Μια επική ιστορική σελίδα – Ένα ιστορικό ντοκουμέντο
Ο Νοέμβρης του ’73 στο Πολυτεχνείο
Αναδημοσιεύουμε από το φύλλο της «Εργατικής Πάλης» (που τότε ήταν η εφημερίδα που εξέδιδε το ελληνικό τμήμα της 4ης Διεθνούς) της 16ης Νοέμβριου του 1974, ένα χρόνο μετά τα γεγονότα· ένα χρονικό της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Ο συγγραφέας, που υπογράφει με το ψευδώνυμο Σ. Κοφτερός, δίνει μια ζωντανή περιγραφή έχοντας νωπές ακόμη τις μνήμες των συγκλονιστικών ημερών του Νοέμβρη, αν και προειδοποιεί ότι «η δυναμική των επαναστατικών γεγονότων είναι ανώτερη από κάθε περιγραφή» και ότι «δεν είναι δυνατό ο Νοέμβρης να κλειστεί μέσα σ’ ένα άρθρο. Εδώ μόνο ένα ζωντανό κομμάτι άμεσης πείρας παρουσιάζουμε».
Σ. ΚΟΦΤΕΡΟΣ
Το παγκόσμιο ιστορικό πλαίσιο σε συνδυασμό με τις εθνικές ιδιομορφίες προετοιμάζει την έκρηξη ενός κινήματος. Οι μικρές και χωρίς συνοχή (στην αρχή), που αναπτύσσονται μέσα στις μάζες, πετυχαίνουν σ’ εξαιρετικές στιγμές τη σύνδεσή τους και τη δυναμική τους έκφραση.
Η δυναμική των επαναστατικών γεγονότων είναι ανώτερη από κάθε περιγραφή. Η περιγραφική παρουσίασή τους φανερώνει περισσότερο την εξωτερική κίνηση του προτσές και την ποσοτική του σύσταση. Ο τρόπος να προσεγγίσουμε σωστά τα γεγονότα, να τα απεικονίσουμε πιο σωστά σε βάθος, είναι:
α) Να βρούμε τα αίτια που τα γεννούν.
β) Να παρακολουθήσουμε την αλληλεπίδραση αιτιών και αποτελεσμάτων στη συνθετική τους κίνηση.
γ) Να προσέξουμε την ανώτερη ποιότητα που εκφράζουν τα γεγονότα στις πιο αποφασιστικές τους καμπές.
δ) Να βρούμε τις αναλογίες αυτής της μερικής κίνησης σε σχέση με την παγκόσμια.
ε) Να βγάλουμε απ’ το αυθόρμητο νεφέλωμα περιορισμένης και λιγόχρονης πάλης, το συνειδητό πρόγραμμα δράσης με διάρκεια και συνέπεια, για το σκοπό της μεταμόρφωσης της κοινωνίας.
Το ξεσήκωμα του Νοέμβρη είναι μια λάμψη του παγκόσμιου ανερχόμενου επαναστατικού κύματος. Είναι γέννημα της κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος και της διεθνούς γραφειοκρατίας.
Είναι γέννημα της μαζικής αντίδρασης στη χωρίς λαϊκή βάση (βοναπαρτίστικη) και λαομίσητη διχτατορία της Χούντας και της ανισόμερης ανάπτυξης της ελληνικής κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα (οικονομικό, πολιτικό, πολιτιστικό).
Δεν είναι δυνατό ο Νοέμβρης να κλειστεί μέσα σ’ ένα άρθρο. Εδώ μόνο ένα ζωντανό κομμάτι άμεσης πείρας παρουσιάζουμε.
14 Νοέμβρη, Τετάρτη
Απ’ τις 10 το πρωί στις αίθουσες του Πολυτεχνείου συνεδρίαζαν οι επιτροπές οι εκλεγμένες απ’ τις γενικές συνελεύσεις όλων των τμημάτων για αποχή.
Τις ίδιες ώρες συνεδρίαζαν και οι φοιτητές της Νομικής. Στο προαύλιο του Πολυτεχνείου περίπου 500 φοιτητές άρχιζαν να φωνάζουν συνθήματα απ’ τις 11 το πρωί. Ήταν απ’ τα συνηθισμένα που είχαν φωνάξει τόσες άλλες φορές: «Ελευθερία», «Κάτω ο Παπαδόπουλος», «Δε σε θέλει ο Λαός, παρ’ τη Δέσποινα κι εμπρός», «ΕΣΑ, Ες – Ες, βασανιστές», «Δεν περνάει ο φασισμός».
Άρχισε στο απέναντι πεζοδρόμιο της Πατησίων να μαζεύεται κόσμος. Η αστυνομία κατά μικρά διαστήματα τους απωθούσε κατά τη Στουρνάρα και την Πολυτεχνείου. Οι φοιτητές βλέποντας αυτή την κατάσταση, που σήμαινε προοδευτική απομόνωση του Πολυτεχνείου, όπως είχε γίνει δύο φορές στη Νομική, αγανάχτησαν.
«Κάτω τα χέρια από το Λαό», «Ελάτε μέσα», «Λαέ, σπάσε τον κλοιό, μην τους φοβάσαι».
Η αστυνομία αποτραβήχτηκε στις γωνιές Τοσίτσα και Στουρνάρα και πιο πέρα, αφήνοντας ελεύθερο το χώρο μπροστά στην Πατησίων. Απ’ το απέναντι πεζοδρόμιο της Πατησίων άρχισαν πεντάδες και δεκάδες φοιτητών να έρχονται στη μεσαία λωρίδα του δρόμου, κι από κει να μπαίνουν τρέχοντας στο προαύλιο του Πολυτεχνείου. Τους υποδέχονταν με χειροκροτήματα και με το σύνθημα «Όλος ο Λαός εδώ».
