ΠΑΠΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΥΛΟΣ Ο Β΄ : ΕΝΑΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΟΙΜΕΝΑΣ
Tου Barry Healy
Ο θάνατος του Πάπα Ιωάννη Παύλου του Β προκάλεσε πολλά υμνητικά σχόλια για το πρόσωπο του. Με το άρθρο αυτό ο Barry Healy περιγράφει την πολιτεία του σαν ηγέτη της Καθολικής εκκλησίας και αξιολογεί το ρόλο που έπαιξε στα διεθνή πολιτικά πράγματα από τη θέση αυτή.
Ο Καρλ Γιόζεφ Βοιτύλα, γνωστός σαν Ιωάννης Παύλος ο Β΄ από τον Οκτώβρη του 1978 που εκλέχτηκε πάπας, θα μείνει στην ιστορία σαν μια από τις πιο χαρακτηριστικές, αλλά όχι από τις πιο προοδευτικές φυσιογνωμίες της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας.
Ο, κατά δύο θητείες προκάτοχος του, πάπας Ιωάννης ο 23ος αναφέρεται ακόμη από πολλούς καθολικούς για το ριζοσπαστικό αναπροσανατολισμό της εκκλησίας με τη σύγκλιση της 2ας Συνόδου του Βατικανού, που τροφοδότησε άμεσα την ανάπτυξη εκείνου που ονομάζεται «θεολογία της απελευθέρωσης». Από αυτήν προέκυψε ότι όλος ο πληθυσμός της εκκλησίας (κληρικοί και λαικοί) ενώνονται αποτελώντας το «Λαό του Θεού».
Η θητεία του Ιωάννη Παύλου του Β’ οργανώθηκε σαν μια συνειδητή αντεπανάσταση ενάντια στην παραπάνω Σύνοδο – ένα πισωγύρισμα προς έναν καθολικισμό πολιτικά ευθυγραμμισμένο με τη βίαια τρομοκρατία ενάντια στους απανταχού οπαδούς της απελευθέρωσης.
Ο Βοιτύλα γεννήθηκε στο Βαντοβίτσε, μια κωμόπολη 50 χλμ από την Κρακοβία, στην Πολωνία, στις 18 Μαίου του 1920. Κατά τη ναζιστική κατοχή μελετούσε κρυφά για την εκκλησιαστική σχολή σε ένα παράνομο κατηχητικό.
Το κλειστό κύκλωμα της καθολικής εκκλησίας στην Πολωνία, την εποχή του ψυχροπολεμικού σταλινισμού ήταν σκληρά πατριαρχικό και αντικομμουνιστικό αλλά τράβηξε μάζες στην Πολωνία σαν ο μόνος θεσμός μέσα στον οποίο μπορούσαν να οργανωθούν έξω από το γραφειοκρατικό σταλινικό καθεστώς.
Όταν έφυγε από την Πολωνία για να καταλάβει την κορυφαία θέση στον παγκόσμιο καθολικισμό, ο Βοιτύλα δεν ξέχασε τις ψυχροπολεμικές του αναμνήσεις. Πίστευε ότι ο κομμουνισμός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τη χριστιανοσύνη, ότι η πλήρης υπακοή στην εκκλησιαστική ιεραρχία είναι η σωστή συμπεριφορά για τις καθολικές μάζες και ότι η συνεργασία με τις μεγάλες δυνάμεις του καπιταλισμού ήταν αναγκαία για την προώθηση της πίστης.
Όλα αυτά σε συνδυασμό με τμήματα της μεσαιωνικής θεολογίας, σε άμεση σύγκρουση με τους άνεμους της φιλελεύθερης σκέψης που φύσηξαν από την εκκλησία μετά τη 2η Σύνοδο του Βατικανού.
Ιδιαίτερα στη Λατινική Αμερική η ριζοσπαστικοποίηση ορισμένων δομών της Καθολικής εκκλησίας σε συνδυασμό με το παράδειγμα της Κουβανέζικης επανάστασης έσπρωξε μάζες καθολικών εργατών, χωρικών και χαμηλόβαθμων ιερέων σε επαναστατικούς σχηματισμούς όπως το Σαντινίστικο Εθνικοαπελευθερωτικό Μέτωπο (FSLN) στη Νικαράγουα. Αυτό το πλατύ ρεύμα χαρακτηρίστηκε σαν «θεολογία της απελευθέρωσης» και χαρακτηρίστηκε από δημοκρατική στη βάση, αντικαπιταλιστική ανάγνωση της Καινής Διαθήκης και θρησκευτική καθοδήγηση υπέρ της ισότητας..
Στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική είχαμε λιγότερο ριζοσπαστικά αλλά όχι λιγότερο δημοκρατικά σκιρτήματα. Το 1997, για παράδειγμα, 2,5 εκατομμύρια Γερμανοί και Αυστριακοί Καθολικοί υπόγραψαν μια έκκληση στον πάπα να δεχθεί γυναίκες και παντρεμένους σαν ιερείς και να εγκαταλείψει την εχθρότητα της εκκλησίας προς τους ομοφυλόφιλους. Το Βατικανό παρέμεινε αμετακίνητο.
Ο Ιωάννης Παύλος ο Β’ έδειξε αξιοσημείωτη ενεργητικότητα στην αντιδραστική του σταυροφορία. Εκανε 104 ταξίδια έξω από την Ιταλία, έγραψε 5 βιβλία, εξέδωσε 14 εγκυκλίους και συναντήθηκε με εκατομμύρια ανθρώπους.
Εκανε και πολλές αγιοποιήσεις. Αγιοποίησε 482 άτομα, περισσότερους απ’ οποιοδήποτε προηγούμενο πάπα. Η ιδέα του ήταν ότι σε κάθε έθνος προσφέρει και το δικό του άγιο θα μπορούσε να αναστηθεί η καθολική παράδοση του σκοταδισμού.
Ολως περιέργως ένας από τους αγίους αυτούς ήταν ο τελευταίος από τους Αψβούργους αυτοκράτορες της Αυστρουγγαρίας, ο αυτοκράτορας Κάρολος, που βασίλεψε κατά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Ιωάννης Παύλος ο Β’ ονόμασε επίσης και 231 νέους καρδιναλίους που αλλοίωσαν το συσχετισμό της συνόδου που θα εκλέξει το νέο πάπα σε υπερσυντηρητική κατεύθυνση.
Μία από τις μεγάλες πολιτικές του συμμαχίες ήταν με τον πρόεδρο την ΗΠΑ Ρόναλντ Ρήγκαν. Το 1980 η ομάδα που οργάνωνε την καμπάνια για την προεδρία Ρήγκαν, συναντήθηκε στη Σάντα Φε και έβγαλε μια δήλωση όπου ανέφερε ότι : «Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ πρέπει να αρχίσει να συγκρούεται με τη θεολογία της απελευθέρωσης (και όχι απλώς να αντιδρά σε αυτήν κατόπιν εορτής). Δυστυχώς οι Μαρξιστικές – Λενινιστικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν την εκκλησία σαν πολιτικό όπλο ενάντια στην ατομική ιδιοκτησία και στο καπιταλιστικό σύστημα παραγωγής, εισάγοντας στη χριστιανική κοινότητα ιδέες περισσότερο κομμουνιστικές παρά χριστιανικές.»
Σαν πρόεδρος, ο Ρήγκαν, κινήθηκε γρήγορα για να δημιουργήσει ένα μέτωπο με τον Ιωάννη Παύλο το Β’ ενάντια στη θεολογία της απελευθέρωσης. Ο πάπας καταπολεμούσε τη θεολογία ενώ η κυβέρνηση Ρήγκαν, μέσω των Λατινοαμερικάνων συμμάχων της, δολοφονούσε τους απελευθερωτικούς.
Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και ο αρχιεπίσκοπος του Ελ Σαλβαδόρ Οσκαρ Ρομέρο που δολοφονήθηκε το 1980 από μια δεξιά δολοφονική ομάδα ενώ έκανε λειτουργία. Το κόμμα ΑRENA, το νόμιμο προσωπείο των δολοφονικών ομάδων, είχε στείλει μια αντιπροσωπεία του στο Βατικανό για να διαμαρτυρηθεί για τις δημόσιες δηλώσεις του Ρομέρο υπέρ των φτωχών.
Ενώ ο λαός του Σαλβαδόρ έβλεπε το Ρομέρο σαν άγιο, ο Ιωάννης Παύλος ο Β’ προσπάθησε να αποφύγει τη συζήτηση για την αγιοποίηση του Ρομέρο για 50 χρόνια. Ωστόσο, η λαική πίεση από το Ελ Σαλβαδόρ ανάγκασε το Βατικανό να περιορίσει το διάστημα αυτό σε 25 χρόνια.
Το μοντέλο του αγίου που προτιμούσε ο Ιωάννης Παύλος ο Β’ ήταν εκείνο του ισπανού φασίστα Ζοζεμαρία Εσκρίβα, δημιουργού του Οπους Ντει, μιας αντιδραστικής και δικτυωμένης καθολικής μυστικής οργάνωσης που ο πάπας χρησιμοποιούσε σαν όπλο ενάντια στους προοδευτικούς.
Αφού δεν μπόρεσε να πειθαρχήσει τους βραζιλιανούς επισκόπους, ο Ιωάννης Παύλος ο Β’ άρχισε πολύ απλά να αντικαθιστά εκείνους οι οποίοι πέθαιναν με μέλη του Οπους Ντέι. Με τον τρόπο αυτό υπονόμευσε μια από τις ισχυρότερες βάσεις της θεολογίας της απελευθέρωσης.
