L.Trotsky: Για την ιταλική εισβολή στην Αιθιοπία

Για τους δικτάτορες και τα υψίπεδα του Όσλο

Λέον Τρότσκι, Επιστολή προς έναν Άγγλο σύντροφο, 22/4/1936

Αγαπητέ σύντροφε:

Με μεγάλη έκπληξη διάβασα την έκθεση του συνεδρίου του Ανεξάρτητου Εργατικού Κόμματος [Independent Labour Party / ILP] στο New Leader της 17ης Απριλίου 1936. Πραγματικά ποτέ δεν έτρεφα ψευδαισθήσεις για τους Πασιφιστές Βουλευτές που διοικούν το ILP. Αλλά η πολιτική τους θέση και η όλη συμπεριφορά τους στο συνέδριο ξεπερνούν ακόμη και τα όρια που συνήθως μπορεί να περιμένει κανείς από αυτούς. Είμαι βέβαιος ότι εσείς και οι φίλοι σας έχετε βγάλει περίπου τα ίδια συμπεράσματα με εμάς εδώ. Παρ’ όλα αυτά, δεν μπορώ να αποφύγω να κάνω διάφορες παρατηρήσεις.

1. Ο Μάξτον¹ και οι υπόλοιποι θεωρούν ότι ο πόλεμος μεταξύ Ιταλίας και Αιθιοπίας είναι «μια σύγκρουση μεταξύ δύο αντίπαλων δικτατόρων». Για αυτούς τους πολιτικούς φαίνεται ότι το γεγονός αυτό απαλλάσσει το προλεταριάτο από το καθήκον να κάνει μια επιλογή μεταξύ δύο δικτατόρων. Ορίζουν έτσι το χαρακτήρα του πολέμου από την πολιτική μορφή του κράτους, κατά τη διάρκεια του οποίου οι ίδιοι εξετάζουν αυτή την πολιτική μορφή με έναν αρκετά επιφανειακό και καθαρά περιγραφικό τρόπο, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους τα κοινωνικά θεμέλια και των δύο «δικτατοριών». Ένας δικτάτορας μπορεί επίσης να παίξει έναν πολύ προοδευτικό ρόλο στην ιστορία· για παράδειγμα, ο Όλιβερ Κρόμγουελ, ο Ροβεσπιέρος κ.λπ. Από την άλλη πλευρά, ακριβώς μέσα στην αγγλική δημοκρατία ο Λόιντ Τζορτζ άσκησε μια άκρως αντιδραστική δικτατορία κατά τη διάρκεια του πολέμου. Εάν ένας δικτάτορας έθετε τον εαυτό του επικεφαλής της επόμενης εξέγερσης του ινδικού λαού προκειμένου να συντρίψει τον βρετανικό ζυγό – θα αρνιόταν τότε ο Μάξτον σε αυτόν τον δικτάτορα την υποστήριξή του; Ναι ή όχι; Αν όχι, γιατί αρνείται την υποστήριξή του στον Αιθίοπα «δικτάτορα» που προσπαθεί να αποτινάξει τον ιταλικό ζυγό;

Αν ο Μουσολίνι θριαμβεύσει, αυτό σημαίνει την ενίσχυση του φασισμού, την ενδυνάμωση του ιμπεριαλισμού και την αποθάρρυνση των αποικιοκρατούμενων λαών στην Αφρική και αλλού. Η νίκη του Νέγκους², ωστόσο, θα σήμαινε ένα ισχυρό πλήγμα όχι μόνο στον ιταλικό ιμπεριαλισμό αλλά στον ιμπεριαλισμό στο σύνολό του και θα έδινε ισχυρή ώθηση στις επαναστατικές δυνάμεις των καταπιεσμένων λαών. Πρέπει να είναι κανείς πραγματικά εντελώς τυφλός για να μην το βλέπει αυτό.

2. Ο ΜακΓκόβερν³ τοποθετεί τη «φτωχή μικρή Αιθιοπία» του 1935 στο ίδιο επίπεδο με το «φτωχό μικρό Βέλγιο» του 1914∙ και στις δύο περιπτώσεις σημαίνει υποστήριξη του πολέμου. Λοιπόν, το «φτωχό μικρό Βέλγιο» έχει δέκα εκατομμύρια σκλάβους στην Αφρική, ενώ ο λαός της Αιθιοπίας πολεμάει για να μην γίνει σκλάβος της Ιταλίας. Το Βέλγιο ήταν και παραμένει ένας κρίκος της ευρωπαϊκής ιμπεριαλιστικής αλυσίδας. Η Αιθιοπία είναι μόνο ένα θύμα των ιμπεριαλιστικών ορέξεων. Η τοποθέτηση των δύο περιπτώσεων στο ίδιο επίπεδο είναι η μεγαλύτερη ανοησία.