Η πρώτη σύγκρουση
Στις 2 το απόγευμα 400 και πλέον φοιτητές, οι πιο πολλοί της Νομικής, έκαναν διαδήλωση τρέχοντας στην Πατησίων, απ’ τη μεριά της Ομόνοιας με κατεύθυνση το Πολυτεχνείο. Με σύνθημα «Ελευθερία», τρέχοντας σε πυκνή διάταξη, έμπαιναν απ’ τη διάπλατα ανοιχτή πύλη του προαυλίου του Πολυτεχνείου μέσα σε παραλήρημα ζητωκραυγών απ’ τους συναδέλφους τους.
Τότε η αστυνομία φανέρωσε τις προθέσεις της με την ταχτική της τάχα υποχώρησής της. Όρμησε απ’ όλες τις γωνιές να εμποδίσει την είσοδο. Πρόφθασε μόνο λίγους – την ουρά – έξω απ’ το προαύλιο και άρχισε να τους χτυπάει με θηριώδη τρόπο.
Οι φοιτητές, που ήταν τώρα στο προαύλιο πάνω από 1200, αντέδρασαν αυτόματα με μανία, όπως ακριβώς ταιριάζει στα όργανα καταστολής. Οι νεραντζιές ταρακουνήθηκαν, κι απ’ αυτά τα κάγκελα ρίχνονταν βροχή νεράντζια πάνω στους αστυνομικούς.
Οι αστυνομικοί τραβήχτηκαν στο απέναντι πεζοδρόμιο, λουσμένοι με νεράντζια και βρισιές: «Αίσχος», «Καθάρματα», «φασίστες», «γκεσταπίτες», «πουλημένοι». Η σύγκρουση αυτή έκανε τους φοιτητές πιο αδιάλλακτους, προκάλεσε συσσώρευση ενέργειας και το κίνημα άλλαξε ποιότητα. Στη συνέχεια θα δούμε μια διαρκή ποιοτική αλλαγή με άλματα που χαρακτηρίζει την ανοδική πορεία του κινήματος. Η αστυνομία εγκατέλειψε και το απέναντι πεζοδρόμιο που ήταν στην ακτίνα βολής των φοιτητών. Πολλοί αγκιτάτορες ανέβηκαν στα κάγκελα και μαζί με τους φοιτητές φώναζαν με επαναστατικό τόνο συνθήματα ξεσηκωμού: «Θάνατος στο φασισμό», «Κάτω η Χούντα», «Συμπαράσταση Λαέ», «Παπαδόπουλε φασίστα, παρ’ τη Δέσποινα την πλύστρα», «Δε σε θέλει ο Λαός, παρ’ τον πίθηκο κι εμπρός» (αυτό για το Μαρκεζίνη). «Έξω οι Αμερικανοί», «Έξω απ’ το ΝΑΤΟ», «Ψωμί – Παιδεία -Ελευθερία», «Φασίστες μπασκίνες σας μένουν λίγοι μήνες», «Ένας είν’ ο αρχηγός ο κυρίαρχος Λαός», «Λαοκρατία».
Τα συνθήματα
Τα πιο πολλά απ’ τα συνθήματα έχουν ποιητική χροιά. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Εκφράζουν το ρυθμό, τον παλμό, την επαναστατική κίνηση της μάζας.
Στις γωνίες Στουρνάρα και Πατησίων, Τοσίτσα και Πατησίων και στην Πολυτεχνείου, η συμπαράσταση του Λαού άρχισε να εκδηλώνεται, πρώτα με την περιέργεια να δει και σιγά – σιγά με την προσπάθεια να καταλάβει ό,τι γινόταν.
Πολλοί φοιτητές πήγαν ανάμεσά τους και τους προέτρεπαν να διασχίσουν το δρόμο και να μπούνε στο Πολυτεχνείο. Καθένας ερχόταν σε δίλημμα. Ήθελε να μπει, ήταν αγαναχτισμένος απ’ την κατάσταση, θαύμαζε την αγωνιστικότητα των φοιτητών, αλλά σκεπτόταν και τις ευθύνες της απόφασής του. Μερικοί σ’ αυτή τη διλημματική κατάσταση φθάνανε στη μεσαία λωρίδα της Πατησίων.
Στο μεταξύ πολλοί φοιτητές βγαίνανε απ’ το προαύλιο στην πόρτα και τους προσκαλούσαν από πιο κοντά. Έτσι, η επαναστατημένη ανάσα και τα συνθήματά σχεδόν τους άγγιζαν. Έσπαζε η υστεροβουλία τους και η αναποφασιστικότητά τους και περνούσαν στη θέση των μαχητών.
Το παράξενο αυτό συμπλησίασμα, η θαυμαστή αυτή αλληλεπίδραση συνεχιζόταν μέχρι να κλείσει η πόρτα. Οι περιπτώσεις αυτές, σπάνιες στο είδος τους, χαρακτηρίζουν ένα ποιοτικό άλμα, απ’ την αδιαφορία στην υπευθυνότητα, απ’ το ατομικό στο συλλογικό, απ’ τη δειλή υποταγή στο επαναστατικό θάρρος.
Επαγωγικός ηλεκτρισμός
Το απέναντι πεζοδρόμιο της Πατησίων ήταν ο προβληματισμός και τα ερωτηματικά. Η μεσαία λωρίδα η δοκιμασία. Η πόρτα του Πολυτεχνείου το στόμα της επανάστασης. Το φυσικό φαινόμενο της «ηλέκτρισης εξ επαγωγής» δεν είναι άσχετο με την επαναστατική ηλέκτριση των μαζών. Έχουν μεταξύ τους αρκετές αναλογίες. Στις έξι το απόγευμα μέσα στο προαύλιο προσεγγίζαμε τις τρεις χιλιάδες. Η αστυνομία είχε αραγμένες δύο κλούβες στην Τοσίτσα και Στουρνάρα και τρεις πίσω στην Μπουμπουλίνας. Ίσως η αστυνομική λογική να έλπιζε σε αποχώρηση κατά τις επτά. Κι αυτό όχι δίχως λόγο.
