Ιράκ: νέα κυβέρνηση – ίδια αδιέξοδα
Του Δημήτρη Τσίρκα
«Στο διάολο και ΄συ και το εθνικό κοινοβούλιο». Με αυτά τα λόγια απάντησε ένας αμερικάνος στρατιώτης στο βουλευτή Φατάχ Αλ Σαϊκ, όταν αυτός του έδειξε τη κοινοβουλευτική του ταυτότητα, ζητώντας να περάσει στη πράσινη ζώνη της Βαγδάτης. Ο αμερικανός στρατιώτης πέταξε τη ταυτότητα του βουλευτή στα μούτρα του, τον έσυρε έξω από το αυτοκίνητο, του φόρεσε χειροπέδες και τον χτύπησε μπροστά στα μάτια δεκάδων περαστικών. Το επεισόδιο που έλαβε χώρα τη Τρίτη 19 Απρίλη σε ένα τσεκπόιντ κοντά στο κτίριο που στεγάζεται η νέα βουλή του Ιρακ, περιγράφει εύγλωττα τις πραγματικές σχέσεις μεταξύ των κατοχικών δυνάμεων και της νεοσυσταθείσας Ιρακινής Εθνικής Βουλής. Η κατάσταση στο Ιρακ τρεις μήνες μετά τις εθνικές εκλογές παραμένει το ίδιο αδιέξοδη και επικίνδυνη τόσο για τους αμερικανούς όσο και για τον Ιρακινό λαό, ο οποίος συνεχίζει να στενάζει κάτω από συνθήκες οικονομικής κατάρρευσης και καθημερινής βίας.
Στο πολιτικό μέτωπο, ύστερα από δύο και πλέον μήνες διαπραγματεύσεων μεταξύ των Σιιτών και των Κούρδων οι δύο πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία για τα πρόσωπα που θα στελεχώσουν τη μεταβατική κυβέρνηση. Πρόεδρος ορίστηκε ο Κούρδος Ταλαμπανί με αντιπροέδρους τον Σουνίτη Γάζι Αλ Γιάουαρ και τον σιίτη Αντέλ Αμπντέλ Μεχντί, ενώ τη πιο σημαντική θέση αυτή του πρωθυπουργού κατέλαβε ο ηγέτης του ισλαμικού κόμματος Daawa, Ιμπραχιμ Αλ Τζαφάρι. Ο τελευταίος χαρακτηρίζεται ως μετριοπαθής ισλαμιστής πολιτικός που διατηρεί στενές σχέσεις με τον ισχυρό σιίτη κληρικό Αλ Σιστάνι και δεν επηρεάζεται ιδιαίτερα από το Ιράν, μάλιστα ένας ανώνυμος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου σε δήλωσή του στη Βρετανική Telegraph τον χαρακτήρισε ως «το δικό μας παιδί και όχι του Ιράν». Προτεραιότητα της νέας κυβέρνησης, όπως δήλωσε ο ίδιος ο Τζαφάρι σε συνέντευξή του στο Associated Press το Φεβρουάριο, θα είναι η ασφάλεια (βλέπε αντίσταση), ενώ χαρακτήρισε λαθεμένες τις εκκλήσεις για αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων. Το μοντέλο κυβέρνησης που φαίνεται να υιοθετείται είναι αυτό του Λιβάνου , με την εξουσία να μοιράζεται στις διάφορες εθνικές και θρησκευτικές μερίδες ανάλογα με το ποσοστό τους στον πληθυσμό.
Μετά τις εκλογές του Γενάρη η Ουάσινγκτον, αλλά και τα περισσότερα δυτικά μέσα ενημέρωσης ισχυρίζονται πως το Ιράκ γύρισε σελίδα μπαίνοντας σε τροχιά σταθεροποίησης με τη δημιουργία μίας δημοκρατικής, πλουραλιστικής κυβέρνησης που έχει τη συντριπτική αποδοχή του Ιρακινού λαού(κούρδοι και σιίτες), τη ταχεία οργάνωση των Ιρακινών υπηρεσιών ασφάλειας και τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης, με αποτέλεσμα η αντίσταση να ατονεί, χάνοντας γοργά τα όποια λαϊκά ερείσματα είχε, αφού αποτελεί τη βασικότερη τροχοπέδη για τη βελτίωση της καθημερινής ζωής των Ιρακινών. Αντίστοιχες απόψεις φαίνεται να υιοθετεί και ένα τμήμα του αντιπολεμικού κινήματος, κυρίως στις ΗΠΑ, αρνούμενο να προβάλει το αίτημα για άμεση αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων, υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε χάος στη χώρα.
