Η Πτώση Του Δολαρίου
Του Jeff Mackler
Το Δολάριο συνέχισε να υποτιμάται απέναντι στο ευρώ και τα άλλα σημαντικά νομίσματα παγκοσμίως. Στις 23/12, το ευρώ πωλείτο προς 1,35 $, μία πτώση 7% από τις εκλογές της 2ας Νοεμβρίου και σχεδόν 35% την τελευταία διετία. Πριν από λίγα έτη, αν ένας Αμερικάνος ήθελε να αγοράσει 1 ευρώ, το κοινό νόμισμα 2 Ευρωπαϊκών κρατών με πληθυσμό 300 εκατομμύρια, πλήρωνε περίπου 1 δολάριο. Η αξία του ευρώ ήταν ίση με 1 δολάριο, όταν εισήχθη τον Ιανουάριο του 2002. Σήμερα, το ίδιο ευρώ έχει αξία 1,35 δολάρια. Δηλαδή η αγοραστική δύναμη του Δολαρίου έχει μειωθεί από 1 ευρώ σε 74 σεντς του ευρώ. Οι περισσότεροι ειδικοί εκτιμούν ότι η πτώση του δολαρίου θα συνεχιστεί. Ελπίζουν σε σταδιακή, ελεγχόμενη πτώση, μία προοπτική σχεδιασμένη ώστε να αποφευχθούν σημαντικές αλλαγές στην παγκόσμια οικονομική τάξη. Άλλοι ανησυχούν για ξαφνική κατάρρευση, με καταστροφικά αποτελέσματα, ενδεικτικό της θεμελιώδους αδυναμίας της οικονομίας των Η.Π.Α.. Η κυβέρνηση Μπους έχει εκφράσει μικρή ανησυχία για την πτώση του δολαρίου. Ενώ ο πρόεδρος έχει δηλώσει ότι επιθυμεί ένα «ισχυρό δολάριο», αποδέχεται ότι οι αγορές θα αποφασίσουν για την αξία του. Ο ίδιος «Τι, εγώ ανησυχώ;» Μπους απέλυσε τον πρώτο γραμματέα θησαυροφυλακίου Πολ Ο’ Νίλ, όταν ο τελευταίος προειδοποίησε για τα μεγάλα ελλείμματα του προϋπολογισμού.
Πριν εξερευνήσουμε τη σημασία της πτώσης του δολαρίου, λίγη ιστορία ίσως βοηθήσει. Κατά το μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνα οι Η.Π.Α. λειτουργούσαν με το διμεταλλικό σύστημα – δηλαδή χρυσό και ασήμι. Το μέτρο της αξίας ήταν ουσιαστικά ο χρυσός, πολύ λίγο ασήμι ήταν αντικείμενο εμπορικών συναλλαγών. Ο χρυσός, όπως όλα τα άλλα εμπορεύματα, είναι προϊόν της ανθρώπινης εργατικής δύναμης. Η μεγάλη του αξία ως μέσου ανταλλαγής δεν έχει να κάνει τίποτα με τα εσωτερικά χαρακτηριστικά του και πολλά με το ότι η σχετική έλλειψή του συνεπάγεται ότι μία μεγάλη ποσότητα εργατικής δύναμης απαιτείται για να το φέρει από τη φυσική κατάστασή του, συνήθως βρίσκεται βαθιά στο υπέδαφος σε μικρά κομμάτια ενσωματωμένα στο μέταλλο κουάρτζ, σε ράβδου χρυσού. Για τους ίδιους λόγους, το ασήμι έχει λιγότερη αξία, επειδή η ίδια ποσότητα εργατικής δύναμης, με δεδομένη τη μεγαλύτερη αφθονία του, καθώς και άλλους παράγοντες που σχετίζονται με την παραγωγή του, παράγει αντιστοίχως μεγαλύτερες ποσότητες ασημιού. Επομένως, ο χρυσός, στην τελική ή κατεργασμένη μορφή του, είναι στην πραγματικότητα αποθηκευμένη εργατική δύναμη. Το 1900 επισημοποιήθηκε στις Η.Π.Α. ο κανόνας του χρυσού, με την ψήφιση της Πράξης για το χρυσό. Την εποχή εκείνη μπορούσε κάποιος να πάει σε μία τράπεζα και να ζητήσει να ανταλλάξει δολάρια με χρυσό. Αυτό έβαζε το δολάριο σε μία σταθερή βάση. Αυτό τελείωσε το 1933, όταν ο πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούζβελτ απαγόρευσε την κατοχή χρυσού από ιδιώτες, με εξαίρεση τα κοσμήματα.