Το κτίριο της Νομικής είχε στο ενεργητικό του δύο καταλήψεις. Άδεια για παμφοιτητική συνέλευση δε δίνανε σ’ αυτό από φόβο. Δίνανε στα κτίρια στα Ιλίσια, αλλά εκεί δεν ήθελαν οι φοιτητές. Κατά περίεργο τρόπο, όταν λέγαμε για κατάληψη του Πολυτεχνείου, το βγάζαμε εμείς οι ίδιοι αμέσως ακατάλληλο. Έπρεπε να έρθει η κατάλληλη στιγμή για να διαπιστώσουμε την καταλληλότητά του. Εξ άλλου, πολλές φορές, πρωί και απόγευμα, έκαναν συγκέντρωση φοιτητές μπροστά στο Πολυτεχνείο και το βραδάκι φεύγανε. Όλ’ αυτά, ως ένα βαθμό διαμόρφωναν την αστυνομική «λογική» που έβγαζε το συμπέρασμα ότι «δε θα το καταλάβουν». Αλλά η ευφυΐα των μαζών αποδείχτηκε για ακόμη μια φορά, ανώτερη από την «αστυνομική λογική», τη «λογική» κάθε καταπιεστικού μηχανισμού.
Η κατάληψη
Ο στείρος σχεδιασμός του μηχανισμού της παρακμής δεν μπορεί να συγκριθεί με την εμπνευσμένη και πολύμορφη κινητικότητα του επαναστατικού κύματος. Με την ακατάπαυστα ογκούμενη συμπαράσταση του Λαού, η κατάληψη ήταν μια αντικειμενική πραγματικότητα. Κατά τις εφτάμιση αποφασίστηκε και τυπικά απ’ τις επιτροπές των σχολών. Την Πέμπτη το βράδυ στις γενικές συνελεύσεις, για νέες επιτροπές, μάθαμε την πάλη για την απόφαση της κατάληψης.
Οι επιτροπές του Πολυτεχνείου αντιδρούσαν στην κατάληψη, ενώ οι επιτροπές άλλων σχολών επέμεναν. Η αντικειμενική όμως κατάσταση που διαμορφώθηκε, τους ανάγκασε να πάρουν προσωρινά της ευθύνη της κατάληψης του Πολυτεχνείου.
Αυτή ήταν η πρώτη νίκη της βάσης – χωρίς να το ξέρει – στην άγνωστή της επίσης κορυφή. Τα συνθήματα έπεφταν καλοζυγιασμένα: «Λαέ πεινάς, γιατί τους προσκυνάς;», «Έξι χρόνια αρκετά, δε θα γίνουνε εφτά», «Λαέ – Λαέ, ή τώρα ή ποτέ», «Λαέ πεινάς, γιατί δεν τους κρεμάς;», «Η χούντα στο απόσπασμα».
Η εργατική συμμετοχή
Οι πρώτοι εργάτες είχαν μπει στο Πολυτεχνείο. Πολλοί απ’ αυτούς ήταν γνωστοί μας, από παράνομες επαφές που είχαμε προηγούμενα σε στενούς ομίλους. Ήταν απ’ τη συνειδητή πρωτοπορία της εργατικής τάξης, που μαζί με τους φοιτητές άρχιζε τον αγώνα ενάντια όχι μόνο στη χούντα, αλλά πιο βαθιά ενάντια στην κοινωνική καταπίεση και εκμετάλλευση. Έπρεπε τώρα να εξασφαλίσουμε τη στοιχειώδη άμυνα σε ενδεχόμενη επίθεση της αστυνομίας, καθώς και τόσες άλλες εσωτερικής λειτουργίες που πρόβαλλαν αντικειμενικά απ’ την κατάληψη. Αυθόρμητα και γρήγορα άρχισε ένας καταμερισμός εργασίας, όπου ο καθένας ήταν μέτοχος όπως μπορούσε και όσο μπορούσε. Αξιοσημείωτο ήταν ότι όλοι ήθελαν και όλοι μπορούσαν. Η γρήγορη συνεννόηση σε ό,τι έπρεπε να γίνει και σχεδόν ταυτόχρονα η πραχτική δράση γι’ αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να το ζωντανέψει και να το αναπαραστήσει καμία περιγραφή.
Οι πίσω πόρτες έκλεισαν και φρουρήθηκαν. Δεν ήταν πρόβλημα η αλλαγή βάρδιας. Καθένας με κάποιο γνωστό του άλλαζε όταν ήθελε. Άλλωστε όλοι μας κάθε στιγμή βρισκόμαστε σε διαρκή επιφυλακή.
Η ραγδαία εξέλιξη των γεγονότων ωθούσε την ενεργητικότητα στο έπακρο. Κάθε ζήτημα που είχε κιόλας συζητηθεί, απαιτούσε τώρα την άμεση πρακτική του λύση και μέσα σε συνθήκες ακατάπαυστα διαφοροποιούμενες. Η πείρα των δυσκολιών απ’ τις καταλήψεις της Νομικής πίεζε να δοθούν λύσεις σε πολλά προβλήματα.
Οι επιτροπές
Άρχισαν να γράφονται τα πρώτα συνθήματα πάνω σε κόλλες τυλίγματος με μαρκαδόρους που έφερε ένας επαναστάτης εργάτης. Μερικά απ’ αυτά ήταν τα εξής: «Εργάτες και φοιτητές ενωμένοι στον αγώνα», «Ελλάδα – Ισπανία – Χιλή ίδια πάλη», «Γαλλία 1968, Ελλάδα 1973», «Κάτω οι ψευτοδημοκράτες, κάτω οι ρεφορμιστές, κάτω οι καπηλευτές των αγώνων του λαού. µήτω η προλεταριακή επανάσταση».
Οι λίγοι εργάτες που υπήρχαν μέσα στο Πολυτεχνείο έβγαλαν μια προσωρινή δική τους συντονιστική επιτροπή που προσπαθούσε να έλθει σε συνεννόηση με την υπάρχουσα επιτροπή των φοιτητών. Μεταξύ των φοιτητικών επιτροπών που υπήρχαν κατά σχολή άρχισαν διαφωνίες σε πολλά θέματα που δημιουργούσε η νέα κατάσταση.
