Νίκη του Frente Amplio στις εκλογές
του Νίκου Μανωλά
Η αριστερά κέρδισε για πρώτη φορά τις εκλογές στην Ουρουγουάη επιβεβαιώνοντας τον άνεμο αλλαγής σ’ ολόκληρη τη Λατινική Αμερική. Ωστόσο, τα δύσκολα τώρα αρχίζουν, γιατί το Frente Amplio, όπως και το PT στη Βραζιλία, έβαλε πολύ νερό στο κρασί του προγράμματός του για να αποκτήσει «αξιοπιστία» στη ντόπια ολιγαρχία και τους ξένους μεγάλους πιστωτές. Στο άρθρο που ακολουθεί παρουσιάζονται το ιστορικό υπόβαθρο της σημερινής εξέλιξης του Frente Amplio, οι τάσεις και οι διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό του και ορισμένες εκτιμήσεις για τις προοπτικές του στην κυβέρνηση.
Στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 31 Οκτώβρη το Ευρύ Μέτωπο (Frente Amplio) κατάφερε να κερδίσει στις Προεδρικές εκλογές με 51% καθώς επίσης και να έχει απόλυτη πλειοψηφία στην Εθνική βουλή. Με την νίκη αυτή ανοίγει ένας νέος κύκλος στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας.
Η νίκη αυτή έρχεται να συμπληρώσει την μετατόπιση του λαϊκού εκκρεμούς προς τα Αριστερά στην Ν. Αμερική σαν αποτέλεσμα της όξυνσης των λαϊκών προβλημάτων μετά από μια εικοσαετία κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού.
Το Ε.Μ. είναι ένας εκλογικός συνασπισμός δημιουργημένος το 1971 με κύριο κορμό το κομμουνιστικό και το σοσιαλιστικό κόμμα σε συνεργασία με την χριστιανοδημοκρατία – αριστερής απόκλισης – και ο όποιος στηρίχθηκε από την άκρα αριστερά (Τουπαμάρος, τροτσκιστές). Στις εκλογές του ίδιου έτους παίρνει σχεδόν 20% – μεγάλη άνοδο σε σχέση με τα προηγούμενα ποσοστά. Το πρόγραμμα του έχει αντιιμπεριαλιστικά, αντιολιγαρχικά και δημοκρατικά χαρακτηριστικά, που αν και δεν φτάνουν τον ριζοσπαστισμό της Λαϊκής Ενότητας στη Χιλή, οι υλοποίηση τους θα οδηγούσε σε ρήξεις με το καπιταλιστικό σύστημα.
Μετά την δικτατορία της περιόδου1973 -1984, η οποία εντάσσεται στις προσπάθειες του ιμπεριαλισμού και της τοπικής αστικής τάξης να ανακόψει την άνοδο της αριστεράς (όχι μόνο στην Ουρουγουάη αλλά και σε Βραζιλία, Χιλή, Αργεντινή και άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής), το Ε.Μ. μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες, καθώς μέλη του βρίσκονται ακόμα στην φυλακή, στην εξορία και την παρανομία, καταφέρνει να ανασυγκροτηθεί και να κερδίσει ένα ποσοστό του 20%.
Από εκείνη την στιγμή αρχίζει η συνεχής άνοδος που το φέρνει δύο φορές πολύ κοντά στην νίκη, 1994 και 1999. Η πορεία αυτή όμως συνδυάζεται με μία μετατόπιση του προγράμματος και τον πολιτικών συμμαχιών του που η ηγετική του ομάδα την παρουσιάζει σαν πραγματισμό και προσαρμογή στις νέες πραγματικότητες. Οι πλειοψηφικές ομάδες της κεντροαριστεράς αλλά και αριστερές δυνάμεις (όπως οι Τουπαμάρος) μέσα στις καινούργιες συνθήκες που προκύπτουν – πτωτική πορεία της αριστεράς στην Λ. Αμερική, κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», ένταση της νεοφιλελεύθερης επίθεσης – βάζουν νερό στο κρασί τους. Προσπαθούν να παρουσιαστούν ως μια υπεύθυνη εθνική δύναμη και υιοθετούν μια στρατηγική «θεσμικής εναλλαγής» και αριστερής διαχείρισης του συστήματος στηριζόμενες στην επιτυχημένη διοίκηση του δήμου της πρωτεύουσας. Το 2002 όταν τα κύματα από την κρίση της αργεντίνικης οικονομίας πνίγουν και την Ουρουγουάη, το Ε.Μ. αρνείται να μπει μπροστά στον αγώνα και να οδηγήσει την λαϊκή αγανάκτηση ενάντια στην κυβέρνηση διεκδικώντας την πραγματοποίηση άμεσων εκλογών.