Η Διάσκεψη στο Μπρέτον Γούντς το 1944 δημιούργησε ένα σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών που επέτρεπε στις κυβερνήσεις να πωλούν το χρυσό τους στο θησαυροφυλάκιο των Η.Π.Α. στην τιμή των 35 $ ανά ουγκιά. Η συνάντηση αυτή των μεγάλων δυνάμεων στο Μπρέτον Γούντς ονομάστηκε επισήμως η Οικονομική και Νομισματική Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών και εγκαθίδρυσε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Διεθνή Τράπεζα για την Ανοικοδόμηση και την Ανάπτυξη. Ενώ οι συμφωνίες της συνδιάσκεψης υπογράφηκαν τον Ιούλιο του 1944, εφαρμόστηκαν μετά το τέλος του 2ουΠαγκοσμίου Πολέμου, το 1946. Ακόμα σημαντικότερο, η διάσκεψη τελείωσε με τη συμφωνία της εγκαθίδρυσης του δολαρίου των Η.Π.Α. ως το παγκόσμιο μέτρο αξίας και επομένως παγκόσμιο νόμισμα. Δεν υπήρχε απαίτηση το δολάριο να στηρίζεται στο χρυσό ή σε οποιοδήποτε άλλο εμπόρευμα. Οι συμφωνίες του Μπρέττον Γούντς ήταν μία αντανάκλαση της ανάδυσης των Η.Π.Α. μεταπολεμικά ως της σημαντικότερης δύναμης παγκοσμίως. Στο επίπεδο των οικονομικών δυνατοτήτων, δεν υπήρχε ανταγωνιστής. Η οικονομική υποδομή της Ευρώπης, τα μεγάλα εργοστάσια, η βιομηχανική βάση και όλα τα υπόλοιπα, κείτονταν σε ερείπια. Η Βρετανική και η Γαλλική αυτοκρατορία άρχισαν να αποσυντίθενται. Αμφότερες είχαν αναγκαστεί να δανειστούν τεράστια ποσά από τις Η.Π.Α. και ήταν έθνη χρεώστες. Η ΕΣΣΔ ήταν σε ερείπια, αν και νικήτρια απέναντι στις στρατιές του Χίτλερ. Το 1/5 του πληθυσμού της, σχεδόν 27 εκατομμύρια, σκοτώθηκαν ή πέθαναν από τις κακουχίες κατά τη διάρκεια του πολέμου. Οι δυνάμεις του Άξονα, η Γερμανία και η Ιταλία, ήταν παρομοίως κατεστραμμένες. Από την άλλη πλευρά, οι Η.Π.Α. βγήκαν στην πραγματικότητα ανέγγιχτες από τον πόλεμο. Τα εργοστάσια της αναπτύσσονταν. Ήταν ο σημαντικότερος παγκόσμιος δανειστής. Τα χρέη της προς τον υπόλοιπο κόσμο ήταν μηδενικά. Ως συνέπεια, οι συμμετέχοντες στο Μπρέττον Γούντς δεν είχαν άλλη επιλογή, παρά να προσαρμοστούν σε μία πραγματικότητα που δεν μπορούσαν να αρνηθούν. Το δολάριο των Η.Π.Α. αναδείχθηκε νικηφόρο, υποστηριζόμενο από τη βιομηχανική δυναμικότητα και την παραγωγική ικανότητα των Η.Π.Α., των οποίων οι τράπεζες γέμιζαν με χρυσό και τα εργοστάσια παρήγαγαν εμπορεύματα για την παγκόσμια αγορά χωρίς ουσιαστικά να υπάρχουν ανταγωνιστές. Η αξία του δολαρίου όντως βασιζόταν στην πίστη, αλλά μία πίστη που στηριζόταν στην πραγματικότητα της πιο παραγωγικής και χωρίς προκλήσεις οικονομίας παγκοσμίως.
