Ιμπεριαλισμός, πόλεμος και διεθνισμός

Patrick Le Moal

(μέλος της ηγεσίας του Νέου Αντικαπιταλιστικού Κόμματος – Γαλλία)

(Σχέδιο εισήγησης στο διήμερο της ΑΝΤΑΡΣΥΑ για τα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, Αθήνα 16 Νοεμβρίου 2017)

Ιμπεριαλισμός, πόλεμος και διεθνισμός

Ζούμε σε μια εποχή καμπής του κόσμου της ίδιας έκτασης με αυτήν που γνώρισε ο 20ος αιώνας, με το πέρασμα από τον κυρίαρχο ρόλο του βρετανικού ιμπεριαλισμού προς αυτόν των ΗΠΑ. Είναι σημαντικό να εντοπίσουμε το μέγεθος αυτής της αλλαγής: η Δύση, αν κατανοηθεί ως η Ευρώπη και οι ΗΠΑ, που κυριάρχησε στον κόσμο από τον δέκατο πέμπτο αιώνα και μετά, χάνει την ηγεμονία της προς όφελος αναδυόμενων ή παλαιότερων δυνάμεων που ξαναβρίσκουν, μετά από 4 ή 5 αιώνες, μια κεντρική θέση.

Η διάλυση της ΕΣΣΔ και ο καπιταλιστικός μετασχηματισμός της Κίνας επέτρεψαν στην παγκοσμιοποίηση να βρει πλήρη ανάπτυξη. Η εποχή κυριαρχίας του κεφαλαίου γεωγραφικά επεκτάθηκε σε σχεδόν το σύνολο του πλανήτη.

Αλλά αυτή η φιλελεύθερη, νεοφιλελεύθερη, απογείωση δεν επέτρεψε να σταθεροποιηθεί ένας τύπος κυριαρχίας, αλλά μάλλον οδήγησε σε μια χαοτική κατάσταση.

Οι παραδοσιακές αστικές τάξεις παρουσιάστηκαν στην αρχή ως ιδιαίτερα κατακτητικές. Θεώρησαν ότι, διεισδύοντας στις αγορές των χωρών του τέως “υπαρκτού” σοσιαλισμού, θα κατάφερναν φυσιολογικά να τις υποτάξουν. Εάν οι κανόνες του ελεύθερου, νεοφιλελεύθερου, ανταγωνισμού επιβλήθηκαν πράγματι, δεν υπήρξε ωστόσο υποταγή.

Οι ιμπεριαλιστικές στρατιωτικές επεμβάσεις στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ το 2003 βάλτωσαν, αποδεικνύοντας τα όρια της δύναμης των ΗΠΑ.

Στην Κίνα, μια νέα αστική τάξη συγκροτήθηκε, με αυτο-μετασχηματισμό της γραφειοκρατίας σε κυρίαρχη τάξη, που δεν είναι υποταγμένη στον ιμπεριαλισμό. Η Κίνα έγινε μια από τις κύριες καπιταλιστικές δυνάμεις και βρίσκεται σε πορεία να γίνει -αν δεν είναι ήδη- η πρώτη παγκόσμια οικονομική δύναμη. Στην ίδια την περιοχή της και στην Αφρική εμφανίζεται ως μία πρωτο-ιμπεριαλιστική δύναμη.

Η καπιταλιστική Ρωσία δεν έχει το ίδιο μέγεθος. Παρόλο που είναι οικονομικά εξαρτώμενη από την εκμετάλλευση πρώτων υλών (κυρίως πετρέλαιο), είναι ωστόσο στρατιωτική δύναμη και έχει αποκτήσει μια ισχύ που της επιτρέπει να προσπαθήσει να ανέβει στη θέση ενός αδύναμου ιμπεριαλισμού στην ανατολική Ευρώπη, στην Ουκρανία και στη Συρία.

Ταυτόχρονα διαμορφώνεται μια πιο σύνθετη ιεραρχία των παραδοσιακών ιμπεριαλισμών, που βλέπουν να αλλάζει η θέση τους.

Για την ώρα, η οικοδόμηση ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού αποτελεί αποτυχία. Οι ιμπεριαλισμοί της Γαλλίας και της Βρετανίας γνωρίζουν μείωση της σημασίας τους. Η Γερμανία είναι μια μεγάλη οικονομική δύναμη χωρίς στρατιωτική ικανότητα.

Μερικοί από τους περιφερειακούς υπο-ιμπεριαλισμούς, όπως η Βραζιλία ή η Νότιος Αφρική, γίνονται όλο και πιο επιθετικοί.

Οι ΗΠΑ παραμένουν, ως τώρα, η πιο μεγάλη ιμπεριαλιστική δύναμη, με μεγάλες δυνατότητες σε όλους τους τομείς, που της δίνουν μέσα δράσης που δεν διαθέτει κανείς άλλος. Ελέγχουν ένα μεγάλο τμήμα των πιο προχωρημένων τεχνολογιών, διοικούν μια απαράμιλλη στρατιωτική δύναμη. Διατηρούν μια λειτουργία παγκόσμιας καταστολής. Αλλά χάνουν τους πολέμους που ξεκινούν, δεν έχουν τα μέσα για να παρέμβουν σε όλες τις περιοχές συγκρούσεων και δεν διαθέτουν πλέον δευτεροκλασάτους ιμπεριαλισμούς για να τους συνδράμουν αποτελεσματικά. Οι ΗΠΑ βρίσκονται σε μια φάση σχετικής παρακμής, που περιορίζει την παγκόσμια ισχύ τους.