Από την άλλη πλευρά, το να αναλάβει κανείς την υπεράσπιση της Αιθιοπίας ενάντια στην Ιταλία δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι ενθαρρύνει τον βρετανικό ιμπεριαλισμό να κάνει πόλεμο. Κάποτε αυτό ακριβώς καταδείχθηκε πολύ καλά σε διάφορα άρθρα του New Leader. Το συμπέρασμα του ΜακΓκόβερν ότι θα έπρεπε να είναι καθήκον του ILP «να μείνει στην άκρη από τις διαμάχες μεταξύ δικτατόρων», είναι ένα υποδειγματικό μοντέλο της πνευματικής και ηθικής ανικανότητας του πασιφισμού.

3. Το πιο ντροπιαστικό από όλα, ωστόσο, ήρθε μόνο μετά την ψηφοφορία. Αφού το συνέδριο απέρριψε τον σκανδαλώδη πασιφιστικό τσαρλατανισμό με ψήφους 70 έναντι 57, ο ευαίσθητος πασιφιστής Μάξτον έβαλε το περίστροφο του τελεσίγραφου στο στήθος του συνεδρίου και επέβαλε νέα απόφαση με ψήφους 93 έναντι 39. Βλέπουμε λοιπόν ότι δικτάτορες υπάρχουν όχι μόνο στη Ρώμη και στην Αντίς Αμπέμπα, αλλά και στο Λονδίνο. Και από τους τρεις δικτάτορες, θεωρώ πιο επιζήμιο εκείνον που πιάνει από το λαιμό το ίδιο του το κόμμα στο όνομα του κοινοβουλευτικού του κύρους και της πασιφιστικής του σύγχυσης. Ένα κόμμα που ανέχεται μια τέτοια συμπεριφορά δεν είναι επαναστατικό κόμμα∙ γιατί αν εγκαταλείψει (ή «αναβάλει») τη θέση αρχών του σε ένα εξαιρετικά σημαντικό και επίκαιρο ζήτημα εξαιτίας των απειλών παραίτησης του Μάξτον, τότε την κρίσιμη στιγμή δεν θα αντέξει ποτέ την ανυπολόγιστα ισχυρότερη πίεση της αστικής τάξης.

4. Με συντριπτική πλειοψηφία, το συνέδριο απαγόρευσε την ύπαρξη ομάδων μέσα στο κόμμα. Ωραία! Αλλά στο όνομα τίνος ο Μάξτον έθεσε τελεσίγραφο στο συνέδριο; Στο όνομα της κοινοβουλευτικής ομάδας που θεωρεί την κομματική μηχανή ως ιδιωτική της περιουσία και η οποία στην πραγματικότητα αντιπροσωπεύει τη μόνη παράταξη που θα έπρεπε να είχε χτυπηθεί σκληρά για να σεβαστεί τις δημοκρατικές αποφάσεις του κόμματος. Ένα κόμμα που διαλύει τις αντιπολιτευτικές ομάδες αλλά αφήνει την κυρίαρχη κλίκα να κάνει ό,τι θέλει δεν είναι επαναστατικό κόμμα. Δεν θα μπορέσει να οδηγήσει το προλεταριάτο στη νίκη.

5. Η θέση του Φένερ Μπρόκγουεϊ⁴ σε αυτό το ζήτημα είναι ένα άκρως διδακτικό παράδειγμα της πολιτικής και ηθικής ανεπάρκειας του κεντρισμού. Ο Φένερ Μπρόκγουεϊ είχε την τύχη να υιοθετήσει μια σωστή άποψη για ένα σημαντικό ζήτημα, μια άποψη που συμπίπτει με τη δική μας. Η διαφορά έγκειται, ωστόσο, στο ότι εμείς οι μαρξιστές αντιλαμβανόμαστε το ζήτημα πραγματικά στα σοβαρά. Για τον Φένερ Μπρόκγουεϊ, από την άλλη πλευρά, πρόκειται για κάτι «συμπτωματικό». Πιστεύει ότι είναι καλύτερο για τους Βρετανούς εργάτες να έχουν τον Μάξτον πρόεδρο με μια λανθασμένη άποψη παρά να έχουν μια σωστή άποψη χωρίς τον Μάξτον. Αυτή είναι η μοίρα του κεντρισμού – να θεωρεί το τυχαίο πράγμα σοβαρό και το σοβαρό πράγμα τυχαίο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο κεντρισμός δεν πρέπει ποτέ να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη.

6. Όσον αφορά το ζήτημα της Διεθνούς, η παλιά σύγχυση εγκρίθηκε για άλλη μια φορά, παρά την προφανή χρεοκοπία της προηγούμενης προοπτικής. Εν πάση περιπτώσει, δεν λέγεται τίποτα πλέον για μια «πρόσκληση» από την Τρίτη Διεθνή. Αλλά ο κεντριστής δεν παίρνει τίποτα στα σοβαρά. Ακόμα και όταν πλέον παραδέχεται ότι δεν υπάρχει πλέον προλεταριακή Διεθνής, διστάζει ωστόσο να οικοδομήσει μια τέτοια. Γιατί; Επειδή δεν έχει αρχές.