Ο ΝΙΞΟΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕΙ ΤΟ ΔΟΛΑΡΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΧΡΥΣΟ
Το σύστημα που εγκαθιδρύθηκε στο Μπρέτον Γούντς τερματίστηκε στις 15/8/1971, όταν ο πρόεδρος Νίξον σταμάτησε την ανταλλαγή του χρυσού στην καθορισμένη τιμή των 35 $ ανά ουγκιά. Σε αυτό το σημείο, για πρώτη φορά στη ιστορία, η επίσημη σχέση μεταξύ τα σημαντικότερα νομίσματα παγκοσμίως και τα πραγματικά εμπορεύματα διαταράχθηκε. Ο κανόνας του χρυσού δεν έχει χρησιμοποιηθεί έκτοτε σε καμία μεγάλη οικονομία. Η απόφαση του προέδρου Νίξον κάθε άλλο παρά ανόητη ήταν. Μία εκσυγχρονισμένη και ξανακτισμένη Ευρώπη και Ιαπωνία αναδύθηκαν στην παγκόσμια σκηνή με μία αυξανόμενη δυνατότητα να αμφισβητήσουν την κυριαρχία των Η.Π.Α. στις διεθνείς αγορές. Οι μεγάλες δαπάνες για να χρηματοδοτηθεί ο πόλεμος στο Βιετνάμ, που επιτεύχθηκαν με ελλείμματα σε πρωτόγνωρα για την εποχή επίπεδα, για να μην αναφερθεί η εκτύπωση χαρτονομίσματος για το οποίο δεν υπήρχαν εμπορεύματα σε κυκλοφορία, υπόσκαψαν το δολάριο.
Το 1971 ο όγκος του κυκλοφορούντος νομίσματος στις Η.Π.Α. αυξήθηκε κατά 11%. Κατά συνέπεια, οι κύριες Ευρωπαϊκές τράπεζες άρχισαν να ανταλλάσσουν δισεκατομμύρια υποτιμημένων δολαρίων Η.Π.Α. με χρυσό.
Η απόφαση του Νίξον σταμάτησε αυτή την πρακτική. Η απελευθέρωση του δολαρίου από το χρυσό, όπως και η ταυτόχρονη επιβολή παγώματος μισθών και συνδεδεμένα μέτρα στήριξης του παραπαίοντος Αμερικάνικου καπιταλισμού, ισοδυναμούσαν με παραδοχή ότι είχε συμβεί μία θεμελιώδης αλλαγή στις διεθνείς σχέσεις μεταξύ των καπιταλιστικών δυνάμεων.
Οι Η.Π.Α. υποχρεώθηκαν να ανταγωνιστούν σε νέα επίπεδα στο παιχνίδι αναζήτησης κέρδους. Στη βάση αυτού του διλήμματος, σε πολλαπλάσια κλίμακα σήμερα, ήταν η κρίση υπερπαραγωγής. Το πάλι ανταγωνιστικό παγκόσμιο σύστημα άρχισε να παράγει μία μάζα εμπορευμάτων – όπως στην αυτοκινητοβιομηχανία – με αποτέλεσμα να υπάρχει υπερβάλλουσα προσφορά στις παγκόσμιες αγορές. Οι νέες τεχνολογίες που εισήχθησαν στην παραγωγική διαδικασία, συνδυασμένες με έντονο ανταγωνισμό, προκάλεσαν τη μείωση του περιθωρίου κέρδους για όλους τους παίκτες.
