του Jaime Pastor
Ο Jaime Pastor, μέλος του Espacio Alternativo (μέσα στο οποίο ενεργοποιούνται τα μέλη της 4ης Διεθνούς) και της Ομοσπονδιακής Προεδρίας της Ενωμένης Αριστεράς στην Ισπανία περιγράφει όσα εντυπωσιακά συνέβησαν εκεί από τις 11 έως τις 14 Μαρτίου και τις προοπτικές που ανοίγονται μετά από αυτά.
Οι μέρες ανάμεσα στη σφαγή που υπέστη ο λαός της Μαδρίτης στις 11 Μαρτίου και στις βουλευτικές εκλογές στις 14 Μαρτίου ήταν γεμάτες ένταση και συγκίνηση. Έφεραν στο προσκήνιο την ύπαρξη μιας κριτικής και ενεργητικής πολιτικής συνείδησης, που μπόρεσε να αντισταθεί στην κυβερνητική προπαγάνδα, στην παραπληροφόρηση και στο φόβο. Τελικά τον αποτροπιασμό που προκάλεσε η αιματηρή ενέργεια διαδέχθηκε η ήττα του Λαικού Κόμματος (ΡΡ) που θεωρήθηκε διεθνώς σαν ένας θρίαμβος του «Όχι στον πόλεμο», της άρνησης των ψεμάτων του Αθνάρ και της θέλησης για μία πολιτική αλλαγή που εκφραζόταν εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο κατά τη διάρκεια πολλών κινητοποιήσεων. Αλλά η δυνατότητα αλλαγής της πολιτικής που ασκείται τα 4 τελευταία χρόνια περιορίζεται από το γεγονός ότι αυτός ο νέος κύκλος θα σημαδεύεται από την ηγεμονία του PSOE, που προωθεί μιά «κεντρώα» πολιτική, και από την εξασθένιση της Ενωμένης Αριστεράς (IU), τόσο στο εκλογικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο. Στις συνθήκες αυτές το άνοιγμα του δρόμου για μιάν άλλη πολιτική και μιά άλλη αριστερά εξακολουθεί να απαιτεί μεγάλη προσπάθεια.
Η συγκίνηση που προκάλεσε η δολοφονία περισσότερων από 200 ανθρώπων, στην πλειοψηφία τους εργαζόμενοι και νέοι, από τους οποίους πολλοί μετανάστες «χωρίς χαρτιά», δημιούργησε μιά νέα κατάσταση: ο αποτροπιασμός και η αλληλεγγύη απέναντι στη σφαγή ακολουθήθηκαν από αμφιβολίες για τους αυτουργούς αυτής της τόσο τρομερής ενέργειας, αμφιβολίες που πολλαπλασιάστηκαν μπροστά στη συνειδητή χειραγώγηση των πληροφοριών από την κυβέρνηση που ήθελε με κάθε θυσία να αποδώσει την ευθύνη της σφαγής στην ΕΤΑ, γιατί αυτή η εκδοχή της ήταν η πιό ευνοϊκή εκλογικά.
Επειδή η παραπληροφόρηση δεν του αρκούσε, ο Αθνάρ δε δίστασε να καλέσει τους πολίτες να διαδηλώσουν «για την υπεράσπιση του Συντάγματος» και «για την ήττα της τρομοκρατίας» προσπαθώντας έτσι να οικοιοποιηθεί τη συμπαράσταση στα θύματα για τους δικούς του σκοπούς. Αλλά από ομάδες διαδηλωτών της Παρασκευής 12 Μαρτίου ακούστηκαν φωνές όπως «Ποιος το έκανε;» και «Όχι στον πόλεμο!», και οι φωνές επαναλήφθηκαν από πολλούς άλλους. Οι φωνές επεκτάθηκαν το Σάββατο 13 Μαρτίου ξαφνιάζοντας τους κομματικούς μηχανισμούς, ακόμη και εκείνον της Ενωμένης Αριστεράς από διαδηλώσεις που προέκυψαν αυθόρμητα(1) έξω από τα γραφεία του ΡΡ και μεγάλωναν όσο ενισχυόταν η άποψη ότι η ενέργεια έγινε από την Αλ Κάιντα και ότι η κυβέρνηση Αθνάρ έλεγε ψέματα. Το σύνθημα «Οι πόλεμοι είναι δικοί σας, οι νεκροί είναι δικοί μας!» ήταν αναμφίβολα εκείνο που εξέφραζε καλύτερα τη λαϊκή αγανάκτηση.