Φτάνουμε έτσι το 2004 και με την χώρα να περνάει μια τραγική κρίση: η ανεργία είναι στο 15% και η μη σταθερή εργασία το 30%, ο πραγματικός μισθός έπεσε 30% τα τελευταία δύο χρόνια και τα φαινόμενα παιδικού υποσιτισμού δεν είναι περιθωριακά. Ενώ υπάρχει η ανάγκη για ριζικά μέτρα που θα κάνουν ανθρώπινη τη ζωή σ’ αυτή την μικρή χώρα, η προεκλογική καμπάνια του Ε.Μ δεν στηρίζεται στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας: το θέμα της μη πληρωμής του χρέους, την αγροτική μεταρρύθμιση, τις αλλαγές στο τραπεζικό σύστημα, το αίτημα για μία ριζική φορολογική μεταρρύθμιση που να θίγει τα καπιταλιστικά κέρδη, το πρόβλημα με τα ιδιωτικά ταμεία για την κοινωνική ασφάλιση, την κατάργηση του νόμου για την αμνηστία που απολαμβάνει ο μηχανισμός της δικτατορίας. Ο υποψήφιος του Ε.Μ. Tabare Vazqez προσπαθεί με κάθε τρόπο να αποφύγει τις προστριβές στα θέματα αυτά και σε οτιδήποτε άλλο που θα μπορούσε να τρομάξει τους ντόπιους οικονομικούς παράγοντες αλλά και τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα Ανάπτυξης. Τα μόνα μέτρα που ξεφεύγουν κάπως από τους νεοφιλελεύθερους κανόνες είναι: ένα πρόγραμμα για άμεση κοινωνική «φιλανθρωπική» βοήθεια στα πιο καταδικασμένα και αποκλεισμένα στρώματα και το οποίο θα χρηματοδοτηθεί από τα κέρδη των δημοσιών επιχειρήσεων και από ένα «δάνειο για λαϊκές ανάγκες» που θα χορηγήσει η ΠΤΑ, καθώς επίσης και ένα σχέδιο για την οικοδόμηση νέων κατοικιών, για μια αύξηση των επενδύσεων στην υγεία και την παιδεία χωρίς όμως να προσδιορίζονται που θα βρεθούν οι πόροι γι’ αυτά εφόσον μόνο η πληρωμή των τόκων του χρέους απαιτεί το 35% εσόδων από τις εξαγωγές. Ως προς πολιτικό του σκέλος το πρόγραμμα του Frente Amplio αναφέρεται στην ανάγκη να ανακτηθεί ο ρυθμιστικός, κοινωνικός και προστατευτικός ρόλος του κράτους. Κάτι τέτοιο όμως συγκρούεται με τα όρια που βάζει η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση που δεν σκοπεύει να τα υπερβεί το Ε.Μ. Πρόκειται για έναν ρεφορμισμό χωρίς όμως «δομικές μεταρρυθμίσεις» που να έχουν έναν αντικαπιταλιστικό χαρακτήρα. Το Ε.Μ. επιδιώκει να κυβερνήσει τον καπιταλισμό με ηθική, ευπρέπεια, με σεβασμό στην πολιτική νομιμότητα, χωρίς θορύβους και εντάσεις για να βγάλει την χώρα από την τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκεται.
