις από τους ηγέτες μας ότι ο ιός είναι ένας τρόπος για να ανακάμψει ο πλανήτης, για να απαλλαγούμε από τα ανεπιθύμητα. Πρόκειται για μια έκκληση ευγονισμού για κοινωνική εκκαθάριση των πιο ευάλωτων και αδύναμων.
S. J. : Μερικοί λένε ότι και οι εκπομπές αερίων μειώνονται, αν και όχι επειδή υπάρχουν λιγότεροι άνθρωποι -ούτως ή άλλως οι περισσότεροι δεν πεθαίνουν. Όμως πράγματι φαίνεται να είναι ο κόσμος πολύ υγιέστερος χωρίς την τόση δουλειά, γιατί οι άνθρωποι κάνουν -όπως έλεγες- μόνο δραστηριότητες γύρω από τη ζωή.
T. B. : Το επιχείρημα αυτό, ότι ο covid-19 είναι ένα κουμπί επανεκκίνησης για τη γη είναι, ένα οικο-φασιστικό επιχείρημα. Αυτό που θα χρειαζόταν είναι ένα κουμπί επανεκκίνησης για την κοινωνική οργάνωση. Αν ο ιός περάσει και επιστρέψουμε στη ζωή όπως και πριν, τότε αυτό δε θα μας έχει διδάξει τίποτα.
Επειδή αναγκαζόμαστε να μένουμε σπίτι, μπορούμε να προσπαθήσουμε να βρούμε την ομορφιά και το χρόνο να απολαύσουμε εκείνους με τους οποίους μοιραζόμαστε τα σπίτια μας. Αλλά δεν μπορούμε να ξεχνάμε ότι τα σπίτια στον καπιταλισμό, ενώ παρέχουν σιγουριά και ασφάλεια, είναι ταυτόχρονα και θέατρα απίστευτης βίας. Πριν από δύο ημέρες έλαβα ένα μήνυμα (email) από ένα τοπικό καταφύγιο για θύματα ενδοοικογενειακής βίας, στο οποίο ήμουν κι εγώ εθελόντρια, και με ρωτούσαν αν θα μπορούσα να επανέλθω, διότι προβλέπουν ραγδαία αύξηση των σχετικών περιπτώσεων.
Οι φεμινίστριες συντρόφισσες μου στη Βραζιλία, στη Σρι Λάνκα και στην Ινδία αναφέρουν όλες το ίδιο: μια ραγδαία αύξηση στην ενδοοικογενειακή βία εξαιτίας της έντασης από τον εγκλεισμό των ατόμων που μένουν μαζί στο ίδιο σπίτι. Δεν χρειαζόμαστε κοινωνική απομόνωση. Χρειαζόμαστε φυσική απομόνωση και κοινωνική αλληλεγγύη. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τον ηλικιωμένο γείτονα που μένει απέναντί μας, μπορεί να κινδυνεύει όταν βγαίνει για ψώνια. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τη συνάδελφό μας που έρχεται στη δουλειά με πολύ μεϊκάπ στα μάτια της και λέει ότι χτύπησε στην πόρτα. Πρέπει να τους προσέχουμε συνεχώς.