Σήμερα, κανείς δεν έχει την παραμικρή ιδέα της πραγματικής αξίας του δολαρίου των Η.Π.Α., το οποίο για δεκαετίες έχει απελευθερωθεί από οποιοδήποτε μέτρο της πραγματικής αξίας. Αν μετρηθεί με την τρέχουσα πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία απέναντι στο χρυσό είναι περίπου 470 $ ανά ουγκιά, σημαντικά μεγαλύτερη από την καθορισμένη πριν το 1971 παγκόσμια τιμή των 35 $. Η πραγματική αξία του δολαρίου ωστόσο, μπορεί να μετρηθεί μόνο από την εμπιστοσύνη που το περιβάλλουν οι σημαντικότεροι παίκτες στο καπιταλιστικό σύστημα. Αυτή η εμπιστοσύνη ταχύτατα μειώνεται.
Σήμερα, η συνδυασμένη οικονομική δύναμη της Ευρώπης και της Ιαπωνίας υπερτερεί αυτής των Η.Π.Α. σε σχέση με πολλούς, αν όχι τους περισσότερους, από τους οικονομικούς δείκτες, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού των κυρίαρχων τραπεζικών ιδρυμάτων, του αριθμού των ισχυρών πολυεθνικών κλπ. Εν συντομία, οι Η.Π.Α. δεν είναι πλέον η κυρίαρχη οικονομική δύναμη. Σε πολλούς τομείς, όπως παραγωγή ατσαλιού και αυτοκινήτων, τηλεπικοινωνίες, κατασκευή αεροσκαφών και τραπεζικό σύστημα – για να αναφερθούν μερικοί – οι Ευρωπαϊκές καπιταλιστικές εταιρείες και ιδρύματα είναι ισοδύναμα ή υπερτερούν των Αμερικανών ανταγωνιστών τους. Η Ευρώπη, η Ιαπωνία και με αυξανόμενο ρυθμό η Κίνα – έχουν αναδυθεί και προκαλούν τις Η.Π.Α. σε κάθε αρένα της παγκόσμιας οικονομίας. Από μηδενικό ανταγωνισμό το 1945 στην έναρξη πραγματικής απειλής το 1971, σε ανηλεή ανταγωνισμό που έχει μειώσει το ποσοστό κέρδους παγκοσμίως και στις Η.Π.Α. σε επικίνδυνα επίπεδα, ο παγκόσμιος πιστωτής έχει μετατραπεί στον παγκόσμιο χρεώστη. Οι Η.Π.Α. κατέχουν πάνω από 6 τρις $ σε παγκόσμια πιστωτικά ιδρύματα. Ο «δανεισμός» της κυβέρνησης των Η.Π.Α. από το ταμείο κοινωνικής ασφάλισης θα αυξήσει το χρέος κατά 2,1 τρις $. Για να προφυλάξει τις φθίνουσες ή παραπαίουσες επιχειρήσεις και να αποτρέψει επιπρόσθετες πτωχεύσεις, η κυρίαρχη ελίτ έχει χρησιμοποιήσει την κυβερνητική εξουσία στο μέγιστο βαθμό. Κάθε μηχανισμός διαθέσιμος έχει χρησιμοποιηθεί για τη σωτηρία ενός συστήματος που δεν έχει άλλη εναλλακτική λύση από το να ψεύδεται, εξαπατά, κλέβει, εξαθλιώνει τον κόσμο και προκαλεί πολέμους για να επιβιώσει. Τα παραδείγματα περιλαμβάνουν:
- Έλλειμμα προϋπολογισμού: Οι Η.Π.Α. χρόνο με το χρόνο καταγράφουν τα μεγαλύτερα ελλείμματα στην παγκόσμια ιστορία. Περίπου μισό τρις δολάρια δαπανώνται ετησίως πάνω από τα έσοδα του θησαυροφυλακίου. Το έλλειμμα καλύπτεται με τραπεζικά δάνεια σε υπερβολικά υψηλά επιτόκια , πολλά από τα οποία είναι αξεχώριστα συνδεδεμένα με την κυρίαρχη επιχειρηματική τάξη
- Στρατιωτικές δαπάνες: Η κυβέρνηση χορηγεί συμβόλαια πολλών δις σε ηγετικές Αμερικανικές επιχειρήσεις στο στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα. Υπάρχουν ελάχιστοι ανταγωνιστές σε αυτό το πεδίο. Αυτά τα σχεδόν μονοπώλια τιμολογούν υπερτιμημένες τιμές για στρατιωτικό εξοπλισμό. Ο νόμος της αξίας ουσιαστικά δε λειτουργεί, με τις τιμές να καθορίζονται από τις εταιρικές πρακτικές, με επίσημη κυβερνητική συνέργια.