Ωστόσο η βάση, πλαισιωμένη από πολλούς επαναστάτες και αγκιτάτορες, δε φαινόταν να δίνει σημασία σε τέτοιες αδυναμίες. Εκείνο που βάραινε στη σκέψη των επαναστατών ήταν η έλλειψη του επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης που θα έπαιζε το ρόλο συντονιστή του αγώνα σε βάθος και σε έκταση.
Η Πατησίων έξω από το προαύλιο γέμισε κόσμο. Άρχισαν τα να ρίχνονται τα πρώτα χειρόγραφα τρικ. Οι τοίχοι των κτιρίων του Πολυτεχνείου μέσα κι έξω άρχισαν να γεμίζουν από διάφορα συνθήματα. Μπορούσες να διακρίνεις σ’ αυτά την ποικιλία των τάσεων, απ’ τους αστοφιλελεύθερους μέχρι τους αναρχικούς.
Για τα συνθήματα στις 10 το βράδυ
Κάποιοι έσβησαν κάποια συνθήματα όπως τα: «Κάτω το Κράτος», «µήτω το ΚΚΕ», «Κάτω οι ρεφορμιστές». Συζητούσαν χωρίς αποτέλεσμα αν έπρεπε ή όχι. Αναγκάστηκα να τους εξηγήσω:
«Πραγματοποιήσαμε την κατάληψη για δύο λόγους: Για να συντονίσουμε την πάλη μας ενάντια στη Χούντα και για να εκφράσουμε ελεύθερα και αληθινά τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις μας για τα κοινωνικά μας προβλήματα. Όλοι γνωρίζετε ότι υπάρχουν εδώ παρά πολλές τάσεις. Αυτές οι τάσεις αναπτύσσονται και διαμορφώνονται απ’ την ίδια τη δομή της κοινωνίας μας. Άλλες έχουν μεταξύ τους πολλές διαφορές, άλλες λιγότερες, ανάλογα με τα συμφέροντα του κοινωνικού στρώματος που αντανακλούν. Τις ενώνει όμως ένας κοινός στόχος, ο αντιχουντισμός.
Μπορείτε να σκεφτείτε, τι θα γινόταν αν κάθε τάση έσβηνε τα συνθήματα της αντίπαλης τάσης: Ότι αν βρισκόταν στη θέση της Χούντας, θα έκανε ό,τι κάνει αυτή.
Μην επιπλήττετε όποιον σβήνει. Εξηγήστε του με λεπτομέρεια και με σωστά επιχειρήματα ότι με την ενέργειά του προσφέρει υπηρεσίες στην αντίδραση. Κι ότι, χωρίς να το καταλαβαίνει, αντιφάσκει με τον εαυτό του».
Κάποιος απ’ το ακροατήριο:
– «Καλά όλα αυτά, αλλά θα μας κατηγορήσουν όλους για κομμουνιστές».
Απάντηση:
– «Δεν περιμένουμε ποτέ έπαινο απ’ την αντίδραση. Όποιος θέλει να τον επαινεί η Χούντα θα βρίσκεται εδώ κατά λάθος. Άλλωστε πρέπει να δούμε τελικά ποιοι είναι οι φίλοι μας και ποιοι οι εχθροί μας. Στο κάτω – κάτω τα συνθήματα που γράφτηκαν στους τοίχους, δεν έχουν καθοριστικό ρόλο για το κίνημα. Εκείνα που φωνάζει και υιοθετεί η μάζα αντανακλούν το σφυγμό και την ποιότητα του κινήματος. Επομένως εκείνος που σβήνει , εισάγει μια τεχνητή διαμάχη που αυτή τη στιγμή είναι αντιδραστική πέρα για πέρα».
Πέμπτη, 15 Νοέμβρη
Ο αστικός τύπος με τρόπο ξερό και άτονο σχολίαζε τα γεγονότα αποσιωπώντας την αλήθεια. Ενώ για την πρώτη κατάληψη της Νομικής έγραφε με πηχυαίους τίτλους, τώρα ο αστικός κονδυλοφόρος συρρικνώθηκε.
Τι είχε συμβεί; Όσο το φοιτητικό κίνημα έμενε στα φοιτητικά πλαίσια, εύρισκε κάποια επιδοκιμασία. Τώρα που απόκτησε έντονο πολιτικό χαρακτήρα, η αστική τάξη το αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό, αν όχι με φόβο.
Οι περισσότεροι φοιτητές αντιμετωπίζανε αυτή τη στάση του αστικού τύπου με πονηρά αμοιβαία χαμόγελα. Τα χαμόγελα αυτά σήμαιναν: «Δεν περιμέναμε τίποτα απ’ αυτούς. ½έρουμε ποιοι είναι οι σύμμαχοί μας». Μερικοί αντιδρούσαν με νεύρα, άλλοι έμεναν σκεφτικοί. Το κίνημα απ’ τις πρώτες πρωινές ώρες έπαιρνε ανοδική πορεία. Οι φοιτητές όλο και πλήθαιναν μέσα στο Πολυτεχνείο. Έρχονταν συνέχεια σπουδαστές από τεχνικές σχολές και μαθητές από πολλά Γυμνάσια.
Η αστυνομία έφραξε τους γύρω δρόμους απ’ το Πολυτεχνείο σε αρκετή απόσταση επιχειρώντας την απομόνωσή του. Τα συνθήματα όμως τράνταζαν την ατμόσφαιρα και έφθαναν πολύ μακριά: «Λαέ πεινάς, γιατί δεν πολεμάς;», «Λαέ κουνήσου, σου τρώνε το ψωμί σου», «Λαέ ξεκίνα, πεθαίνεις απ’ την πείνα», «Εξουσία στο λαό».