Έτσι η «αντιτρομοκρατία» που προωθούσε το ΡΡ κατέληξε να γίνει ένα όπλο εναντίον του, θυμίζοντας σε όλους τη μαζική απόρριψη του πολέμου στο Ιράκ και τα ψέματα του Αθνάρ και των φίλων του, του Μπους και του Μπλερ, για τα όπλα μαζικής καταστροφής. Το αποτέλεσμα ήταν μιά αισθητή αύξηση της συμμετοχής στις εκλογές, ιδιαίτερα των νέων, και η συγκέντρωση των ψήφων στο PSOE, με ηγέτη τον µοζέ Λουίς Θαπατέρο, που είχε δηλώσει ότι δεν θα έκανε κυβέρνηση αν δεν ξεπερνούσε σε ψήφους το ΡΡ.
Η πολιτική δύναμη που θίχτηκε περισσότερο από αυτή την πίεση για μιά “χρήσιμη ψήφο” ήταν η Ενωμένη Αριστερά (που πέρασε από 9 σε 5 βουλευτές, από τους οποίους 2 χάρη στους καταλανούς της συμμάχους), αδικήθηκε από το εκλογικό σύστημα που έκανε την τρίτη σε ψήφους (περισσότερους από 1,2 εκατομμύρια) δύναμη της χώρας να έχει λιγότερους βουλευτές από τις τοπικές πολιτικές δυνάμεις της Καταλωνίας τόσο της δεξιάς (Σύγκλιση και Ενότητα) όσο και της αριστεράς (Δημοκρατική Αριστερά της Καταλωνίας, ERC, που πέρασε από 1 σε 8 βουλευτές) και από το Βάσκικο Εθνικιστικό Κόμμα (PNV).
Η πρόοδος του ERC είναι χαρακτηριστική και δείχνει να εκφράζει περισσότερο μια ψήφο αλληλεγγύης απέναντι στις προσπάθειες ποινικοποίησης του διαλόγου και του καταλανικού αυτονομισμού η ηγεσία του ERC είχε αρχίσει διάλογο με την ΕΤΑ και αυτό είχε προκαλέσει τους μύδρους του Αθνάρ – παρά μιά θετική ένταξη σε ένα πολιτικό σχέδιο που παραμένει ακόμη ασαφές. Η κατάκτηση μιάς έδρας από το συνασπισμό Nafarroa Bai(2) στη Ναβάρρα είναι επίσης χαρακτηριστική ενώ στη χώρα των Βάσκων το ποσοστό που πήρε το Aralar Zutik(3), έστω και αν δεν μπόρεσε να βγάλει βουλευτή, θα πρέπει να προβληματίσει το Μπατασούνα (που, αφού δεν μπορούσε να κατεβάσει υποψήφιους, κάλεσε για λευκό με αποτέλεσμα χαμηλότερο απ’ ότι στις δημοτικές) για το μέλλον του, εάν η ΕΤΑ δεν αποφασίσει να κηρύξει διαρκή εκεχειρία σε όλο το Ισπανικό κράτος.