Τα προκύπτοντα υπερκέρδη έχουν σχεδιαστεί για να αντισταθμίσουν τις ζημίες των ίδιων εταιρειών, των οποίων τα περιθώρια κέρδους στη σφαίρα του ανταγωνισμού υφίστανται συνεχή επίθεση. Ένας ή περισσότεροι πόλεμοι κατά διαστήματα βοηθούν στη διατήρηση της «ζήτησης» για νέα και σύγχρονα όπλα μαζικής καταστροφής.
- Λεηλασία κοινωνικών υπηρεσιών: Η κυβέρνηση Κλίντον έκανε περισσότερες περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες από όσες και οι τρεις προηγούμενες προεδρίες με Ρεπουμπλικάνους προέδρους. Αυτές οι περικοπές δεν είχαν σχέση με κομματικές αντιπαραθέσεις, αλλά με την ευημερία των επιχειρήσεων – με άλλα λόγια, τη χρηματοδότηση της ανικανότητας της κυρίαρχης ελίτ να κερδίσει τους ανταγωνιστές της. Οι περικοπές συνεχίστηκαν από την κυβέρνηση Μπους, η οποία έχει δώσει βάρος στην εμβάθυνση των προσπαθειών ιδιωτικοποίησης, από τη δημόσια εκπαίδευση μέχρι την κοινωνική ασφάλεια. Η τελευταία έχει ήδη λεηλατηθεί σε ύψος που ανέρχεται σε τρισεκατομμύρια δολάρια.
- Φορολογικές περικοπές για τους εύπορους: Η κυβέρνηση Κλίντον πραγματοποίησε περικοπές ύψους 1,3 τρις $. Ο Μπους πρόσθεσε 1,9 τρις. Αυτά τα δώρα, απαιτήθηκαν για να συγκρατηθεί το εταιρικό κέρδος από μεγαλύτερη μείωση.
- Φοροδιαφυγή: Οι νόμοι τροποποιήθηκαν ώστε να επιτρέψουν στην επιχειρηματική Αμερική να αποφύγει την καταβολή φόρων. Μέθοδοι όπως μεταφορά έδρας εταιρειών σε υπεράκτια εδάφη και εκμετάλλευση αλλαγών στη φορολογική νομοθεσία δίνουν τη δυνατότητα σε πολλούς από τους ισχυρότερους να μην πληρώνουν τίποτα.
Αυτές είναι μερικές από τις αποδείξεις ότι οι ημέρες της μεταπολεμικής ηγεμονίας των Η.Π.Α. έχουν παρέλθει. Το δολάριο των Η.Π.Α. δεν είναι πλέον το κυρίαρχο νόμισμα παγκοσμίως. Δεν στηρίζεται πλέον από την ισχύ μίας ακτύπητης οικονομίας. Στην πραγματικότητα, βασίζεται στην αδυναμία ενός συστήματος που με αυξανόμενο ρυθμό αδυνατεί να ανταποκριθεί στα διεθνή κριτήρια του ανταγωνισμού.