Ο ραδιοσταθμός
Τα μεγάφωνα γύρω από το Πολυτεχνείο στήθηκαν και ο ραδιοσταθμός ετοιμαζόταν. Τα λεωφορεία, τα τρόλλεϋ, τα ταξί, όλα τα οχήματα που περνούσαν από το Πολυτεχνείο τα γέμιζαν με συνθήματα και με χειρόγραφα τρικ. Έτσι φορτωμένα μετέφεραν σε όλες τις γωνιές της Αθήνας το μήνυμα του ξεσηκωμού. Ένας δημοσιογράφος από το «Βήμα» ήθελε να πάρει συνέντευξη απ’ τη συντονιστική επιτροπή και φωτογραφίες στις αίθουσες. Δεν του το επέτρεψαν.
Οι φοιτητές μ’ ελάχιστες εξαιρέσεις έλεγαν:
«Καλά του έκαναν. Εμείς κάνουμε αγώνα και το `Βήμα’ γράφει βλακείες».
Πετιέται ένας σε μια στιγμή και λέει: «Γιατί συνάδελφοι, το ψωμί του θέλει να βγάλει κι αυτός, τι φταίει;» Η απάντηση έρχεται κοφτή από έναν εργάτη: «Ναι, αλλά έπρεπε να σκεφτεί για ποια αφεντικά δουλεύει». Και συμπλήρωσε τι περιμένει από το τραστ του Λαμπράκη;». Σε λίγο ο ραδιοσταθμός ήταν έτοιμος. «Εδώ Πολυτεχνείο – εδώ Πολυτεχνείο … σας μιλάει ο σταθμός των ελεύθερων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων».
Λαϊκή συμπαράσταση
Ο σταθμός δυνάμωσε και πλάτυνε τη φωνή διαμαρτυρίας και πάλης μας και σάλπισε το γενικό ξεσηκωμό, την αδιάλλακτη και δίχως συμβιβασμούς εξέγερσή μας ενάντια στη Χούντα και στους αφέντες ντόπιους και ξένους.
Λίγο μετά το μεσημέρι, ο Λαός έσπασε τον κλοιό της αστυνομίας. Με χειμαρρώδη ορμή πύκνωσε γύρω απ’ το Πολυτεχνείο. Η λαϊκή συμπαράσταση ήταν τώρα πραγματικότητα. Όλοι έδιναν τρόφιμα, χρήματα, ρούχα, τσιγάρα, ό,τι χρειαζόταν για τη συνέχιση του αγώνα.
Το κίνημα άλλαξε χαρακτήρα. «Εργάτες, αγρότες και φοιτητές», «Απεργία γενική», «Κάτω το κεφάλαιο», «Ο Λαός στους δρόμους». Οι μαθητές φώναζαν: «Αδέρφια φοιτητές, οι μαθητές μαζί σας».
Παρ’ όλ’ αυτά, οι σταλινικοί απ’ το μεσημέρι έσπερναν ψιθύρους αποχώρησης, έλεγαν: «Δεν πρέπει να συνεχίσουμε. Να φωνάξουμε μόνο συνθήματα και να φύγουμε».
Το διαβρωτικό αυτό πνεύμα ηττοπάθειας εκπορευόταν απ’ τη γραμμή της ρεφορμιστικής ηγεσίας. Ήταν ανίσχυρο να ανακόψει την πορεία της εξέγερσης, ωστόσο όμως έφερνε σύγχυση.
Νόμιμο ή όχι;
Η προσωρινή συντονιστική επιτροπή αδυνατούσε να ανταποκριθεί στη νέα κατάσταση. Έπρεπε να χαραχθεί κοινή πορεία με τους εργάτες, στενός συνδυασμός ενεργειών, που θα ανταποκρίνεται στο βάθος και στην έκταση του κινήματος. Η λύση δόθηκε με γενικές συνελεύσεις κατά σχολή, που θα έβγαζαν νέους αντιπροσώπους άμεσα ανακλητούς. Οι συνελεύσεις των εργατών είχαν θορυβώδικο και πολλές φορές οξύ χαρακτήρα. Αυτό γινόταν για πολλούς λόγους.
Οι εργάτες αντιμετώπιζαν τα προβλήματα με τρόπο ταξικό και βάρυνε πάνω τους το καθήκον της γρήγορης, σωστής και πλατειάς εξέγερσης ολόκληρης της τάξης. Εξάλλου δεν υπήρχαν απ’ τα πριν οργανωτικές δομές που θα βοηθούσαν στο γρήγορο συντονισμό της εξέγερσης. Εδώ φαινόταν καθαρά πόσο είναι απαραίτητο ένα μαζικό επαναστατικό κόμμα.
Οι φοιτητές περνούσαν πολλά προβλήματα επιφανειακά και αυτό στην αρχή τους βοηθούσε. Επίσης ήταν εξοικειωμένοι στο διάλογο, σε μια διαδικασία συζήτησης, οργανωμένοι σ’ ένα βαθμό και γνωστοί μεταξύ τους. Όλα αυτά βοηθούσαν τις γενικές συνελεύσεις τους.
Δημοκρατική διαδικασία
Η συντονιστική επιτροπή φοιτητών – εργατών αποτελείται από δύο μέλη κάθε σχολής και δύο εργάτες. Η διαδικασία εκλογής γινόταν ως εξής: Ψηφιζόταν ένας προσωρινός πρόεδρος για να διευθύνει τη συζήτηση της συνέλευσης και μια προσωρινή επιτροπή για να κάνει καταμέτρηση. Η ψηφοφορία γινόταν με ανάταση του χεριού. Δινόταν ο λόγος σε πολλούς να αναλύσουν την κατάσταση. Όταν κανείς έφευγε από το συγκεκριμένο θέμα ή σκόπιμα κωλυσιεργούσε, κάποιος απ’ τη συνέλευση απευθυνόταν στον πρόεδρο «επί της διαδικασίας». Η συνέλευση ψήφιζε αμέσως αν έπρεπε να συνεχίσει ή όχι. Έτσι του αφαιρούσε η συνέλευση το λόγο και συνέχιζε άλλος ομιλητής. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς που μίλησαν ζητούσαν από τη συνέλευση την εκλογή τους. Γινόταν ψηφοφορία και οι πέντε πρώτοι ήταν οι εκλεκτοί. Οι δύο απ’ αυτούς έφερναν στη συντονιστική επιτροπή τις αποφάσεις της γενικής συνέλευσης.