Ανοίγει μιά νέα φάση, όπου το PSOE, νικητής αλλά χωρίς απόλυτη πλειοψηφία (αν και έχει 16 βουλευτές περισσότερους από το ΡΡ, του λείπουν 12 για να την αποκτήσει), είναι αναγκασμένο να βασιστεί στη στήριξη άλλων αριστερών και αυτονομιστικών κοινοβουλευτικών δυνάμεων για να μπορέσει να προωθήσει μιά νέα πολιτική. Ακόμη περισσότερο μάλιστα όταν η πλειοψηφία των πολιτών που του εξασφάλισε τη νίκη είναι φανερό ότι απαιτεί, και θα συνεχίσει να απαιτεί, μιά ριζική αλλαγή της πολιτικής που ακολουθούσε το ΡΡ: το σταμάτημα του αυταρχισμού και της χειραγώγησης των δημόσιων ΜΜΕ, την άμεση απομάκρυνση από τη συμμαχία για τον «παγκόσμιο και χωρίς τέλος πόλεμο» του Μπους και την άμεση επιστροφή των ισπανικών δυνάμεων κατοχής του Ιράκ, το σταμάτημα της νεοφιλελεύθερης επίθεσης ενάντια στις δημόσιες υπηρεσίες και τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα, τη δέσμευση για την αναγνώριση της πολυεθνικής πραγματικότητας του ισπανικού κράτους και το άνοιγμα του διαλόγου στην κατεύθυνση του σεβασμού του δικαιώματος αυτοδιάθεσης του λαού των Βάσκων και της Καταλωνίας, την υπεράσπιση, τέλος, μιάς κοινωνικο-οικολογικής και περιφερειακής θεώρησης της «ασφάλειας» ενάντια στην φιλελεύθερη και ξενόφοβη θεώρηση της που κυριαρχεί όχι μόνο στο ισπανικό κράτος, αλλά γενικότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη «Δύση».
Ούτε το πρόγραμμα, ούτε η προβλεπόμενη σύνθεση της νέας κυβέρνησης του PSOE, αλλά ούτε και οι πιέσεις των φορέων της «πραγματικής εξουσίας» από την Ισπανία, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ μας επιτρέπουν να φανταστούμε ότι ο Θαπαττέρο θα σταθεί στο ύψος αυτών των απαιτήσεων ή ότι τελικά θα τηρήσει τις υποσχέσεις του, όπως εκείνη που σήμερα φαίνεται η πιο σοβαρή: η αποχώρηση των ισπανικών στρατευμάτων από το Ιράκ. Γι’ αυτό πρέπει να συνεχίσουμε την κοινωνική κινητοποίηση και τις προσπάθειες για την οικοδόμηση μιάς «αριστεράς της αριστεράς». Αυτό το τελευταίο καθήκον πρέπει να περάσει τόσο από έναν επαναπροσανατολισμό και μιά αυτομεταρρύθμιση της Ενωμένης Αριστεράς κάτι που είναι δύσκολο αλλά όχι αδύνατον όσο, κυρίως, από τη μαζική είσοδο στη, διαρκή και οργανωμένη, πολιτική δράση της νέας γενιάς που είναι απαλλαγμένη από τα βάρη του παρελθόντος και διατεθειμένη «να προχωρήσει διεκδικώντας», οικοδομώντας ανοιχτές και προσφερόμενες για συμπλήρωση απαντήσεις. Οι τελευταίες κινητοποιήσεις είναι εδώ για να επιβεβαιώσουν ότι το «εναλλακτικό κοινωνικό κεφάλαιο» επιτρέπει να προχωρήσουμε σε αυτή την κατεύθυνση.
Η Ενωμένη Αριστερά στο σταυροδρόμι
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πίεση της «χρήσιμης ψήφου» βάρυνε πολύ στο εκλογικό αποτέλεσμα της IU, η πίεση αυτή ενισχύθηκε από την ένταση των τελευταίων ημερών και από την επιθυμία να ηττηθεί το ΡΡ για πολλούς ψηφοφόρους που δεν είχαν ακόμη αποφασίσει αν και τι θα ψηφίσουν. Επίσης, σε ορισμένες αυτόνομες κοινότητες, έπαιξε ρόλο και ο ανταγωνισμός από άλλες δυνάμεις της αυτονομιστικής αριστεράς, αν και πρέπει να διαπιστώσουμε ότι η Esker Batua(4) μπόρεσε να κρατήσει και παραλίγο να πάρει μιά έδρα. Αλλά πολλοί πιστεύουμε ότι ο τύπος του λόγου που ανέπτυξε η ηγετική ομάδα της IU, πριν και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, αλλά κυρίως κατά τις τελευταίες μέρες, δεν της επέτρεψε να αντισταθεί στην τακτική που υιοθέτησε το PSOE.