Ο κόσμος βρίσκεται σε έναν τρελό αγώνα για κέρδος και κυριαρχία. Για να παραμείνουν στο παιχνίδι, ακόμα και τεράστιες επιχειρήσεις πρέπει να ενδυναμώσουν τη θέση τους στην αγορά, με συγχωνεύσεις, απορροφήσεις και εξαγορές. Η ενδυνάμωση του κεφαλαίου προχωρά με εκρηκτική ταχύτητα, όπως και η υπερπροσφορά στις αγορές παγκοσμίως. Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού και του Ειρηνικού, παρόμοιες διαδικασίες πραγματοποιούνται – στην Ευρώπη με τη συνδυασμένη ανταγωνιστική δύναμη ενσωματωμένη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ασία με την Ιαπωνία και την αναδυόμενη ισχύ ενός Κινεζικού καπιταλισμού που έχει φθάσει στο ζενίθ της υπερεκμετάλλευσης.
ΤΟ ΜΠΑΛΟΝΙ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΟΣ
Το εμπορικό έλλειμμα αναμένεται να ξεπεράσει όλα τα ρεκόρ το 2004, και να φθάσει στα 600 δις $ ετησίως. Η κυβέρνηση Μπους ελπίζει να χρησιμοποιήσει τη μειούμενη αξία του δολαρίου για να αντιστρέψει την κατάσταση. Το φθηνό δολάριο κάνει την τιμή των εξαγωγών των Η.Π.Α. φθηνότερη και των εισαγωγών ακριβότερη. Οι Αμερικάνικες επιχειρήσεις ευνοούνται επειδή επωφελούνται χωρίς να έχουν να ανταγωνιστούν στον ίδιο βαθμό με ξένα προϊόντα καλύτερης ποιότητας και συχνά φθηνότερα. Αλλά το φθηνό δολάριο και το μειωμένο κόστος των Αμερικανικών προϊόντων δεν έχει αυξήσει σημαντικά τον όγκο των εξαγωγών των Η.Π.Α.
Μέχρι σήμερα, οι Η.Π.Α. έχουν χρηματοδοτήσει τα κρατικά ελλείμματα μέσω του δανεισμού από το εξωτερικό, κυρίως από την Ασία, όπου τα κράτη κατέχουν μεγάλες ποσότητες δολαρίων και θέλουν να διατηρήσουν την αξία τους. Αλλά μπροστά στο εκτινασσόμενο ομοσπονδιακό και εμπορικό έλλειμμα, οι ξένοι επενδυτές, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και της Ιαπωνίας, μειώνουν το ενδιαφέρον αγοράς κρατικων ομολόγων των Η.Π.Α., που χρηματοδοτούν τα χρέη των Η.Π.Α..
Η Κίνα, το νόμισμα της οποίας είναι προσδεδεμένο στο δολάριο, έχει στείλει σήματα ότι προετοιμάζεται να μειώσει το τεράστιο απόθεμα συσσωρευμένων και υποτιμημένων δολαρίων, μία κίνηση που θα μπορούσε να επιταχύνει τη διολίσθηση του δολαρίου. Οι Η.Π.Α. αναμένεται να χρησιμοποιήσουν το φθηνό δολάριο για να αποπληρώσουν τμήμα του αυξανόμενου χρέους στο εξωτερικό – ένα ακόμα σήμα στους ξένους ανταγωνιστές ότι δεν πάνε όλα κατ’ ευχή στη χώρα του παγκόσμιου νομίσματος.