Η κύρια επίπτωση αυτής της κατάστασης είναι ότι ο δι-ιμπεριαλιστικός ανταγωνισμός αναζωογονείται, ακόμα περισσότερο που:

• η εποχή ιδιωτικών αυλών, ζωνών περίπου αποκλειστικής επιρροής, γενικά έχει τελειώσει, εκτός περιορισμένων εξαιρέσεων.

• η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση αποσταθεροποιεί, στο όνομα του ανταγωνισμού, τους ιδιαίτερους τύπους κυριαρχίας της αστικής τάξης που προήλθαν από ιδιαίτερες ιστορίες (ευρωπαϊκοί ιστορικοί συμβιβασμοί, λαϊκισμοί στη Λατινική Αμερική, διοικητισμοί στην Ασία, διάφορα πελατειακά συστήματα, …), επειδή οι σχέσεις αυτές διαμεσολαβούνται από την παγκόσμια αγορά και αποτελούν, επομένως, εμπόδιο στην ελεύθερη εκτύλιξη του ιμπεριαλιστικού κεφαλαίου. Εξού και, με τη διάλυση των κοινωνικών δικαιωμάτων, με τη μετατροπή των κρατών σε απλούς οργανισμούς με κύρια δυνατότητα να εγκαθιδρύουν και να οργανώνουν τον “καθολικό” κανόνα της κινητικότητας του κεφαλαίου και του ανταγωνισμού, μια αποσταθεροποίηση των κρατών, μια κρίση νομιμοποίησής τους.

Ο κύριος λόγος της παγκόσμιας αστάθειας είναι ότι τα δύο παγκόσμια ιεραρχικά συστήματα, η ιεραρχία των ιμπεριαλιστικών κρατών, ανάλογα με την ισχύ τους, και η ιεραρχία των ροών που περικλείουν τον πλανήτη δεν συμπίπτουν, δεν επικαλύπτονται, την ίδια στιγμή που δεν υπάρχει μεγάλη μη καπιταλιστική ή αντικαπιταλιστική δύναμη.

Η πιο πιθανή υπόθεση δεν είναι ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος, κατά το πρότυπο των δύο πρώτων, επειδή η διένεξη για τη μοιρασιά του κόσμου δεν έχει πλέον την ίδια εδαφική μορφή.

Αλλά οι παράγοντες πολέμου είναι βαθιοί και πολλαπλοί, νέες διενέξεις μεταξύ διαφόρων δυνάμεων, οξυμένος ανταγωνισμός στην παγκόσμια αγορά, προβλήματα πρόσβασης στους πόρους, αποσύνθεση ολόκληρων κοινωνιών, άνοδος νέων φασισμών, νέων αντιδραστικών και αντεπαναστατικών ακρο-δεξιών, κρίση των δημοκρατικών θεσμών, άνοδος αυταρχικών καθεστώτων, αλυσιδωτές αντιδράσεις στο κλιματικό χάος, με ανθρωπιστικές κρίσεις που προέρχονται από μετακινήσεις δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων. Οι πόλεμοι είναι εδώ για να διαρκέσουν, με πολλά πρόσωπα.

Για τη δική μας δράση, πρέπει να κρατήσουμε την πυξίδα:

Ζούμε κάτω από το βάρος ταυτόχρονα του νεοφιλελευθερισμού, της ταυτοποίησης ανάμεσα σε σταλινισμό και σε κομμουνισμό, μιας ιστορικής κρίσης του εργατικού κινήματος, των κινημάτων χειραφέτησης που βαραίνει πάνω στη σοσιαλιστική, επαναστατική, συνείδηση.

Αυτό δίνει περιθώρια ελιγμών στην παγκόσμια αστική τάξη για να διαχειριστεί την κρίση, αυξάνοντας όλο και περισσότερο τις χρηματιστηριακές αγορές, βαθαίνοντας τις επιθέσεις κατά των λαϊκών τάξεων.

Θα υπάρχει πάντα, για το κεφάλαιο, μια διέξοδος από την κρίση, εάν δεν υπάρξουν εργατικές, λαϊκές, απελευθερωτικές λύσεις. Αλλά το κοινωνικό, οικολογικό, ανθρώπινο κόστος των καπιταλιστικών “λύσεων” είναι όλο και πιο τρομερό.

Ο θριαμβεύων, χωρίς όρια, καπιταλισμός γεννάει έναν κόσμο στον οποίο οι δυστυχίες, πιο πέρα και από φαντασία και από λόγια, συσσωρεύονται, με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, τις οικονομικές εκρήξεις, την κατάρρευση των συστημάτων κοινωνικής προστασίας, τις κοινωνικές αποσυνθέσεις, τους πολέμους, το κλιματικό χάος, τη βία, τις επιδημίες, τη δουλεία γυναικών, τις εξαναγκαστικές μεταναστεύσεις…

Σε αυτή τη σύγχρονη βαρβαρότητα πρέπει να αντιπαραταχθεί η αλληλεγγύη προς τα θύματα όλων αυτών των κρίσεων, προς τους λαούς που παλεύουν για δημοκρατικά δικαιώματα και για κοινωνική δικαιοσύνη.

Σε εμάς εναπόκειται να αναζωογονήσουμε το διεθνισμό σε όλους τους τομείς αμφισβήτησης της καπιταλιστικής τάξης πραγμάτων!

[Η παρούσα εισήγηση δεν παρουσιάστηκε στην σχετική εκδήλωση της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, εξαιτίας διαφορετικού προγραμματισμού. Ο εισηγητής μας παραχώρησε ευγενικά το σχέδιό του, για δημοσίευση. Μετάφραση στα ελληνικά: Τάσος Αναστασιάδης]

[Αναδημοσίευση από: ΑΝΤΑΡΣΥΑ, 13 Δεκεμβρίου 2017]