Όπως αναφέρουμε και στο κοινό κείμενο που παρουσιάσαμε, μαζύ με άλλους τομείς της κριτικής λίστας(5), στην 7η Ομοσπονδιακή Σύσκεψη της IU, το Δεκέμβρη του 2003, εδώ και αρκετό διάστημα η IU προσπαθεί να εμφανίζεται σαν μιά δύναμη έτοιμη να κυβερνήσει μαζύ με το PSOE όχι μόνο στο δημοτικό ή στο περιφερειακό αλλά και στο κρατικό επίπεδο. Αυτή η αυξανόμενη υποχωρητικότητα της ηγεσίας της για να εμφανιστεί σαν «μιά αξιόπιστη κυβερνητική δύναμη» απέναντι σε ένα PSOE που δεν κρύβει την πολιτική του μετριοπάθεια, κύρια στον οικονομικό και φορολογικό τομέα, είχε συνέπειες:
- στα συνθήματα που υιοθετήθηκαν, που ήταν ιδιαίτερα ρηχά και απολίτικα (π.χ. “µητάμε το λόγο” στην προεκλογική εκστρατεία),
- στην ασαφή παρουσίαση σημαντικών όψεων του προγράμματος της, που έδειχνε, π.χ., διστακτικότητα στην υπεράσπιση της πολυεθνικότητας,
- και κύρια στη δραστηριότητα της Ενωμένης Αριστεράς μετά τη σφαγή της 11 Μαρτίου. Ο Llamazares(6) όχι μόνο δεν εξέφρασε καμιά αμφιβολία για την κυβερνητική εκδοχή που απέδιδε την ευθύνη της ενέργειας στην ΕΤΑ., όχι μόνο έσπευσε να ανταποκριθεί στο κυβερνητικό κάλεσμα και να συμμετέχει στη διαδήλωση, αλλά εξέφρασε την «ολοκληρωτική υποστήριξη του στην κυβέρνηση» και ζήτησε την «ενότητα των δημοκρατών», ακόμη και την επομένη, όταν ήταν ήδη γνωστή η υπόθεση για την Αλ Κάιντα. Επίσης πολλοί άλλοι ηγέτες της IU αποδοκίμασαν τις διαδηλώσεις έξω από τα γραφεία του ΡΡ, θεωρώντας τις «προβοκάτσια».
Με τον τρόπο αυτό ολοκληρώθηκε μιά προεκλογική εκστρατεία που θα μπορούσε να είχε επιτρέψει την απεύθυνση σε σημαντικούς τομείς που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις και αποζητούσαν μιά εναλλακτική λύση στα αριστερά του PSOE, αλλά δεν μπόρεσαν να αντιληφθούν αν η Ενωμένη Αριστερά προχωρούσε στην κατεύθυνση αυτή ή, αντίθετα, αρκείτο στη δημιουργία μιάς δύναμης εναλλακτικής και συμπληρωματικής στο PSOE, όπως ακριβώς τους κατηγόρησε ο Manuel Monereo σε ένα άρθρο του που δημοσίευσε στο περιοδικό El viejo topo(7). Κατά τη γνώμη μας, στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας κυριάρχησε η επιθυμία να γίνουν μιά δύναμη συμπληρωματική στο PSOE, και έτσι ενισχύθηκε μιά εικόνα υποταγής. Αυτό μπορεί να εξηγήσει, έστω μερικά, γιατί ένα τμήμα των δυνητικών ψηφοφόρων προτίμησε να ψηφίσει κατευθείαν το PSOE και όχι την IU που διαφοροποιόταν ελάχιστα από το κόμμα αυτό.
Σ’ αυτό προστέθηκαν και άλλοι παράγοντες εσωτερικού χαρακτήρα, δευτερεύοντες αλλά όχι ασήμαντοι: η περιορισμένη ανανέωση των υποψηφίων, ιδιαίτερα στην Ανδαλουσία (όπου η ήττα ήταν αξιοπρόσεκτη γιατί η IU έχασε και τους 3 βουλευτές που έβγαζε) και κυρίως η σταδιακή μετατροπή της IU σε ένα κόμμα όπου η εσωτερική πολιτική ζωή εξασθενεί διαρκώς και υποτάσσεται στην εκλογική και θεσμική πολιτική, και η ηγετική του ομάδα αυτονομείται, παίρνοντας αποφάσεις σε πολλές περιπτώσεις έξω από τα όργανα, γεγονός που δεν διευκολύνει την κοινωνικοποίηση της πολιτικής δραστηριότητας, των εκστρατειών και των στρατολογήσεων.