Άνθρωποι το κάνουν αυτό οικειοθελώς αυτό, παρόλο που οι ηγέτες μας κάνουν τα πάντα για να τα αποθαρρύνουν αυτά. Οι εκπαιδευτικοί περνάνε με αυτοκίνητο έξω από τα σπίτια των μαθητών τους, χαιρετώντας τους και ρωτώντας αν όλα πάνε καλά. Η δική μου σχολική περιφέρεια, όπως και πολλές άλλες, παρέχει γεύματα σε όλα τα παιδιά κάτω των δεκαοκτώ ετών. Στην πολιτεία μου, τα γεύματα παραδίδονται στο σπίτι. Αυτό δεν είναι κάτι που έχει κάνει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ή οποιοσδήποτε πολιτικός. Είναι οι δάσκαλοι και οι σχολικές συνοικίες που αποφασίζουν να το κάνουν οι ίδιοι. Υπάρχουν λαμπρές πράξεις αλληλεγγύης, αγάπης και φροντίδας που ανθίζουν σε αυτή την τρομερή κρίση. Αυτές είναι οι πήγες μας για ελπίδα
S. J. : Αναρωτιέμαι τώρα σχετικά με την οικιακή εργασία, επειδή έχουμε μια κατάσταση όπου πολλές από αυτές τις «ουσιαστικές» δουλειές που κάνουν ακόμα οι άνθρωποι γίνονται από γυναίκες. Και η φροντίδα στο σπίτι, που συνήθως οι γυναίκες τις κάνουν, τώρα ξαφνικά μπορεί να γίνονται και από τους λιγότερο «ουσιαστικούς» τους συζύγους. Τί αλλαγή θα μπορούσε αυτό να φέρει στην κατανόηση των ανθρώπων για την εργασία της κοινωνικής αναπαραγωγής;
T. B. : Η Joan C. Williams έκανε μια ενδιαφέρουσα μελέτη που δείχνει ότι οι άνδρες της εργατικής τάξης φροντίζουν περισσότερο τα παιδιά τους από τους άντρες της μεσαίας τάξης. Απλώς, οι άνδρες της μεσαίας τάξης το διατυμπανίζουν, ενώ οι άνδρες της εργατικής τάξης δεν θέλουν να το παραδεχτούν επειδή είναι γυναικεία δουλειά.
Αναρωτιέμαι αν αυτό το ταμπού θα αποδυναμωθεί. Οι γυναίκες κάνουν εννέα ώρες περισσότερο οικιακής εργασίας από τους άνδρες σε εβδομαδιαία βάση κατά μέσο όρο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτές οι εννέα ώρες μπορεί να αλλάξουν, αλλά αναρωτιέμαι αν η νοοτροπία θα αλλάξει. Οι άντρες θα γίνουν υπερήφανοι άραγε που θα κρατήσουν την οικογένεια ενωμένη αφήνοντας στις συντρόφισσές τους να κρατήσουν τον κόσμο ενωμένο;
S. J. : Ένας από τους λόγους για τους οποίους οι άνδρες δεν το παραδέχονται -όπως είπες- είναι ότι πρόκειται για δουλειά των γυναικών. Ένα μεγάλο τμήμα αυτής της εργασίας ανατίθεται σε μειονότητες. Πολλοί από αυτούς που παρέχουν φροντίδα είναι μετανάστριες και έγχρωμες.
T. B. : Στις Ηνωμένες Πολιτείες πράγματι αυτό ακολουθεί φυλετική γραμμή. Όμως, σε άλλα μέρη του κόσμου, για παράδειγμα στην Ινδία, είναι κι εκεί μετανάστριες, αλλά είναι και οι φτωχότερες και συχνά και οι κατώτερες κάστες. Σε κάθε κοινωνία είναι οι πιο ευάλωτες που εκτελούν αυτό το έργο. Οι μισθοί και οι παροχές τους το αντικατοπτρίζουν αυτό.
Σε όρους κοινωνικής αναπαραγωγής, πολλά από τα καθήκοντα που πρέπει να γίνουν σε μια δεδομένη ημέρα εκτελούνται από έγχρωμες γυναίκες. Δεν θα μπορούσαμε να φάμε φαγητό, να περπατάμε στους δρόμους, να φροντίζουμε τα παιδιά μας και τους ηλικιωμένους μας, να καθαρίζουμε τα σπίτια μας και τα ξενοδοχεία μας, χωρίς γυναίκες, μετανάστριες και μαύρες, να κάνουν αυτό το είδος εργασίας. Αυτή την εργασία γύρω από τη ζωή είναι που υποτιμάει πλήρως ο καπιταλισμός.
S. J. : Ακούμε πολύ τώρα ότι αυτή η κρίση είναι σαν ένας πόλεμος. Αλλά ο οικονομολόγος James Meadway αναφέρθηκε σε αυτήν ως μια « αντιπολεμική οικονομία », γιατί αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι ακριβώς το αντίθετο απ’ό,τι στον πόλεμο. Πρέπει να μειώσουμε την παραγωγή. Ελπίζω να γίνει κατανοητό ότι η εργασία που είναι απαραίτητη και που θα πρέπει να συνεχιστεί ακόμη και σε έναν ριζικά διαφορετικό κόσμο είναι η εργασία που ακριβώς υποτιμάται συστηματικά εδώ και αιώνες και όχι « τα στρατεύματα » που τόσο έχουμε συνηθίσει να τα φετιχοποιούμε.