Το Ε.Μ. είναι ένας πολυκομματικός σχηματισμός στον οποίο παρατηρούνται τρεις βασικές πολιτικές ομαδοποιήσεις: στο πιο μετριοπαθή τομέα κυριαρχεί η φιγούρα του D. Astori, ο οποίος θα είναι ο νέος υπουργός οικονομικών, υπό τις ευλογίες του ΔΝΤ και της Ουάσινγκτον, και ο οποίος πέρα όλων των άλλων είναι υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων. Στο κέντρο βρίσκεται το «Κίνημα για την Λαϊκή Συμμετοχή (ΜΡΡ)» που κατευθύνεται από το MLN (Τουπαμάρος) και είναι το μεγαλύτερο σε αριθμό ψήφων κόμμα εντός του Ε.Μ., με ένα πρόγραμμα πραγματικού εκδημοκρατισμού της χώρας, αύξησης της παραγωγικής της δυνατότητας, μαζικής μείωσης της ανεργίας και ανάκτησης των μισθολογικών απωλειών. Οποιαδήποτε μέτρα που σκιαγραφούν το όραμα για μια άλλη κοινωνία έχουν στην καλύτερη περίπτωση τοποθετηθεί σε ένα μελλοντικό, ευνοϊκότερο διεθνή συσχετισμό ταξικών δυνάμεων και στην βάση της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας. Η επιτυχία του MPP οφείλεται στη σημαντική δημοτικότητα που απολαμβάνουν τα στελέχη του που για χρόνια ήταν φυλακισμένα, καθώς και στην πολιτική και προσωπική τους αξιοπρέπεια σε μια χώρα βουτηγμένη στην διαφθορά, χωρίς κανένα ίχνος αυταρέσκειας και υπεροψίας και στην άρνηση τους να αποποιηθούν, αναγνωρίζοντας παράλληλα τα λάθη τους, την πολιτική διαδρομή τους κάτω από την συνεχή επίθεση της Δεξιάς. Έχουν μετατραπεί σε ένα είδος καθαρής συνείδησης για ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας.
Το Σοσιαλιστικό Κόμμα (αναφέρεται στη διεθνή σοσιαλδημοκρατία) είναι δεύτερο σε δύναμη μέσα στο Ε.Μ. και ο T. Vazqez είναι μέλος του.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα, αν και ήταν ο κινητήριος μηχανισμός για την δημιουργία του Ε.Μ. την δεκαετία του εβδομήντα, έχει χάσει σημαντικό μέρος της πολιτικής του δύναμης διατηρώντας, ωστόσο, σεβαστή επιρροή στα συνδικάτα και σε μερικές λαϊκές γειτονίες. Πρόσφατα το μεγαλύτερο κομμάτι της νεολαίας του αποχώρησε λόγω της συμβιβαστικής γραμμής που ακολουθεί απέναντι στις πιο μετριοπαθείς δυνάμεις του Ε.Μ..
Η αριστερά του Ε.Μ., που τα τελευταία χρόνια έχει μια πτωτική ποσοτική πορεία στις εκλογές και δεν εκπροσωπείται στο κοινοβούλιο, κατέβηκε με δύο σχήματα: από τη μία το «Κόμμα για την Νίκη του Λαού» (PVP) και από την άλλη μια πολιτική συμμαχία υπό την ονομασία «Κίνημα της 26 του Μάρτη» (26Μ), παλιό πολιτικό σκέλος του MLN, με ηγετική μορφή τον Raul Sendic, γιο του ιστορικού ηγέτη του MLN, μαζί με το Αριστερό Ρεύμα (CI), στο οποίο συμμετέχουν οι αγωνιστές της 4ης Διεθνούς και οι μικρότερες οργανώσεις «Κίνημα 20 του Μάη» και «Χώρος 1968». Το CI είναι η μόνη πολιτική ομάδα του Ε.Μ. η οποία απορρίπτει το σύνολό του κυβερνητικού του προγράμματος. Η παρουσία στις εκλογές της Αριστεράς εκτός Ε.Μ. είναι σχεδόν ανύπαρκτη- Κόμμα των Εργαζομένων ( PT) με 527 ψήφους.
Σε μια ομιλία του ο Raul Sendic (26Μ) ανέφερε ότι υπάρχουν διαφορές στο περιεχόμενο του προγράμματος ανάμεσα στο1984 και στο 2004 και αυτό οφείλεται, αφενός, ότι λόγω της σημαντικής οικονομικής κρίσης η κυβέρνηση του Ε.Μ. θα ξεκινήσει από πιο πίσω και, αφετέρου, ότι υπάρχει μία σημαντική υποχώρηση της συμμετοχής των μελών του Ε.Μ. στην διαμόρφωση της πολιτικής και στην προεκλογική εκστρατεία. Συνέχισε λέγοντας ότι δεν πρόκειται να κάνουν αντιπολίτευση στην κυβέρνηση αλλά να απαιτήσουν την εκπλήρωση των δεσμεύσεών της απέναντι στον λαό.