Επομένως η επανίδρυση της Ενωμένης Αριστεράς είναι επείγουσα ανάγκη για να μπορέσει να παίξει ένα ρόλο στο νέο πολιτικό κύκλο. Πρέπει να βάλει στο κέντρο της δραστηριότητας της την επανίδρυση της σαν ενεργητική και επαναπολιτικοποιημένη οργάνωση στην υπηρεσία της κινητοποίησης των πολιτών, και, ιδιαίτερα, για τη μετατροπή του «κινήματος των κινημάτων» σε έναν πρωταγωνιστικό παράγοντα πίεσης για μιά αριστερή στροφή σε ισπανικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Το καθήκον αυτό περνάει από την αναζήτηση της συμβολής και της ανάμειξης με τους τομείς της εθνικιστικής αριστεράς, της νεολαίας και των κοινωνικών κινημάτων που έχουν καταλάβει ότι, όπως το διατυπώνουμε και στο κείμενο που ήδη αναφέραμε, «χωρίς μιά ενίσχυση της κοινωνικής κινητοποίησης και μιά εναλλακτική αριστερά αδιάλλακτη στον αγώνα ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό και τον πόλεμο, διατρέχουμε τον κίνδυνο να επαναληφθούν, αυτή τη φορά σαν φάρσα, οι φάσεις της κυβέρνησης του PSOE που έγιναν παλιότερα και διευκόλυναν την επάνοδο της δεξιάς».
Στο δρόμο αυτό, η πρώτη πρόκληση που θα συναντήσουμε πέρα από του να ξέρουμε να αντιμετωπίζουμε τη νέα φάση αποφεύγοντας τους σκοπέλους της «ουράς» και του σεκταρισμού απέναντι στη νέα κυβέρνηση θα είναι η αντιμετώπιση των επόμενων ευρωεκλογών. Χωρίς να κρύψουμε την αλήθεια για το νεοφιλελεύθερο και μιλιταριστικό περιεχόμενο του σχεδίου του Ευρωπαϊκού Συντάγματος, να διατυπώσουμε την ολοκληρωτική απόρριψη του σχεδίου αυτού, ξεπερνώντας έτσι τις συγχύσεις που εμφανίστηκαν την τελευταία περίοδο για το τι αριστερά θέλουμε να οικοδομήσουμε, όχι μόνο στο Ισπανικό Κράτος, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Jaime Pastor
Σημειώσεις
(1) Όπως αναγκάστηκε να αναγνωρίσει η πλειοψηφία των ΜΜΕ, οι διαδηλώσεις του Σαββάτου 13 Μαρτίου έξω από τα γραφεία του ΡΡ σε πολλές πόλεις, ξεκίνησαν από πρωτοβουλίες προσώπων που συνδέονταν με διάφορα κοινωνικά κινήματα και, από τις ιστοσελίδες τους και μέσα από το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και τα κινητά τηλέφωνα, διαδόθηκαν εντυπωσιακά γρήγορα, επιτρέποντας να μαζευτούν, μέσα σε λίγες ώρες, χιλιάδες άτομα σε πόλεις όπως η Βαρκελώνη και η Μαδρίτη. Τα ισπανικά και ξένα ραδιόφωνα και τηλεοράσεις (εκτός από εκείνα που έλεγχε η κυβέρνηση) ανέφεραν αυτές τις διαμαρτυρίες και ο Rajoy, ο ηγέτης του ΡΡ, αναγκάστηκε να εμφανιστεί στην κρατική τηλεόραση για να ζητήσει τη διάλυση των διαδηλώσεων, κάτι που δεν έγινε. Ετσι, όπως αναφέρουν οι δημοσιογράφοι : «η δημοκρατική εξέγερση ενάντια στο ΡΡ βασίστηκε στην τηλεφωνία, που μετατράπηκε σε ένα χρήσιμο μέσο για να εκφραστεί στο δρόμο εκείνο που πολλοί άνθρωποι αισθάνονταν στο σπίτι τους εκείνη την «ημέρα περισυλλογής»: ο αποτροπιασμός για την κομματική χρήση της σφαγής της 11 Μάρτη που έκανε το ΡΡ».