Επειδή δεν μπορεί να έχει καμία. Γιατί αν έστω και μια φορά κάνει τη νηφάλια προσπάθεια να υιοθετήσει μια θέση αρχών σε ένα μόνο σημαντικό ζήτημα, αμέσως λαμβάνει τελεσίγραφο από τη δεξιά και αρχίζει να υποχωρεί. Πώς μπορεί να σκεφτεί ένα ολοκληρωμένο επαναστατικό πρόγραμμα κάτω από τέτοιες συνθήκες; Στη συνέχεια εκφράζει την πνευματική και ηθική του αδυναμία με τη μορφή βαθυστόχαστων αφορισμών, ότι η νέα Διεθνής πρέπει να προέλθει «από την ανάπτυξη των σοσιαλιστικών κινημάτων», δηλαδή από την ιστορική διαδικασία, η οποία πραγματικά θα έπρεπε να παράγει κάτι κάποια μέρα. Αυτός ο αμφίβολος σύμμαχος έχει όμως διάφορους τρόπους: έχει φτάσει μέχρι και στο σημείο να υποβιβάζει τη Διεθνή του Λένιν στο επίπεδο της Δεύτερης. Οι προλετάριοι επαναστάτες πρέπει επομένως να χαράξουν το δικό τους δρόμο, δηλαδή να επεξεργαστούν το πρόγραμμα της νέας Διεθνούς και, βασιζόμενοι στις ευνοϊκές τάσεις της ιστορικής διαδικασίας, να βοηθήσουν αυτό το πρόγραμμα να επικρατήσει.

7. Ο Φένερ Μπρόκγουεϊ, μετά τη θλιβερή συνθηκολόγησή του με τον Μάξτον, βρήκε ξανά το κουράγιο του στον αγώνα εναντίον του γράφοντος. Αυτός, ο Μπρόκγουεϊ, δεν μπορεί να επιτρέψει να συγκροτηθεί μια νέα Διεθνής από «τα υψίπεδα του Όσλο». Αφήνω στην άκρη το γεγονός ότι δεν ζω στο Όσλο και ότι, εξάλλου, το Όσλο δεν βρίσκεται σε υψίπεδο. Οι αρχές που υπερασπίζομαι από κοινού με πολλές χιλιάδες συντρόφους δεν έχουν απολύτως κανένα τοπικό ή γεωγραφικό χαρακτήρα. Είναι μαρξιστικές και διεθνείς. Διατυπώνονται, εκτίθενται και υποστηρίζονται σε θέσεις, φυλλάδια και βιβλία. Αν ο Φένερ Μπρόκγουεϊ βρίσκει αυτές τις αρχές λανθασμένες, ας βάλει τις δικές του απέναντί τους. Είμαστε πάντα έτοιμοι να διδαχθούμε καλύτερα. Αλλά δυστυχώς ο Φένερ Μπρόκγουεϊ δεν μπορεί να τολμήσει να μπει σε αυτό το πεδίο, διότι μόλις παρέδωσε στον Μάξτον αυτό το τόσο ευτελές πακέτο αρχών. Γι’ αυτό δεν του απομένει τίποτε άλλο να κάνει παρά να χαίρεται για τα «υψίπεδα του Όσλο», όπου αμέσως διαπράττει ένα τριπλό λάθος: σε σχέση με την διεύθυνσή μου, με την τοπογραφία της νορβηγικής πρωτεύουσας και, τέλος, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, με τις θεμελιώδεις αρχές της διεθνούς δράσης.

Τα συμπεράσματά μου; Ο αγώνας του ILP μου φαίνεται απελπιστικός. Οι τριάντα εννέα αντιπρόσωποι που, παρά την αποτυχία της παράταξης του Φένερ Μπρόκγουεϊ, δεν ενέδωσαν στο τελεσίγραφο του Μάξτον πρέπει να αναζητήσουν τρόπους προετοιμασίας ενός πραγματικά επαναστατικού κόμματος για το βρετανικό προλεταριάτο. Αυτό μπορεί να υπάρξει μόνο κάτω από τη σημαία της Τέταρτης Διεθνούς.

Leon Trotsky

22 Απριλίου 1936

[Αναδημοσίευση από το elaliberta.gr]

Μετάφραση: elaliberta.gr

Leon Trotsky, “On Dictators and the Heights Of Oslo. A Letter to an English Comrade”, New International [Νέα Υόρκη], τόμος 3 αριθ. 3, Ιούνιος 1936. Marxists’ Internet Archive, 2003, https://www.marxists.org/archive/trotsky/1936/04/oslo.htm

Σημειώσεις

1 [Σ.τ.Μ.:] Ηγετικό στέλεχος του ILP:“James Maxton”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/James_Maxton

2 [Σ.τ.Μ.:] Νέγκους, σημαίνει βασιλιάς, αυτοκράτορας στις σημιτικές γλώσσες της Αιθιοπίας. (βλ.: “Negus”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Negus

3 [Σ.τ.Μ.:] Ηγετικό στέλεχος του ILP: “John McGovern (politician)”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/John_McGovern_(politician)

4 [Σ.τ.Μ.:] Ηγετικό στέλεχος του ILP: “Fenner Brockway”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Fenner_Brockway