Αυτή την άμεση δημοκρατία γεννούσε ο Νοέμβρης, που είναι ο φόβος κάθε απατηλής και στενόκαρδης αστικής «δημοκρατίας». (Εδώ το θέμα μόνο θίγεται, θα χρειασθεί ίσως ολόκληρο βιβλίο για να αναλυθεί).
Το βράδυ της Πέμπτης σε τεράστια ακτίνα γύρω απ’ το Πολυτεχνείο υπάρχει λαοθάλασσα. Χαρακτηριστικά συνθήματα που κυριαρχούν: «Απόψε πεθαίνει ο φασισμός», «Απόψε θα κάνει ξαστεριά», «Απόψε θα γίνει Ταϋλάνδη», «ο Λαός πεινάει, απόψε θα σας φάει».
Στις έντεκα το βράδυ οι εργάτες του Πολυτεχνείου κάνουν διαδήλωση στην Πατησίων και καταχειροκροτούνται. Συνθήματά τους: «Απεργία γενική», «Εργάτες, αγρότες και φοιτητές», «Κάτω το κεφάλαιο», «Εξουσία στους εργάτες», «ο Λαός στους δρόμους».
Νέες γενικές συνελεύσεις
Στις δώδεκα το βράδυ αρχίζουν πάλι γενικές συνελεύσεις. Στην αίθουσα του Γκίνη οι εργάτες συζητούσαν πότε θα υπάρχει πραγματικά «λαϊκή κυριαρχία», γιατί πρέπει να κρατήσουμε με κάθε θυσία το Πολυτεχνείο, ποιος πρέπει να είναι ο προσανατολισμός της εξέγερσης.
Οι απαντήσεις που δίνονταν: «Λαϊκή κυριαρχία τότε μόνο θα υπάρξει όταν τσακιστεί η κεφαλαιοκρατία, όταν γίνει η σοσιαλιστική επανάσταση». «Τις στιγμές αυτές ο χώρος του Πολυτεχνείου δεν ανήκει ούτε στους φοιτητές, ούτε σ’ εμάς. Είναι το επαναστατικό κέντρο του Λαού και πρέπει να το κρατήσουμε». «Για μας τους εργάτες δεν ενδιαφέρει πόσες φάσεις θα περάσει ο αγώνας μας, σκοπός μας είναι η σοσιαλιστική επανάσταση, αυτός είναι ο προσανατολισμός.»
Επίσης συζητήθηκε πλατιά ο τρόπος σύνδεσης των εργατών στους τόπους δουλειάς για την κάθοδο σε γενική απεργία.
Ψήφισαν την εξής διακήρυξη:
(Ό,τι είναι μέσα σε παρένθεση αφαιρέθηκε απ’ τη συντονιστική επιτροπή των φοιτητών).
ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ
Η συνέλευση των εργατών του Πολυτεχνείου διακηρύχνει: Ο χαρακτήρας του σημερινού αγώνα, που ξεκινώντας από τους φοιτητές αγκαλιάζει τώρα όλο το λαό, είναι αγώνας, τόσο ενάντια στη στρατιωτική δικτατορία, όσο και στα ξένα και ντόπια μονοπώλια που τη (γέννησαν και τη) στηρίζουν. Είναι αγώνας για το πέρασμα της εξουσίας στον (εργαζόμενο) Λαό (και όχι στους δημαγωγούς που επί δεκάδες χρόνια τον καπηλεύονται, με τα γενικά «περί Δημοκρατίας» συνθήματά τους).
Θεωρώντας το καταληφθέν από τους φοιτητές και εργαζόμενους Πολυτεχνείο, σαν την πραγματική βάση του αγώνα μας αυτή τη στιγμή, προτείνουμε τη διατήρηση της κατάληψής του και ταυτόχρονα τη δημιουργία μικτών επιτροπών, φοιτητικο-εργατικών, για να μεταφέρουν το μήνυμα του αγώνα στους χώρους συγκέντρωσης των οικοδομών, στα εργοστάσια, στη σημερινή συγκέντρωση των Μεγαριτών.
ΟΙ ΜΙΚΤΕΣ ΦΟΙΤΗΤΙΚΕΣ – ΕΡΓΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΙµΟΥΝ ΤΟ ΣΥΝΘΗΜΑ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΣΤΟΥΣ ΤΟΠΟΥΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΤΕΒΑΣΜΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑµΟΜΕΝΩΝ ΣΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ.
«ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ» 17 ΝΟΕΜΒΡΗ 1974.
ΚΑΤΩ Ο ΤΙΜΑΡΙΘΜΟΣ
ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ
ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑΚΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ
ΕΞΩ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ
Ο ΛΑΟΣ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ
ΕΡΓΑΤΕΣ – ΑΓΡΟΤΕΣ – ΦΟΙΤΗΤΕΣ, ΕΝΙΑΙΟ ΜΕΤΩΠΟ ΔΡΑΣΗΣ».
[Σημ. επιμελητών: Η διακήρυξη διεκδικούσε «τιμαριθμιακό μισθό». Επειδή, όμως η κυριαρχούμενη από ρεφορμιστές Συντονιστική Επιτροπή δεν το αντιλαμβανόταν, το «διόρθωσε» στο ευτράπελο «Κάτω ο Τιμάριθμος»]
Παρασκευή, 16 Νοέμβρη
Το πρωί της Παρασκευής επιτροπές κινητοποίησης εργατών φεύγουν για τους χώρους δουλειάς, να μεταφέρουν το αγωνιστικό κάλεσμα της συνέλευσης. Επίσης κι αντίστροφα από διάφορα εργοστάσια έρχονται στην εργατική επιτροπή κινητοποίησης, βεβαιώνοντας ότι θα κατέβουν σ’ απεργία.