Η πραγματικότητα ωστόσο είναι τελείως διαφορετική. Μπορεί ο αριθμός των νεκρών αμερικανών στρατιωτών να επανήλθε σε έναν την ημέρα από πέντε που είχε ανέβει το Δεκέμβρη, αυτό όμως δεν οφείλεται στην υποχώρηση της αντίστασης, αλλά στο γεγονός ότι οι αμερικανοί βγαίνουν όλο και λιγότερο για περιπολίες στις πόλεις, ενώ έχουν να εξαπολύσουν μεγάλη επιχείρηση κατά προπύργια ανταρτών από το Νοέμβρη του 2004. Ακόμη και έτσι ο αριθμός των επιθέσεων που δέχτηκαν οι συμμαχικές δυνάμεις ανήλθε σε 2100 το Φεβρουάριο και 1400 το Μάρτιο. Παράλληλα ο αριθμός των νεκρών αντρών των ιρακινών δυνάμεων ασφαλείας, από τις αρχές του νέου έτους έως το τέλος του Μάρτη, έχει εκτοξευθεί στους 535.1Ταυτόχρονα οι επιθέσεις των ανταρτών είναι καλύτερα οργανωμένες και πιο αποτελεσματικές περιλαμβάνοντας ενέδρες και έξυπνες βόμβες στις άκρες των δρόμων που προκαλούν πολλά θύματα. Σε τέτοιο βαθμό αυτοπεποίθησης έχουν φτάσει οι αντάρτες ώστε να επιχειρήσουν επίθεση με βαρύ οπλισμό κατά των διαβόητων φυλακών του Αμπού Γκράιμπ.2
Αλλά και οι ρυθμοί συγκρότησης των νέων ιρακινών δυνάμεων ασφαλείας κάθε άλλο παρά ικανοποιητικοί είναι για τις κατοχικές δυνάμεις. Μέχρι τον Ιανουάριο του 2005 υπολόγιζαν να έχουν εκπαιδεύσει και εξοπλίσει 272.566 ιρακινούς που θ’ αντιμετώπιζαν την αντίσταση. Το μόνο που κατάφεραν ήταν να στρατολογήσουν 141.761 άντρες από τους οποίους μόλις το 41% έχει όπλα, το 25% πρόσβαση σε οχήματα και το 17% σε ασύρματο.3 Παράλληλα οι δυνάμεις ασφαλείας έχουν και αυτές διαβρωθεί από την αντίσταση όπως αποδεικνύεται από τη συμπεριφορά των αστυνομικών της Μοσούλης όταν την κατέλαβαν οι αντάρτες στις 11 Νοέμβρη του 2004: σύμφωνα με τον Khasro Goran, κούρδο, βοηθό κυβερνήτη της πόλης: «οι αστυνομικοί παρέδωσαν 30 αστυνομικά τμήματα, με οπλισμό αξίας 40 εκατομμυρίων δολαρίων στους αντάρτες, ενώ τους βοήθησαν να σκοτώσουν τον κυβερνήτη».4 Προσπαθώντας ν’ αντιμετωπίσουν τη κατάσταση οι αμερικανοί αποφάσισαν ήδη από το καλοκαίρι του 2004 να επαναφέρουν στον κρατικό μηχανισμό και τις δυνάμεις ασφαλείας το μηχανισμό του μπααθικού καθεστώτος Υπολογίζεται πλέον ότι το 70% των αξιωματικών του στρατού και των υπηρεσιών ασφαλείας ήταν στελέχη του σανταμικού κρατικού μηχανισμού. Μία ολόκληρη επίλεκτη στρατιωτική μονάδα (10.000 άντρες), η οποία χαρακτηρίζεται ως η πιο μάχιμη αποτελείται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου από προσωπικό του προηγούμενου καθεστώτος. Ωστόσο η μπααθοποίηση του κράτους έχει θορυβήσει τους σιίτες και τους εκπροσώπους τους στη βουλή οι οποίοι κέρδισαν τις εκλογές υποσχόμενοι μέσα σ’ όλα τα άλλα να δικάσουν τα στελέχη των υπηρεσιών ασφαλείας του Σαντάμ που διέπραξαν εγκλήματα κατά των σιιτών. Προσπαθώντας ν’ αποφύγει μία νέα εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τη νεοσύστατη κυβέρνηση του σιίτη Τζαφάρι, ο Ράμσφελντ έσπευσε στο Ιρακ στις αρχές Απρίλη για να προειδοποιήσει το νέο πρωθυπουργό να «μην πειράξει τα υπουργεία άμυνας και εσωτερικών, που βρίσκονται στη πρώτη γραμμή της μάχης κατά της σουνιτικής ισλαμικής αντίστασης».