Πριν από 1 έτος, τον Ιανουάριο του 2004, όταν η εικόνα ήταν πιο ρόδινη, οι ξένες επενδύσεις στις Η.Π.Α. ήταν διπλάσιες από το εμπορικό έλλειμμα των Η.Π.Α.. Αλλά αυτό το νούμερο έκτοτε μειώνεται κάθε μήνα. Τον Οκτώβριο, οι εισροές ξένου κεφαλαίου ήταν μικρότερες από το μηνιαίο εμπορικό έλλειμμα. Το μήνυμα ήταν σαφές: γιατί κάποιος να επενδύσει στην οικονομία των Η.Π.Α., η οποία με αυξανόμενο ρυθμό δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της;
Ένα πρόωρο σήμα ότι η παγκόσμια οικονομία ήταν σε συνθήκες έντονου στρες ήλθε προ τριών ετών, με τη βύθιση της κεφαλαιαγοράς των Η.Π.Α., με τους σημαντικούς δείκτες όπως ο ΝΑΣΝΤΑΚ, να χάνουν το 80% της αξίας τους. Σε λίγους μήνες, καθώς οι ξένοι επενδυτές συνειδητοποιούσαν ότι πολλά εταιρικά κέρδη είχαν πλαστογραφηθεί για να δοθεί ώθηση στις τιμές των μετοχών και να προσελκύσουν αδαείς κερδοσκόπους, οι ξένες επενδύσεις αποσύρθηκαν σε σημαντικό βαθμό. Ο μύθος ότι μεγαλύτερα κέρδη μπορούν να πραγματοποιηθούν στην αναπτυσσόμενη οικονομία των Η.Π.Α. σε σχέση με Ευρώπη, Ιαπωνία ή άλλες περιοχές κατέρρευσε. Περίπου 6 τρις $ χάθηκαν καθώς οι τιμές των μετοχών στις Η.Π.Α. μειώθηκαν, πλησιάζοντας με μεγαλύτερη ακρίβεια την πραγματική αξία των Αμερικανικών εταιρειών. Η ταυτόχρονη πτώχευση πολλών Αμερικανικών εταιρειών – Ένρον κλπ.- έριξε λάδι στη φωτιά. Η περιουσία των συνταξιοδοτικών ταμείων εξατμίστηκε αφήνοντας εκατομμύρια χωρίς την ασφάλεια την οποία σχεδίαζαν.
Οι τραπεζίτες παγκοσμίως και η επιχειρηματική ελίτ, καθώς και η ίδια η καπιταλιστική τάξη των Η.Π.Α. φοβούνται μία συνεχιζόμενη πτώση του δολαρίου, ιδιαίτερα μία απότομη πτώση που μπορεί να ειδωθεί σαν αδυναμία του συστήματος των Η.Π.Α. και του παγκόσμιου συστήματος. Στην πραγματικότητα, αυτή η αδυναμία είναι πραγματικότητα, που πηγάζει από τα υψηλά ελλείμματα σε σχεδόν κάθε κράτος. Όπως και στις Η.Π.Α., οι καπιταλιστικές κυβερνήσεις στην Ευρώπη, στην υπηρεσία των δικών τους κυρίαρχων τάξεων, επιδιώκουν να επιβάλλουν παρόμοιες δρακόντειες περικοπές στις κοινωνικές παροχές και στο βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων για να χρηματοδοτήσουν φθίνουσες επιχειρήσεις ώστε να μείνουν ζωντανές στον ανταγωνιστικό αγώνα για επιβίωση. Η παγκόσμια καπιταλιστική τάξη σήμερα είναι βασισμένη περισσότερο από κάθε άλλη στιγμή στην ιστορία, σε μαζικό και αυξανόμενο χρέος ή πιστωτική φούσκα. Καθώς αυτή η φούσκα αναπόφευκτα επεκτείνεται, ειδικά στην περίπτωση των Η.Π.Α., του κεντρικού παίκτη στην παγκόσμια οικονομία, το καταστροφικό δυναμικό αυξάνεται. Ο πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, Βόλκερ υποστηρίζει ότι με πιθανότητα 75% η καταστροφή δεν θα αποφευχθεί. Οι ξένες τράπεζες σήμερα κατέχουν 11 τρις $ δολαρίων Η.Π.Α.. Αν η πολιτική του φθηνού δολαρίου του Μπους συνεχιστεί για να αντιμετωπιστεί το χρέος των Η.Π.Α., η ιδιότητα του δολαρίου ως ασφαλούς καταφυγίου θα εγκαταλειφθεί, καθώς οι νευρικοί πιστωτές αντιδρούν στο να κατέχουν ένα ταχέως υποτιμώμενο νόμισμα – για να μην αναφερθούμε στην πληρωμή με χαρτονόμισμα αμφιβόλου αξίας.
