Ο Σπάρτακος προτείνει:
Επιμέλεια στήλης: Θοδωρής Ζέης
Δημήτρη Μπελαντή, Αναζητώντας τον «εσωτερικό εχθρό», διαστάσεις της αντιτρομοκρατικής πολιτικής, Πρόλογος: Γιάννη Πανούση, Προσκήνιο – Άγγελος Σιδεράτος 2004
Μετά το χτύπημα στους δίδυμους πύργους της 11ης του Σεπτέμβρη του 2001, παρατηρήθηκε μια όχι ανεξήγητη τάση στην βιβλιογραφία σε Ευρώπη και Αμερική: Μια πύκνωση των τίτλων που αναφέρονται στο (νέο;) φαινόμενο της Τρομοκρατίας και των επιπτώσεών της στις δυτικές κυρίως κοινωνίες. Μελέτες ιστορικές, νομικές, πολιτικές ή δημοσιογραφικές αναλύσεις, από λιγότερο ή περισσότερο γνωστούς διανοούμενους, δημοσιογράφους – ερευνητές, πρώην ή εν ενεργεία αριστερούς ακτιβιστές και βέβαια μεταμελημένα ή όχι μέλη οργανώσεων ένοπλης πάλης, γέμισαν τις προθήκες των βιβλιοπωλείων και τις στήλες της βιβλιοκριτικής. Χαρακτηριστικό στοιχείο αυτών των βιβλίων, πλην ελαχίστων τιμητικών εξαιρέσεων, πέρα από την αφελή περιγραφικότητα, είναι η αποδοχή του διλήμματος ασφάλεια ή ελευθερία ενόψει των δραματικών κινδύνων για τις δημοκρατικές κατακτήσεις των δυτικών δημοκρατιών από τα παγκόσμια «τρομοκρατικά δίκτυα». Αντίστοιχα στην Ελλάδα, είχαμε μια αξιοσημείωτη παραγωγή τέτοιων βιβλίων και κυρίως μετά το καλοκαίρι του 2002, δηλαδή μετά τις συλλήψεις και την δίκη για την υπόθεση της 17 Νοέμβρη. Μετά την έκδοση των γνωστών «ιερών ευαγγελίων της Αντιτρομοκρατικής» των Παπαχελά – Τέλλογλου – Λαμπρόπουλου, μια σειρά από πολιτικά βιβλία εκλαίκευσαν το κλίμα των ημερών εκείνων της τρομοϋστερίας και κυρίως στήριξαν την με οποιοδήποτε τίμημα δικαστική εκκαθάριση κρίσιμου μέρους της σύγχρονης μεταπολιτευτικής ιστορίας.
Στις ελάχιστες τιμητικές εξαιρέσεις ανήκει το βιβλίο του Δημήτρη Μπελαντή που παρουσιάζουμε σήμερα. Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε σε μια περίοδο που η σκόνη είχε αρχίσει να κάθεται και να αποκαλύπτονται σιγά-σιγά όψεις της πολιτικής πραγματικότητας και κυρίως οι πραγματικές διαστάσεις των πρόσφατων αντιτρομοκρατικών πολιτικών. Ο Δ. Μπελαντής, που συνδυάζει τις ιδιότητες του άριστου νομικού, μάχιμου δικηγόρου, γνωστού από την συμμετοχή του σε αρκετές δίκες με πολιτικό περιεχόμενο τα τελευταία χρόνια, αλλά και με ξεκάθαρη και ασυμβίβαστη πολιτική ταυτότητα, λεει τα πράγματα με το όνομά τους: ανατέμνει την έννοια του «εσωτερικού εχθρού» αρχικά στις δυτικές κοινωνίες και στη συνέχεια στο πλαίσιο της ελληνικής Μεταπολίτευσης, καλύπτοντας την ιστορική περίοδο 1945 – 2001, μέσα από τον αυθεντικό κρατικό λόγο που είναι στην αρχή οι αντικομουνιστικές νομοθεσίες και στην συνέχεια οι αντιτρομοκρατικές. Μέσα από την αποκωδικοποίηση της κατασκευής του «εσωτερικού εχθρού» αποκαλύπτεται η στυγνή ταξική φύση μιας σύγκρουσης για τους όρους ύπαρξης του ίδιου του Κράτους για να φτάσουμε στην διεθνή παγίωση της «Έκτακτης ανάγκης» (1985-2000) και στη διεθνοποίηση της καταστολής μετά την 11 του Σεπτέμβρη. Στα επόμενα κεφάλαια αποσαφηνίζονται οι ορισμοί της «νόμιμης και μη νόμιμης βίας» μέσα από την ανασυγκρότηση του θεωρητικού και ιστορικού πλαισίου, ενώ στην συνέχεια παρατίθεται μια ενδελεχής νομική και πολιτική