T. B. : Συμφωνώ με τον James, ότι η παραγωγή πρέπει να μειωθεί. Ωστόσο, όχι κάθε είδους παραγωγής. Πρέπει να αυξήσουμε την παραγωγή ιατρικών προμηθειών, τροφίμων και άλλων βασικών πόρων για τη ζωή. Στις Ηνωμένες Πολιτείες -στην πλουσιότερη χώρα στον κόσμο- έχω φίλους νοσοκόμους που πηγαίνουν στη δουλειά χωρίς τον κατάλληλο εξοπλισμό.
Πάρτε όμως, για παράδειγμα, τις ηλεκτρονικές αγορές. Είναι ωραίο να μπορείς να παραγγείλεις κάποια ρούχα ή παπούτσια. Αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι, ακόμη και αν έχουν ήδη κατασκευαστεί τα παπούτσια, όταν τα παραγγείλετε, πρέπει να περάσουν από διάφορους χώρους εργασίας, για να φτάσουν στην πόρτα σας. Σκεφτείτε τους φορτηγατζήδες, που τα μεταφέρουν. Σκεφτείτε τους ανθρώπους που κρατούν ανοιχτά βενζινάδικα ή καντίνες για τους μεταφορείς. Σκεφτείτε και τους ανθρώπους που πρέπει να καθαρίσουν αυτές τις εγκαταστάσεις. Εάν είναι να παραγγείλετε απαραίτητα φάρμακα από το ιντερνέτ, να το κάνεις. Αλλά αν είναι για ένα χαριτωμένο ζευγάρι παπούτσια, μάλλον μπορείτε να περιμένετε λίγο.
Συνήθως δεν σκεφτόμαστε την αόρατη εργασία που βρίσκεται πίσω από αυτά τα παπούτσια. Δεν σκεφτόμαστε τα ανθρώπινα όντα στις αλυσίδες παραγωγής και εφοδιασμού που παραδίδουν αυτά τα παπούτσια στην πόρτα μας. Ωστόσο, σε αυτές τις πανδημικές περιόδους, πρέπει να σκεφτούμε αυτούς τους ανθρώπους και να προσπαθήσουμε να προσδιορίσουμε αν αξίζει να ρισκάρουν την ζωή τους δουλεύοντας για εμάς. Θέλουμε να τους υποβάλουμε σε τέτοιο κίνδυνο; Αυτό σημαίνει να κοιτάμε την ίδια την ανθρώπινη εργασία αντί για το προϊόν της ανθρώπινης εργασίας.
Το δεύτερο θέμα σχετικά με τη φράση « στηρίζουμε τα στρατεύματά μας »: Νομίζω ότι πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε πλήρως την έννοια « στρατεύματα ». Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, οι εργαζόμενοι στην παραγωγή τροφίμων, οι καθαριστές μας, οι εργάτες αποκομιδής απορριμμάτων: αυτά είναι τα στρατεύματά μας! Αυτοί είναι οι άνθρωποι που πρέπει να υποστηρίξουμε. Δεν πρέπει να σκεφτόμαστε στρατεύματα ως κάποιους που αφαιρούν ζωές. Πρέπει να σκεφτούμε τα στρατεύματα ως ανθρώπους που δίνουν και διατηρούν τη ζωή.
S. J. : Αντιμετωπίζουμε εδώ και δεκαετίες την άρνηση του καπιταλισμού να αλλάξει για να καταπολεμηθεί η κλιματική αλλαγή. Και τώρα βλέπουμε πόσο γρήγορα μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα, με εργοστάσια, όπως αποστακτήρια, και ακόμη και τη Ford, να προσφέρονται να στραφούν στην παραγωγή αντισηπτικών ή αναπνευστήρων. Ποια διδάγματα μας προσφέρουν αυτά για τη μελλοντική καταπολέμηση της κλιματικής καταστροφής;
T. B. : Ο αγώνας μας για τις υποδομές είναι απαραίτητος αλλά όχι επαρκής. Πρέπει να αγωνιστούμε για μια αλλαγή στάσης απέναντι στην ίδια την κοινωνική οργάνωση. Αυτό είναι πολύ πιο δύσκολο από το να αγωνίζεσαι για κοινωνικά ή δημοκρατικά οφέλη. Ήδη γνωρίζουμε ότι η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας θα οδηγήσει σε κρίση την ικανότητά μας να παράγουμε τρόφιμα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Εάν δεν ελεγχθούν, οι θερμοκρασίες θα αυξηθούν τόσο πολύ ώστε σε μέρη όπως η Νότια Ασία και η Αφρική, η υπαίθρια καλλιέργεια θα καταστεί αδύνατη για μεγάλο μέρος του χρόνου και τα ζώα θα πεθάνουν. Σήμερα στο Δελχί, όπου ζει η οικογένειά μου, σε ένα μεγάλο τμήμα του έτους τα σχολεία πρέπει να παραμένουν κλειστά, επειδή κάνει πολλή ζέστη, αλλά και το χειμώνα παραμένουν κλειστά λόγω του νέφους.