Οι οικοδόμοι
Σε λίγο οι οικοδόμοι μπαίνουν θριαμβευτικά στο Πολυτεχνείο και αρχίζει νέα συνέλευση των εργατών. Σπουδαστές από τεχνικές σχολές όπως της ΣΕΛΕΤΕ μπαίνουν στο Πολυτεχνείο. Μαθητές συρρέουν μαζικά στο Πολυτεχνείο και κάνουν την πρώτη τους μαθητική συνέλευση, όπου αποφασίζεται τα γυμνάσια της Αθήνας να κλείσουν την επομένη (Σάββατο).
Τα μεγάφωνα μεταδίδουν: «Το κίνημα είναι πολιτικό, λαϊκό, ενάντια στη Χούντα, ενάντια στον ιμπεριαλισμό, στα ντόπια και ξένα μονοπώλια».
Νέα συνθήματα δονούν την ατμόσφαιρα: «Η Χούντα θα πέσει απ’ το Λαό», «Λαϊκό το κίνημα», «Λαϊκή αντίσταση».
Ό,τι γίνεται, δεν είναι πλέον φαινόμενο της Αθήνας. Η έκρηξη τείνει να μεταδοθεί και σ’ άλλες μεγάλες πόλεις, στη Θεσσαλονίκη, στην Πάτρα, στα Γιάννενα, στη Δράμα, στην Καβάλα. Το κίνημα θα έπαιρνε πανελλήνιες διαστάσεις. Δεν του λείπει η αδιαλλαξία, η θέληση για δράση, του λείπει ο συντονιστής ανάπτυξης για νικηφόρες προοπτικές, του λείπει το επαναστατικό κόμμα.
Χιλιάδες λαού έχουν συσσωρευτεί γύρω από το Πολυτεχνείο και σ’ όλες τις κεντρικές πλατείες της Αθήνας (Ομόνοια, Δημαρχείο, Αμερικής, Βάθης).
Η αναμέτρηση
Στη Σταδίου και Πατησίων αρχίζουν οι πρώτες διαδηλώσεις. Πλησιάζει αρκετά η ώρα της σύγκρουσης με τις δυνάμεις της καταστολής. Συνθήματα: «Επανάσταση Λαέ», «Λαέ πολέμα, σου πίνουνε το αίμα».
Η φάση της αναμέτρησης αρχίζει. Η εξάχρονη βουβή αγανάκτηση των μαζών και η ακινησία μεταβάλλονται στο αντίθετό τους. Οι κρυφοί διάλογοι γίνονται τώρα φανερή κραυγή. Τα δειλά βήματα, τρέξιμο. Τα κλάσματα των σποραδικών διεκδικήσεων έχουν τώρα κοινό παρονομαστή. Εξέγερση είναι η πολλαπλή, αλλά ταυτόχρονα και ενιαία, έκφραση του πόθου της αλλαγής.
Τα δακρυγόνα σφυρίζουν, πέφτουν οι πρώτοι πυροβολισμοί. Μόλις αρχίζει να νυχτώνει πληροφορούμαστε για τους πρώτους νεκρούς και τραυματίες.
Το Πολυτεχνείο βάλλεται μακριά από δακρυγόνα. Ο σταθμός καλεί όλο το λαό σε αγώνα, κάνει εκκλήσεις για φάρμακα, για ορούς, δίνει οδηγίες για την αντιμετώπιση των δακρυγόνων.
Καπνοί, φωτιές, σποραδικοί πυροβολισμοί είναι η εικόνα που παρουσιάζει η Αθήνα.
Με συνθήματα «Παπαδόπουλε φονιά», «Δολοφόνοι», ο λαός μάχεται με μίσος ενάντια στα χουντικά όργανα καταστολής. Στις οχτώ το βράδυ η εργατική επιτροπή κινητοποίησης βγάζει καινούργια διακήρυξη.
ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ
Μετά από έξι χρόνια φίμωσης, ξεζουμίσματος και βασανισμού ο ελληνικός Λαός κατεβαίνει στους, αποφασισμένος να παλέψει ενάντια στη χούντα, στα μονοπώλια και τους Αμερικάνους πάτρωνές της.
Αυτός ο αγώνας του εργαζόμενου Λαού για το τσάκισμα της χούντας και των ντόπιων και ξένων μονοπωλίων που τη γέννησαν και τη στηρίζουν σκοπεύει στην εγκαθίδρυση μιας πραγματικής κυριαρχίας του Εργαζόμενου Λαού και βάζει μπροστά μας μερικά πραχτικά καθήκοντα, για την καλύτερη οργάνωση και αποτελεσματικότητα του αγώνα μας. Σαν τέτοια, η Εργατική Επιτροπή Κινητοποίησης προτείνει:
α. Τη δημιουργία Εργατικών Επιτροπών Πάλης στο γιαπί, στο εργοστάσιο, στη συνοικία, για να μεταφέρουν παντού το μήνυμα του αγώνα μας, κατεβάζοντας όλο το Λαό στους δρόμους.
β. Οι Εργατικές Επιτροπές Πάλης πρέπει, μεταφέροντας τις διακηρύξεις της Εργατικής Συνέλευσης στους τόπους δουλειάς, να προπαγανδίσουν και να οργανώσουν το κατέβασμα των εργαζομένων σε ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ με οικονομικά και πολιτικά αιτήματα.
- Αύξηση 50% των μισθών και συντάξεων.
- Ν’ αντικατασταθεί η διορισμένη ηγεσία της ΓΣΕΕ από καινούργια εκλεγμένη από τους εργάτες διοίκηση.
- Διώξιμο της Χούντας.
- Άμεση διάλυση των αμερικάνικων βάσεων και αποχώρηση όλων των Αμερικανών στρατιωτών από την Ελλάδα.
- Να σταματήσει το άρπαγμα της γης μας από τα ξένα και τα ντόπια μονοπώλια.
ΑΠΕΡΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗ
ΖΗΤΩ ΟΙ ΕΡΓΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΠΑΛΗΣ
ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΜΕΤΩΠΟ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ
Στη συνέλευση της Φυσικομαθηματικής
Στη συνέλευση της Φυσικομαθηματικής συζητήθηκε το θέμα να πέσει η Χούντα τι πρέπει να γίνει:
Προτάθηκαν τρεις απόψεις:
α) Να γίνει προσωρινή κυβέρνηση από αντιπροσώπους όλων των παλιών κομμάτων, όλων των αντιστασιακών οργανώσεων, των φοιτητικών επιτροπών, των εργατικών επιτροπών.
β) Προσωρινή κυβέρνηση από αντιπροσώπους όλων των αντιστασιακών οργανώσεων, των φοιτητικών και εργατικών επιτροπών.
γ) Προσωρινή κυβέρνηση από αντιπροσώπους των επιτροπών των φοιτητών και εργατών.
Ψηφίστηκε η δεύτερη άποψη με ποσοστό 80%.
Ύστερα από λίγες ώρες τα τανκς συντρίβανε αυτούς που έβαλαν άμεσο στόχο την κατάλυση της αστικής κυριαρχίας.
Η προοπτική όμως που έβαλε ο Νοέμβρης παρ’ όλες τις αδυναμίες και τον αυθορμητισμό του χαράχτηκε βαθιά στη συνείδηση των νέων αγωνιστών.
Στο Πολυτεχνείο ο λαός είδε και έζησε το μεγαλείο μιας επαναστατικής κινητοποίησης της νέας γενιάς εργατών και φοιτητών, αλλά και ταυτόχρονα ένα ωμό έγκλημα της ταξικής βίας. Είδε σε μικρογραφία την αναστολή της ελπιδοφόρας σοσιαλιστικής επανάστασης, αλλά και τα ανθρωπόμορφα ρομπότ της καταστολής, να κροταλίζουν, να σκοτώνουν, να πίνουν αίμα.
Κάθε σταγόνα αίματος των εργατών και φοιτητών που έβαψε τους δρόμους της Αθήνας είναι υπογραφή τελεσίδικης καταδίκης της δολοφονικής αστικής τάξης ειδικά και του καπιταλιστικού συστήματος γενικότερα.
Μερικά συμπεράσματα από τη Νεομβριανή εξέγερση
1) Επανάσταση, όχι μεταρρύθμιση
Η γρήγορη και διαρκής διαφοροποίηση της βάσης είχε την αντίστοιχη διαρκή διαφοροποίηση της πάντα προσωρινής «κορυφής».
Το έμβρυο της προσωρινής εξουσίας που δημιουργήθηκε στο Πολυτεχνείο αναπτυσσόταν ακολουθώντας τους νόμους της φυσικής επιλογής μέσα στις ειδικές συνθήκες του επαναστατικού περιβάλλοντος. Η κίνηση, η αλλαγή, η διαφοροποίηση ήταν ο κανόνας.
Η φαινομενικά στατική και απολιθωμένη κοινωνική δομή έδειχνε τώρα ξεκάθαρα τον εσωτερικό δυναμισμό της και την πολυμορφία της.
Τα άτομα, κάτω απ’ τη συσσώρευση επαναστατικής ενέργειας, εγκατέλειπαν τις τροχιές της αναγκαστικής «νομιμότητας», της πιεστικής κοινωνικής ρουτίνας και προσανατολίζονταν σε νέους άξονες κοινωνικής οργάνωσης, μέσα σε μια νεφελώδικη κίνηση κρυστάλλωσης. Ο μεταρρυθμιστικός στείρος και στατικός στην ουσία του δεν έχει κανένα κοινό σημείο με τη δυναμική έκρηξη της επανάστασης. Η μεταρρύθμιση, όσο ριζοσπαστική και αν είναι, δε γεννάει καινούργιο πλαίσιο, αλλά κινείται στο πλαίσιο που χάραξε η προ αυτής επανάσταση.
2) «Ενότητα μέσα στη διαφορετικότητα»
Οι ρεφορμιστές τη βλέπουν στατικά, οι επαναστάτες δυναμικά.
Η δυναμική της επαναστατικής κινητοποίησης και πάλης κάνει δυνατή την ενότητα μέσα στη διαφορετικότητα. Ενώ σε κάθε «ειρηνική» εξελικτική πορεία, η ενότητα μέσα στη διαφορετικότητα καταντάει μόνιμος συμβιβασμός με την αστική «νομιμότητα». Σε περιόδους κοινωνικής αμπώτιδας, οι μάζες δεν αποδέχονται επαναστατικές θέσεις, όσο σωστές κι αν είναι. Γι’ αυτό μέσα στην ενότητα μέσα στη διαφορετικότητα καταντάει σ’ αυτές τις περιπτώσεις χλιαρό κατασκεύασμα, γιατί γίνονται αποδεκτές οι πιο δεξιές και αξεκαθάριστες θέσεις.
Σε περιόδους κοινωνικής πλημμυρίδας οι μάζες μέσα στη συλλογική κινητικότητα ξεπερνούν τον ατομικισμό, το στείρο σκεπτικισμό υψώνονται πάνω απ’ την ανεδαφική μανούβρα και αποδέχονται – καταβάλλοντας σοβαρή προσπάθεια – τις πιο γνήσιες επαναστατικές θέσεις, προσπαθώντας ταυτόχρονα να τις μεταβάλλουν σε πράξη.
Απ’ τη συγκριτική αυτή βγαίνουν δύο τακτικές:
α) Σε περιόδους αμπώτιδας ανελέητη κριτική, αναλύσεις, πολεμικές, ιδεολογικό ξεκαθάρισμα, σχεδιασμός και πρόγραμμα για το επερχόμενο ανέβασμα
β) Σε περιόδους πλημμυρίδας υπομονετική εξήγηση, επαναστατικές θέσεις ξεκάθαρες, που να μπορούν να προωθούνται και να αφομοιώνονται όχι σπασμωδικές και ανεύθυνες ταλαντεύσεις, διαρκές και θαρραλέο τέντωμα της επαναστατικής χορδής ως την άκρη.
ΤΠΤ - "4" 
[…] 30 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου: αναδημοσίε… […]