Η νέα κυβέρνηση λοιπόν πριν καλά καλά αναλάβει καθήκοντα έχει υποχωρήσει σε δύο από τις βασικότερες προεκλογικές τις υποσχέσεις: στην αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων και την εκκαθάριση του κράτους από τους συνεργάτες του Σαντάμ Χουσείν. Απ’ ότι φαίνεται θ’ απογοητεύσει του Ιρακινούς και στο μέτωπο της οικονομίας αφού και εκεί τα χέρια της είναι δεμένα. Ο Μεταβατικός Διοικητικός Νόμος του πρώην αμερικανού κυβερνήτη Μπρέμερ, τον οποίο η νέα κυβέρνηση δεν θα έχει τη δυνατότητα να τον αλλάξει5 θέτει τις βάσεις για τη μετατροπή της ιρακινής οικονομίας σε ένα νεοφιλελεύθερο Ελντοράντο. Σύμφωνα με τον οικονομικό συντάκτη των New York Times Jeff Madrick «το σχέδιο είναι ακραίο… κυριολεκτικά απίθανο. Θα μετατρέψει αυτόματα την ιρακινή οικονομία σε μία από τις πιο ανοιχτές στο εμπόριο και τις κεφαλαιικές ροές οικονομία στο κόσμο, με μία από τις μικρότερες φορολογίες ανάμεσα σε πλούσιες ή φτωχές χώρες… το νέο σχέδιο μειώνει τη φορολογία των ανώτατων εισοδημάτων και των επιχειρήσεων στο 15%. Μειώνει τους δασμούς στις εισαγωγές στο 5% και καταργεί σχεδόν όλους τους περιορισμούς στις ξένες επενδύσεις. Θα επιτρέψει σε μία χούφτα ξένων τραπεζών να αρπάξει το σύνολο του τραπεζικού συστήματος.»
Μέσα σε αυτό το σκηνικό πραγματοποιήθηκε στις 9 του Απρίλη, δεύτερη επέτειο της πτώσης της Βαγδάτης, μία τεράστια διαδήλωση απαιτώντας την αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων. Τη διαδήλωση κάλεσε ο ριζοσπάστης σιίτης κληρικός Μοκτάντα Αλ Σάντρ, αλλά και σουνιτικές οργανώσεις όπως η Ένωση Μουσουλμάνων Κληρικών. Συμμετείχαν σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις πάνω από 300.000 σιίτες κυρίως, από τις φτωχογειτονιές της Σάντρ σίτυ, σουνίτες ακόμη και χριστιανοί, αποδεικνύοντας για μία ακόμη φορά τη μαζική εχθρότητα του ιρακινού λαού προς τους κατακτητές.
Φυγή προς τα μπρος
Ανήμπορη να ξεφύγει από το χάος που με τη πολιτική της δημιούργησε στο Ιράκ η αμερικανική κυβέρνηση επιλέγει τη φυγή προς τα εμπρός κλιμακώνοντας την επιθετικότητά της στη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Είναι κάτι που οι ΗΠΑ το έχουν ξαναδοκιμάσει 35 χρόνια πριν στο Βιετνάμ, όταν επέκτειναν τον πόλεμο στην Καμπότζη προκαλώντας 1.000.000 επιπλέον θύματα. Το Φθινόπωρο του περασμένου έτους είδαν το φώς τη δημοσιότητας σχέδια για επίθεση της ισραηλινής αεροπορίας στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Ωστόσο μοιάζει απίθανο η κυβέρνηση Μπούς να δώσει τη συγκατάθεσή της σε κάτι τέτοιο, αφού γνωρίζει πολύ καλά την επιρροή που ασκεί το Ιράν στους σιίτες του Ιράκ. Για το λόγο αυτό οι πιέσεις το τελευταίο διάστημα έχουν εστιαστεί στη Συρία για ν’ αποσύρει τα στρατεύματά της από το Λίβανο (κάτι το οποίο έκανε) και προς τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου ν’ αφοπλιστεί. Ωστόσο η Ουάσινγκτον ρισκάρει ν’ ανοίξει τους ασκούς του Αιόλου στη περιοχή διακινδυνεύοντας έναν νέο εμφύλιο πόλεμο στο Λίβανο και τη περαιτέρω αποσταθεροποίηση του Συριακού καθεστώτος κάτι που μπορεί να ενισχύσει τους ισλαμιστές φονταμενταλιστές στη χώρα αυτή. Όπως δείχνουν τα πράγματα, η στρατηγική της κλιμάκωσης που φαίνεται να επιλέγουν οι νεοσυντηρητικοί του Λευκού Οίκου θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που φιλοδοξεί να λύσει.
Σημειώσεις.
- Iraq IndexTracking Variables of Reconstruction & Security in Post-Saddam Iraq www.brookings.edu/iraqindex
- Hεπίθεση πραγματοποιήθηκε στις 2 Απρίλη του 2005 και συμμετείχαν πάνω από 50 αντάρτες. Η μάχη κράτησε πάνω από 2 ώρες εως ότου κατέφθασαν αμερικανικές ενισχύσεις, όπότε οι αντάρτες υποχώρησαν με οργανωμένο, στρατιωτικού τύπου τρόπο.
- . Iraq Index Tracking Variables ofReconstruction & Security in Post-Saddam Iraq www.brookings.edu/iraqindex
- 150 hostages and 19 deaths leave US claims of Iraqi ‘peace’ in tatters by Patrick Cockburn
- Εκλογές στο Ιράκ: προσπάθεια νομιμοποίησης της κατοχής. Σπάρτακος τεύχος 78
ΤΠΤ - "4" 