ανάλυση των κατασταλτικών νομοθεσιών για την εξυπηρέτηση του «πολέμου κατά της Τρομοκρατίας», δηλαδή του Patriot Act Ι, του Homeland Security Act και του Patriot Act ΙΙ, καθώς επίσης και της «Απόφασης – Πλαίσιο για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Ευρωπαϊκού Εντάλματος Έκδοσης, της Διεθνούς Σύμβασης του ΟΗΕ κατά του Υπερεθνικού Οργανωμένου Εγκλήματος («Σύμβαση του Παλέρμο»), και του βρετανικού Αντιτρομοκρατικού Νόμου. Όπως είναι φυσικό, ένα μεγάλο μέρος αφιερώνεται στην ελληνική αντιτρομοκρατική νομοθεσία, όπως αποτυπώνεται στο νόμο 774/1978 της κυβέρνησης Καραμανλή, στο νόμο 1916/1990 της κυβέρνησης Μητσοτάκη και τέλος στον κρίσιμο νόμο 2928/2001 των «εκσυγχρονιστών» του Σημίτη και στις επιπτώσεις του στις πολιτικές δίκες που ακολούθησαν την ψήφισή του. Το βιβλίο τελειώνει με δυο σημαντικά παραρτήματα: Την γνωμοδότηση του συγγραφέα στη δίκη της 17 Νοέμβρη για το πολιτικό έγκλημα και μια αποτίμηση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και του ρόλου της ως φορέα κοινωνικής συναίνεσης αλλά και πολιτικής καταστολής. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι το βιβλίο αυτό αφιερώνεται από τον συγγραφέα στον «συνδικαλιστή πρωτοπόρο των κοινωνικών αγώνων Γιάννη Σερίφη για λόγους που είναι προφανείς»..
Georges Lefebvre, Η Γαλλική Επανάσταση, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2003.
Μετάφραση: Σπύρος Μαρκέτος
Η συζήτηση για την «Τρομοκρατία» και τους κινδύνους που διατρέχουν οι φιλελεύθερες δημοκρατικές αξίες τροφοδότησε έμμεσα κρίσιμες αναθεωρητικές τάσεις στο πεδίο της ιστοριογραφίας. Η ανατροπή των «επιστημονικών παραδειγμάτων» που κυριάρχησαν στην ιστοριογραφία την προηγούμενη περίοδο υπό την επίδραση κυρίως της μαρξιστικής ανάλυσης κάθε απόχρωσης, επέβαλε μια πολλαπλότητα των ιστορικών ερμηνειών, οι οποίες σε συνδυασμό με τις πολιτικές εξελίξεις που σηματοδότησε η κατάρρευση της ΕΣΣΔ και η κυριαρχία της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, πέτυχαν να προβληματοποιήσουν και ως ένα βαθμό να δαιμονοποιήσουν την πολιτική βία (βλέπε την πρόσφατη συζήτηση στην Ελλάδα για τον ελληνικό εμφύλιο και την εξίσωση της «κόκκινης» με την «λευκή» τρομοκρατία), ακόμα και την έννοια της επανάστασης. Υπό την ιδεολογική ηγεμονία των διαφόρων θεωριών περί του «Τέλους της Ιστορίας» και της οριστικής κυριαρχίας της φιλελεύθερης δημοκρατίας, ακόμα και η Γαλλική Επανάσταση αποτελεί ιστορικό πρόβλημα καθώς ενοχοποιείται ως μια από τις μήτρες του ολοκληρωτισμού που συνδέεται άμεσα με τις επαναστατικές διαδικασίες και την τρομοκρατία. Ανιχνεύεται μάλιστα ο σκληρός πυρήνας του ολοκληρωτισμού ακόμη και στο Κοινωνικό Συμβόλαιο του Ρουσσώ και στην κεντρική ιδέα του της Γενικής Βούλησης. Ο στόχος αυτής της πολεμικής δεν είναι άλλος από την απόρριψη της επαναστατικής διεργασίας ως ιστορικής διεργασίας και δεν είναι τυχαία η προώθηση τέτοιων αναθεωρητικών απόψεων από θεωρητικούς της «Νέας Δεξιάς» στη Γαλλία, με την συνεπικουρία των λεγόμενων «Νέων Φιλοσόφων» αλλά και πρώην θεωρητικών του επαναστατικού μαρξισμού όπως ο συνεργάτης του Καστοριάδη, Κλώντ Λεφώρ.
Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα αν και παλιό (εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1930 και παραμένει κλασσικό), είναι λοιπόν σημαντικό από κάθε άποψη γιατί γράφτηκε από έναν μελετητή που με εντελώς πρωτότυπο τρόπο για την εποχή του φώτισε τα κοινωνικά υποκείμενα της επανάστασης και ιδιαίτερα τον αγροτικό κόσμο ερευνώντας την εξέγερση των χωρικών στην επαναστατημένη Γαλλία. Μελέτησε επίσης την έννοια της «επαναστατικής νοοτροπίας» και τον ρόλο της στην «απρόβλεπτη πορεία της πολιτικής ωρίμανσης των συλλογικοτήτων». Με τα αναλυτικά εργαλεία ενός μη δογματικού μαρξισμού, επηρεασμένος από τις αναλύσεις της σχολής των Annales, προχώρησε σε βάθος, αποκαλύπτοντας τον ρόλο των απλών ανθρώπων στην ιστορία και στις επαναστατικές διεργασίες.
Το βιβλίο περιλαμβάνει έξι μεγάλες θεματικές ενότητες: Ο κόσμος στις παραμονές της Γαλλικής Επανάστασης, η έλευση της αστικής τάξης στη Γαλλία, η επανάσταση και η Ευρώπη ως το σχηματισμό του Μεγάλου Συνασπισμού, ο Συνασπισμός και η επανάσταση μέχρι τις συνθήκες του 1795, η κατακτητική ορμή της επανάστασης και τέλος, ο κόσμος κατά την έλευση του Ναπολέοντα. Μετά τα σημαντικά συμπεράσματα που αντλεί ο συγγραφέας από το παραπάνω υλικό του ακολουθεί μια εμπεριστατωμένη βιβλιογραφία, ένα πολύ χρήσιμο ιστορικό γλωσσάρι, ένας χάρτης της ευρωπαϊκής ηπείρου κατά τη Γαλλική Επανάσταση και ένα αναλυτικό ευρετήριο.
Η μετάφρασή του στα ελληνικά και η ένταξή του στις εκδόσεις του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας, πλουτίζει την ελληνική βιβλιογραφία με ένα έργο αναφοράς για την Γαλλική Επανάσταση, που τόσο επηρέασε εξάλλου την νεώτερη ευρωπαϊκή ιστορία, και κατ΄ επέκταση για το επαναστατικό φαινόμενο εν γένει. Η ελληνική του έκδοση συμπίπτει με μια συγκυρία, ελληνική όσο και παγκόσμια, διακύβευσης δημοκρατικών κατακτήσεων που ανάγονται στην Γαλλική Επανάσταση και σχετίζονται με την τύχη των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων στην εποχή της παγίωσης των καθεστώτων εκτάκτου ανάγκης και των εκτάκτων ειδικών νομοθεσιών που αμφισβητούν τον ίδιο τον πυρήνα του φιλελευθερισμού και αναδεικνύουν τα ιστορικά όριά του.
Ζιζής Σαλίμπα, Γυναίκες Εργάτριες στην Ελληνική Βιομηχανία και στη Βιοτεχνία (1870-1922), Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας ΓΓΝΓ, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Ε.Ι.Ε. 2002.
Η φεμινιστική οπτική πλούτισε τις κοινωνικές επιστήμες και ιδιαίτερα την ιστοριογραφία με την οπτική του φύλου δίνοντας φωνή στις σιωπηλές πρωταγωνίστριες των οποίων το ιστορικό ίχνος ήταν κρυμμένο στο σκοτάδι των αρχειακών πηγών. Ο κυρίαρχος εξάλλου ανδρικός επιστημονικός λόγος ενδιαφερόταν περισσότερο για τις μεγάλες ιστορικές τομές όπου πρωταγωνιστούσαν άφυλα υποκείμενα. Το φεμινιστικό κίνημα όμως ανέδειξε την διπλή καταπίεση και την καταγωγική σχέση της με τις διαχωριστικές δομές του πυρήνα του καπιταλιστικού συστήματος, πράγμα που επέτρεψε την διάνοιξη ολότελα νέων πεδίων έρευνας στις λεγόμενες ανθρωπιστικές κυρίως επιστήμες.