(2) H Nafarroa Bai είναι μια εκλογική συμμαχία που δημιουργήθηκε στη Ναβάρρα ανάμεσα στο Εθνικιστικό Κόμμα των Βάσκων (PNV), την Eusko Alkatasuna (EA), το Aralar (σχίσμα του Batasuna) και το Batzarre (οργάνωση που προωθεί το Zutik και ανεξάρτητοι τομείς των κοινωνικών κινημάτων): ο κεντρικός άξονας της προεκλογικής εκστρατείας ήταν η υπεράσπιση μιάς νέας σχέσης με τη χώρα των Βάσκων που θα επιτρέψει να προχωρήσουμε προς κάποια μορφή μελλοντικής σύγκλισης σε ένα κοινό πλαίσιο αμοιβαίας συνύπαρξης των διαφόρων εθνικών ταυτοτήτων. Η Nafarroa Bai πήρε 60.645 ψήφους (18,04%).
(3) Το Aralar είναι μιά διάσπαση του Batasuna και το Zutik είναι ένας σχηματισμός που προέκυψε από την ένωση των δύο παλαιών οργανώσεων της ριζοσπαστικής αριστεράς: της ΕΜΚ (μαοική) και της LCR-LKI (τμήματος της 4ης Διεθνούς στη χώρα των Βάσκων). Σε όλη την αυτόνομη περιοχή των Βάσκων το Aralar Zutik πήρε 38.319 ψήφους (3,10%) αλλά στην επαρχία του Guipuzcoa 6,02%. Στο εκλογικό πεδίο ήταν σε ανταγωνισμό τόσο με το Ezker Batua (η IU στη χώρα των Βάσκων), όσο και με το Eusko Alkartasuna (εξέλεξε 1 βουλευτή στη Guipuzcoa) και με την εκστρατεία για λευκό που έκανε το Batasuna.
(4) Το Ezker Batua IU προσπάθησε να διατηρήσει μιά αυτονομία μέσα στην IU και, κατά πάσαν πιθανότητα, θα προσπαθήσει να την ενισχύσει στη νέα φάση: αυτό θα μπορούσε να επιτρέψει μιά προσέγγιση με το Aralar και το Zutik που θα διευκόλυνε τη διαδικασία της επανοικοδόμησης μιάς βάσκικης ριζοσπαστικής αριστεράς απαλλαγμένης από κάθε πολιτική εξάρτηση από την ΕΤΑ.
(5) “Por la refundatcion de una IU democratica, plural, federalista, anticapitalista y alternativa” που δημοσιεύθηκε στο Viento Sur Νο 72, Δεκέμβριος 2003.
(6) Ο Gaspar Llamazares είναι ο Γενικός Συντονιστής της ενωμένης Αριστεράς (IU). Ηταν επικεφαλής του συνδυασμού της IU στις βουλευτικές εκλογές της 14 Μαρτίου 2004, όπου η IU πήρε 1.269.532 ψήφους (4,96%) και 5 βουλευτές.
(7) Δες Manuel Monereo, IU entre la izquierda para la alternativa y la izquierda complementaria. El viejo topo, Φεβρουάριος 2004. Ο Monereo είναι μέλος της Διαρκούς Επιτροπής της Ομοσπονδιακής IU και της Μόνιμης Διεύθυνσης του PCE. Κατά την τελευταία Ομοσπονδιακή Σύσκεψη συμμετείχε στην κριτική λίστα που αποτελείται από διάφορα ρεύματα : Corriente Convocatoria por Andalucia, Platforma de Izquierdas και Espacio Alternativo.
ΤΠΤ - "4" 
[…] Ισπανία: Η αρχή ενός νέου πολιτικού κύκλου […]