Η αξιολογότερη ενορία απελευθερωτικών της Αυστραλίας, το Σαιντ Βίνσεντ στο προάστιο του Σίδνευ Ρέντφερν, επανδρώθηκε με ιερείς διαφορετικής καθολικής κουλτούρας που ονομαζόταν Νεοκατεσουνάτοι και απόφευγαν κάθε επαφή με τους απογόνους των γηγενών (aborigines) του Ρέντφερν.
Ο Ρήγκαν και ο Ιωάννης Παύλος ο Β’ βρήκαν και ένα άλλο πεδίο κοινού ενδιαφέροντος στην Πολωνία, όταν , το 1980, εμφανίστηκε το συνδικαλιστικό κίνημα Αλληλεγγύη. Μεγάλα ποσά διοχετεύθηκαν σε αυτό το Πολωνικό κίνημα μέσω της εκκλησίας. Το Βατικανό ενεθάρρυνε τους ενεργητικούς κοινωνικά παπάδες στην Πολωνία ενώ κινούσε γη και ουρανό εναντίον τους οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Σύμφωνα με το περιοδικό ΤΙΜΕ ένας γενναιόδωρος Ρήγκαν συμφώνησε το 1984 να τροποποιήσει το πρόγραμμα εξωτερικής βοήθειας των ΗΠΑ σε αρμονία με τις διδασκαλίες της Καθολικής εκκλησίας για τον έλεγχο των γεννήσεων, για τις εκτρώσεις και την αντισύλληψη.
Τα καπιταλιστικά ΜΜΕ δημιούργησαν την προσωπική δημοτικότητα του Ιωάννη Παύλου του Β’ στην Πολωνία, με την «κατάρρευση του κομμουνισμού» το 1989. Μια δεκαετία μετά από τότε που ο Ιωάννης Παύλος ο Β’ ευλόγησε την αποκατάσταση του καπιταλισμού στην Πολωνία, μια σφυγμομέτρηση της κοινής γνώμης που έκανε το Κέντρο Διερεύνησης της Κοινής Γνώμης το 2002 έδειξε ότι το 56% των Πολωνών δήλωσαν ότι η ζωή τους ήταν «καλύτερη» με το σταλινικό καθεστώς του Εντουαρντ Γκιέρεκ των χρόνων του 70 από ότι σήμερα.
Το 2000 ο Ιωάννης Παύλος ο Β’ έκανε μια ρητορική έκκληση για να μπει ένα τέλος στο χρέος του Τρίτου Κόσμου, καλώντας για ένα «ιωβηλαίο» – διαδικασία διαγραφής των χρεών κάθε 50 χρόνια στην αρχαία εβραική κοινωνία (ήταν το αίτημα που ανακίνησε ο Ιησούς και πέθανε γιαυτό).
Ωστόσο το Βατικανό ποτέ δεν προσπάθησε να οικοδομήσει ένα λαικό κίνημα γύρω από αυτή την έκκληση. Αν και κριτίκαρε τις υπερβολές του καπιταλισμού, ο Ιωάννης Παύλος ο Β’, φοβόταν περισσότερο την κομμουνιστική επανάσταση. Η πραγματική του ιδεολογία ήταν φονταμενταλιστική – η μεσαιωνική ιδέα ότι το κράτος θα κυβερνάει το λαό και η εκκλησία θα καθοδηγεί το κράτος.
Με την ευθυγράμμιση του με τα πιο αντιδραστικά στοιχεία των πολιτικών των μεγάλων δυνάμεων του τέλους του 20ου αιώνα, ο Ιωάννης Παύλος ο Β’ άφησε τον Καθολικισμό σε βαθιά κρίση. Η Λατινική Αμερική ήταν παλαιότερα πλήρως καθολική αλλά οι ηγέτες των ΗΠΑ χρησιμοποίησαν τις προτεσταντικές φονταμενταλιστικές τους σέκτες σαν όπλα ενάντια στους εκεί απελευθερωτικούς καθολικούς. Σήμερα πιστεύεται ότι περισσότερο από 10% των Βραζιλιάνων έχουν προσχωρήσει σε αυτές.
Στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, ο Καθολικισμός συνεχίζει να χάνει μέλη καθώς οι πιστοί έχουν κουραστεί από τις ανόητες οδηγίες για τη σεξουαλικότητα τους και για τα δημοκρατικά δικαιώματα μέσα στην εκκλησία. Καθώς το ΑΙDS τρομοκρατεί εκατομμύρια ανθρώπων στις φτωχές χώρες και οι πόλεμοι και το χρέος χειροτερεύουν την κατάσταση , οι εκτός τόπου και χρόνου απαντήσεις της Καθολικής εκκλησίας την κάνουν εξωπραγματική.
ΤΠΤ - "4" 