«Αν το δολάριο υποτιμηθεί επιπλέον 30%, όπως πολλοί υποστηρίζουν» γράφει το περιοδικό κύρους Εκόνομιστ «θα ισοδυναμεί με τη μεγαλύτερη παύση πληρωμής χρέους στην ιστορία: όχι μία αναστολή εξυπηρέτησης χρέους, αλλά συγκαλυμμένα, η μείωση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων των ξένων επενδυτών κατά τρις δολάρια». Ενώ ο Εκόνομιστ ορθά αναφέρεται στις συνέπειες μίας συνεχιζόμενης πτώσης του δολαρίου, σφάλλει αναφερόμενος στις εναλλακτικές λύσεις για τον Αμερικάνικο καπιταλισμό.
Το σχόλιο του Εκόνομιστ συμπεραίνει: «Οι Αμερικανοί που υποστηρίζουν το αδύνατο δολάριο πρέπει να είναι προσεκτικοί σχετικά με αυτό που επιθυμούν. Η μείωση του ελλείμματος το προϋπολογισμού φαίνεται φθηνό στην τιμή». Αλλά όπως έχουμε αναφερθεί, η διατήρηση των υψηλών ελλειμμάτων του προϋπολογισμού είναι προαπαιτούμενο για τη συνέχιση της λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος στις Η.Π.Α.. Ξοδεύοντας χρήμα που η χώρα δεν έχει είναι κατά πολύ προτιμότερο από το να αφεθεί ολόκληρο το σύστημα να καταβαραθρωθεί – δηλαδή να αρνηθεί να προστατεύσει τις Αμερικανικές επιχειρήσεις που αλλιώς δεν θα επιβίωναν.
Ο Εκόνομιστ έφθασε σε ορθή περιγραφή της κρίσης των Η.Π.Α.. Ορθά αναφέρουν ότι η συμφωνία του Μπρέττον Γούντς ουσιαστικά έδωσε τη δυνατότητα στις Η.Π.Α. να κόβουν επιταγές που κανείς δεν πίστωνε, οδηγώντας το χρέος σε επίπεδα που προηγουμένως θα ήταν αδιανόητα. Αλλά, αντίθετα με το 1944, όταν η ισχύς των ΗΠΑ ήταν η εγγύηση ότι το χρέος θα εξοφληθεί, σήμερα η κοπή επιταγών (όλες οι μορφές ελλειμματικών δαπανών) δεν στηρίζεται σε μη διακοπτόμενα κέρδη που προηγουμένως πραγματοποιούνταν από έναν καπιταλισμό που δεν είχε αντίπαλο.
Οι κυρίαρχοι στις Η.Π.Α. είναι αντιμέτωποι με ένα άλυτο δίλημμα. Όποιο δρόμο και να πάρουν, η καταστροφή είναι στην ημερήσια διάταξη. Είναι τραγικό, ότι τα κύρια θύματα θα είναι οι εργάτες των Η.Π.Α., μαζί με τους πτωχούς και τους καταπιεσμένους παγκοσμίως. Αλλά καθώς η καπιταλιστική κρίση βαθαίνει, η παράλογη και καταστροφική λογική του καπιταλισμού θα γίνεται εμφανέστερη σε εκατομμύρια θέτοντας τις βάσεις για επαναστατική ανατροπή όλου του συστήματος.
Ο καπιταλισμός θα αντιμετωπιστεί και αντικατασταθεί από μία νέα κοινωνική τάξη, στην οποία η ατομική ιδιοκτησία στα βασικά μέσα παραγωγής – και η ίδια η παραγωγή για κέρδος- θα αντικατασταθούν από μία ορθολογικά σχεδιασμένη, συλλογικής ιδιοκτησίας και δημοκρατικά ελεγχόμενης οικονομίας βασισμένης στην ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. Η εναλλακτική λύση στην καπιταλιστική βαρβαρότητα, τον πόλεμο και την καταστροφή είναι ο σοσιαλισμός. Δεν υπάρχει άλλη.
Μετάφραση: Πάνος Τσονόπουλος
(Socialist Action, Ιανουάριος 2005)
ΤΠΤ - "4" 