Το βιβλίο της ιστορικού Ζ. Σαλίμπα αναφέρεται στην περίοδο που εμφανίζεται η γυναικεία μισθωτή εργασία στην Eλλάδα και σταδιακά το ποσοστό των εργατριών στην ελληνική εργατική τάξη αυξάνει, παράλληλα με την πρώτη ανάπτυξη της βιομηχανίας. Βρισκόμαστε λοιπόν στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν η οικονομική κρίση έχει ήδη εξαθλιώσει τιμήματα του αγροτικού πληθυσμού που συρρέουν κατά κύματα στην πόλη. Είναι η περίοδος των εσωτερικών μεταναστεύσεων και της ανάπτυξης των μεγάλων πόλεων. Η επιβίωση των φτωχών οικογενειακών μονάδων εξαρτάται άμεσα από την εργασία όλων των μελών τους. Η ώρα για την είσοδο των φτωχών γυναικών στα εργοστάσια και στην παραγωγική διαδικασία έχει σημάνει. Είναι η έξοδος από την ιδιωτική σφαίρα του οίκου στην μεγάλη και κυριαρχούμενη από τους άνδρες δημόσια σφαίρα. Η εργατική νομοθεσία αργεί να προσαρμοστεί στα νέα κοινωνικά δεδομένα κι έτσι οι συνθήκες εργασίες είναι άθλιες, πολύ δε περισσότερο για τις γυναίκες που αρχικά είναι αόρατες για τον νομοθέτη.
Στο βιβλίο περιέχονται πλούσια στατιστικά τεκμηριωτικά στοιχεία και είναι χρήσιμο και στον/στην μη ειδικό/η να τα διατρέξει για να κατανοήσει καλύτερα την διάσταση της γυναικείας εργασίας στην εξεταζόμενη περίοδο.
Ας δώσουμε όμως τον λόγο στην συγγραφέα: «Το εγχείρημα μου στηρίζεται στην παρακάτω υπόθεση: Η εργάτρια, μια νέα συλλογική φυσιογνωμία, συγκροτείται μέσα από τις διαδικασίες μετάβασης από τον αγροτικό κόσμο, τον αγροτικό χρόνο, το αγροτικό σύστημα παραγωγής, στον κόσμο της μισθωτής εργασίας. Η φυσιογνωμία της εργάτριας εντάσσεται μέσα σε ένα σύστημα αξιών, δημιούργημα των κυρίαρχων κοινωνικών ομάδων. Υπακούει σε ρόλους και υποτάσσεται στα στερεότυπα μιας κοινωνίας με ηθικολογικά πρότυπα. Οι συλλογικές αναπαραστάσεις δημιουργούν την συνθετότητα του ειδώλου της εργάτριας από διαφορετικές οπτικές γωνίες: επαγγελματική ιδιότητα, οικογενειακή κατάσταση, εξωτερική εμφάνιση, βαθμός εκπολιτισμού».
Παντελή Πουλιόπουλου, Συνοπτικές Θέσεις για την Πολιτική Οικονομία, και Πρόλογος στο βιβλίο του Ν. Μπουχάριν «Θεωρία του Ιστορικού Υλισμού», Επιμέλεια: Δημήτρη Κατσορίδα, Εισαγωγή: Δημήτρης Κατσορίδας, Τάσος Αναστασιάδης, Κούριερ Εκδοτική, 2004.
Πρόκειται για ένα άγνωστο και αδημοσίευτο χειρόγραφο του Π. Πουλιόπουλου με τον τίτλο αυτό που μάλλον γράφτηκε κατά την διάρκεια της εξορίας του στην Ακροναυπλία. Το χειρόγραφο βρέθηκε στο Αρχείο του Χρήστου Αναστασιάδη στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.). Οι επιμελητές πιθανολογούν ότι ο σκοπός της συγγραφής του ήταν για να παρουσιάσει ο Π.Π. με σύντομο και εύληπτο τρόπο τις θέσεις του Κεφαλαίου του Μαρξ, ώστε να μπορούν να τις διαβάσουν κι όσοι δεν έχουν τις απαραίτητες γνώσεις. Το δεύτερο δοκίμιο αποτελεί τον πρόλογο του Πουλιόπουλου στο δίτομο έργο του Μπουχάριν «Θεωρία του Ιστορικού Υλισμού» το οποίο μετάφρασε με το ψευδώνυμο Φίλιππος Ορφανός το 1926. Τα παραπάνω δοκίμια συνοδεύονται από εκτενείς κριτικές παρατηρήσεις των επιμελητών καθώς κι από ένα σύντομο εισαγωγικό σημείωμα του Δημήτρη Κατσορίδα για την δράση και την πολιτική συνεισφορά του Π.Πουλιόπουλου.
ΤΠΤ - "4" 