Σε μια πρόσφατη συνέντευξη που έδωσε ο Ernesto Herrera (στέλεχος της 4ης Διεθνούς) επισήμανε: η ενδεχόμενη νίκη του Ε.Μ., που θα τοποθετήσει χιλιάδες σοσιαλιστές, κομμουνιστές , πρώην μέλη ένοπλων οργανώσεων (Τουπαμαρος) σε ολόκληρο τον διοικητικό μηχανισμό, είναι μια πολύ σημαντική αλλαγή στο πολιτικό σύστημα της χώρας. Συνέχισε όμως ότι το πρόγραμμα της νέας κυβέρνησης, που δεν προβλέπει ριζικές αλλαγές στον οικονομικό-κοινωνικό τομέα, προϊδεάζει για τον τύπο της διακυβέρνησης. Το σχέδιο μια «Ουρουγουάη παραγωγική», που στηρίζεται σε μία πλατιά «συσπείρωση για την ανάπτυξη», σημαίνει μια προσπάθεια για την δημιουργία μηχανισμών κοινωνικής ειρήνης ανάμεσα σε καπιταλίστες και εργαζόμενους, τέτοιων που να επιτρέψουν την οικονομική ανάκαμψη της χώρας, θεωρώντας ότι μια φτωχή χώρα δεν μπορεί να προχωρήσει σε μέτρα ξεπεράσματος του συστήματος.
Διευκρίνισε ότι ενώ δεν μπορούμε να μιλήσουμε για «ιστορική ήττα» της δεξιάς μπορούμε όμως να αναφερθούμε για μια λαϊκή νίκη διότι τα κινήματα της βάσης, οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι, οι αγωνιστές της αριστεράς, η νεολαία, οι οργανώσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων θα νιώσουν την νίκη σαν δική τους, σαν το αποτέλεσμα μια μακράς ιστορίας συσσώρευσης αγώνων και αντιστάσεων .Όμως θεωρεί ότι θα ήταν ανεύθυνο να πούμε ότι η νίκη αυτή ανοίγει μια δυναμική για την όξυνση του ταξικού αγώνα. Ενώ ένα σημαντικό κομμάτι αγωνιστών αισθάνεται ότι με την νίκη αυτή φτάνει «η ώρα του λαού» και την ερμηνεύουν σαν ένα βήμα προς την κατάκτηση της πραγματικής εξουσίας, σε μια στρατηγική επαναστατικών σταδίων όπως τις δεκαετίες του ’60 και ’70, αγωνιστές του MLN θεωρούν ότι η μετριοπαθέστερη γραμμή των στελεχών τους και η πρόταση για συμμαχία με την «εθνική αστική τάξη» υπήρξε επιχείρηση μακιγιαρίσματος για να κερδίσουμε τις εκλογές. Ο πραγματικός συσχετισμός δυνάμεων στο εσωτερικό του Ε.Μ. δεν επιτρέπει όμως τέτοια αισιοδοξία.
Σύμφωνα με τον Ernesto Herrera ένα από τα ξεχωριστά στοιχεία που δείχνει την βαθιά αλλοίωση της φυσιογνωμίας του Μετώπου είναι ότι η σπονδυλική στήλη του, οι τοπικές οργανώσεις βάσης στις γειτονιές, στα εργοστάσια, στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, που ήταν προπλάσματα για μια συμμετοχική δημοκρατία από τα κάτω και που ασκούσαν έλεγχο πάνω στην ηγετική ομάδα εδώ και πολύ καιρό είναι ανενεργές. Η προεκλογική καμπάνια στηρίχθηκε στην διαφημιστική προπαγάνδα και όχι στην ενεργή συμμετοχή της βάσης Όλα πια αποφασίζονται στην κλειστή ομάδα στην κορυφή του κόμματος και στο κοινοβούλιο.