Η απειλή για την παραγωγή τροφίμων πρόκειται να οδηγήσει σε αύξηση του σεξισμού και ενδεχομένως και της βίας κατά των γυναικών σε ολόκληρο τον κόσμο, επειδή είναι γυναίκες ή γυναικείας αρμοδιότητας αυτοί που ευθύνονται για να φέρνουν τα τρόφιμα στο τραπέζι ή και για να παράγουν αυτά τα τρόφιμα. Και ήδη υπάρχει μια κρίση φρέσκου πόσιμου νερού σε όλο τον κόσμο, που πρόκειται να επιδεινωθεί.
Με άλλα λόγια, αν δεν ασχοληθούμε με την αλλαγή του κλίματος ως επείγουσα ανάγκη, όπως κάνουμε με τον κορονοϊό σήμερα, τότε αυτή η πανδημία θα μοιάζει σαν διακοπές σε σχέση με αυτό που έρχεται. Η αποκαλυπτική επίπτωση του κλίματος δεν θα είναι προσωρινή, και πολλοί δε θα μπορεί κανείς να προστατευτούν « μένοντας σπίτι ».
Τώρα βλέπουμε τα έκτακτα μέτρα που μπορούν να λάβουν τα καπιταλιστικά κράτη για να αντιμετωπίσουν μια κρίση. Η βρετανική κυβέρνηση ανέλαβε το 80% των μισθών πολλών εργαζομένων. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ σχεδιάζει να στείλει επιταγές σε οικογένειες. Αλλά αν αυτά τα μέτρα και αυτή η έμφαση σε αυτό που είναι απαραίτητο αποσυρθούν μόλις περάσει η κρίση, τότε η κλιματική αποκάλυψη θα έρθει και δεν θα υπάρχει διέξοδος από αυτήν.
Μετά την κρίση του COVID-19, ο καπιταλισμός θα προσπαθήσει να επιστρέψει στην εργασία ως συνήθως. Τα ορυκτά καύσιμα θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται. Η δική μας δουλειά δεν είναι να αφήσουμε το σύστημα να ξεχάσει.
Συνέντευξη στην Sarah Jaffe
Μετάφραση στα ελληνικά: Περιοδικό « 4 »
από το αγγλικό πρωτότυπο: στο Dissent, “Social Reproduction and the Pandemic, with Tithi Bhattacharya”, συνέντευξη στην Sarah Jaffe, 2 Απριλίου, 2020.
Η Tithi Bhattacharya είναι καθηγήτρια ιστορίας και διευθύντρια παγκόσμιων σπουδών στο Πανεπιστήμιο Purdue. Είναι από τις συγγραφείς του « Φεμινισμού για το 99%: ένα μανιφέστο », μεταξύ άλλων βιβλίων.
Η Sarah Jaffe κάνει ρεπορτάζ στο Media Center, είναι συγγραφέας του Necessary Trouble: American in Revolt και συνδιοργανωτής του podcast του Dissent Belabored.
1Ο Γκλεν Μπεκ είναι συντηρητικός πολιτικός σχολιαστής στις ΗΠΑ, που έγραψε ένα τέτοιο tweet.
2Medicare: είναι το σύστημα υγείας για ευάλωτους ηλικιωμένους στις ΗΠΑ
[Για «4» τεύχος 5, περιεχόμενα, κλικ εδώ]
ΤΠΤ - "4" 
[…] “Να στραφούμε προς τη ζωή… Κοινωνική Αναπαραγωγή και … […]