Συνεχίζει λέγοντας ότι η ριζοσπαστική αριστερά βρίσκεται σε άμυνα, χωρίς σημαντικές ενοποιητικές διαδικασίες και με σοβαρά προβλήματα επαναστατικής συσσώρευσης δυνάμεων στο επίπεδο των ταξικών αγώνων. Αντιμετωπίζει δύο κινδύνους: είτε να αφομοιωθεί κάτω από την πίεση των επινικίων, προκειμένου να μην αυτο-απομονωθεί, είτε να αναδιπλωθεί περιμένοντας την «απογοήτευση» που θα δημιουργήσει μια «ρεφορμιστική» πολιτική της κυβέρνησης.
Το προηγούμενο διάστημα έγιναν σημαντικοί αγώνες. Κάποιοι απ’ αυτές αφορούσαν δημοψηφίσματα, όπως αυτό ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις. Παράλληλα με τις εκλογές πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα – υπερψηφίσθηκε με 65% – για την ένταξη στο Σύνταγμα ενός άρθρου που να απαγορεύει την κάθε τύπου ιδιωτική εκμετάλλευση στο θέμα του νερού. Η νίκη αυτή αποτρέπει την επανάληψη στην Ουρουγουάη του φαινομένου του ξεπουλήματος της εθνικής κληρονομιάς όπως στις γειτονικές χώρες. Οι αγώνες όμως αυτοί από σημαντικά κομμάτια της κοινωνίας (συνδικάτα, συνεταιρισμούς κατοικίας, άνεργους, μαθητές κ.ο.κ.) δεν κατάφεραν να ενοποιηθούν και να προβάλλουν ένα συνολικό διαφορετικό πρόγραμμα για την χώρα έξω και πέρα από την επιλογή ανάμεσα σε έναν σκληρό ή ένα ήπιο νεοφιλελευθερισμό.
Στις γραμμές του λαϊκού κινήματος έχουν αναπτυχθεί κινήματα που δεν έχουν οργανικούς δεσμούς με το Ε.Μ.: για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για λαϊκά συσσίτια, οργανώσεις νεολαίας, μερικά ταξικά συνδικάτα που βλέπουν κριτικά την θεσμική αριστερά χωρίς όμως να αρνούνται να βρεθούν μαζί της στο Φόρουμ του Porto Alegre, καθώς και στα Τοπικά Φόρα. Οι πλειοψηφία των αγωνιστών αυτών θα ψηφίσουν το Ε.Μ., δεν πρόκειται όμως για μια λευκή ψήφο αλλά μια επιλογή που εγγράφεται στο πλαίσιο της συνέχισης και εμβάθυνσης των αντιστάσεων και της συσσώρευσης δυνάμεων.
Ο Herrera προσθέτει ότι γίνεται όλο και πιο αισθητή η απόσταση που χωρίζει, από τη μια, την επίσημη Αριστερά, που αν και συνεχίζει να έχει μια πλατιά λαϊκή βάση είναι προσανατολισμένη στους θεσμούς και την διαχείριση τους, από τη ριζοσπαστική Αριστερά, από την άλλη, και τα ποικίλα κοινωνικά κινήματα. Για τη μη ρεφορμιστική αριστερά αυτά τα στρώματα των αγωνιστών στα διάφορα κινήματα αποτελούν τους φυσικούς της συμμάχους, όχι για να τους επιβάλει μια γραμμή από τα έξω, αλλά για να οικοδομήσει μαζί τους τις νέες αντιστάσεις με σεβασμό στην αυτονομία τους και την πολιτική τους.
Καταλήγοντας αναφέρει ότι παρακολουθούν με προσοχή την εμπειρία του εγχειρήματος δημιουργίας του κόμματος «Σοσιαλισμός και Δημοκρατία» (P-SOL) στην Βραζιλία και ότι το θέμα μιας μελλοντικής αποχώρησης από το Ε.Μ. είναι κάτι που διαφαίνεται σε όχι μεγάλο βάθος χρόνου, καθώς πολλοί θεωρούν την πορεία του Ε.Μ. σαν μη αναστρέψιμη.
ΤΠΤ - "4" 
[…] Ουρουγουάη: Νίκη του Frente Amplio στις εκλογές… […]