Η αριστερά απέναντι στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ

Σπάρτακος 72, Νοέμβρης 2003

2ο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ,

αντικαπιταλιστική αριστερά

και πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη

του Δημήτρη Χείλαρη

Οι αντιπολεμικές κινητοποιήσεις, το κίνημα αλληλεγγύης στον παλαιστινιακό λαό, οι κινητοποιήσεις της Θεσσαλονίκης και του Εβιάν, η μεγάλη αντικαπιταλιστική συνάντηση στο Λαρζάκ της Γαλλίας και η αποτυχία της Συνδιάσκεψης του ΠΟΕ στο Κανκούν ήταν οι μεγάλοι σταθμοί του κινήματος ενάντια στην καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση από τη Φλωρεντία έως και σήμερα. Ένα χρόνο μετά τη Φλωρεντία, η 2η συνάντηση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ (ΕΚΦ) στο Παρίσι, καλείται να συμπυκνώσει τις εμπειρίες αυτές και να δώσει μια νέα ώθηση στο κίνημα των κινημάτων. Το στοίχημα είναι πολύ καθαρό: να μπορέσει το 2ο ΕΚΦ να γεμίσει τις μπαταρίες των κοινωνικών κινημάτων και να επιβεβαιώσει τη δυναμική του κινήματος αμφισβήτησης.

Ήδη ο πήχης των προσδοκιών είναι πολύ υψηλός. Εκτιμάται ότι περίπου 50.000 άνθρωποι θα συμμετάσχουν στις εργασίες του 2ου ΕΚΦ. Οι άξονες των συζητήσεων δεν διαφέρουν από τις συναντήσεις των προηγούμενων Φόρουμ: ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό, τον πόλεμο και το ρατσισμό, ενάντια στην εμπορευματoποίηση των αγαθών, των αναγκών και των υπηρεσιών, για την εξασφάλιση και τη διεύρυνση των κοινωνικών δικαιωμάτων. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει 55 συνέδρια, 250 σεμινάρια και εκατοντάδες άλλα εργαστήρια, που θα πραγματοποιηθούν σε 4 διαφορετικούς χώρους, στις τρεις «κόκκινες» ζώνες του Παρισιού: Σαιν Ντενίς, Μπομπινί και Ιβρύ.

Πέρα από την οργανωτική επιτυχία του εγχειρήματος, το 2ο ΕΚΦ θα κριθεί και από το εάν μπορέσει να θέσει ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα διεθνών και τοπικών δράσεων. Η συνέλευση των κινημάτων στις 16 Νοεμβρίου έχει αυτό ακριβώς το στόχο. Για το λόγο αυτό δεν συμπεριλαμβάνεται στις εργασίες του Φόρουμ ώστε όποια δράση αποφασιστεί να μπορεί να αγκαλιαστεί από κινήματα, οργανώσεις και ανθρώπους που δεν ταυτίζονται απόλυτα μαζί του.

Η πρόταση που υπάρχει μέχρι στιγμής (το κείμενο αυτό έχει γραφτεί πριν την έναρξη του 2ου ΕΚΦ), είναι να υπάρξει μια πανευρωπαϊκή ημέρα κινητοποίησης, αντίστοιχη της 15ης Φεβρουαρίου, αλλά έχοντας ως θέμα το ζήτημα των κοινωνικών δικαιωμάτων («για μια κοινωνική Ευρώπη»). Σχετικά με την αντιπολεμική δράση, οι πιο σημαντικές πρωτοβουλίες που έχουν προταθεί είναι α) να συγκροτηθεί ένα πανευρωπαϊκό καραβάνι με πάνω από 1.000 άτομα και να ταξιδέψει στην Παλαιστίνη, το Ιράκ και το Κουρδιστάν, στο διάστημα μεταξύ Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς, και, β) να οριστεί η 20η Μαρτίου ως παγκόσμια μέρα αντιπολεμικής δράσης. Η τελευταία αυτή πρωτοβουλία έχει παρθεί από τις Η.Π.Α., όπου πάνω από 200 οργανώσεις έχουν στηρίξει το κάλεσμα αυτό.

Πολιτικό πλαίσιο

Το 2ο ΕΚΦ πραγματοποιείται σε μια περίοδο φορτισμένη πολιτικά από τις συζητήσεις για το ευρωπαϊκό Σύνταγμα και τις προετοιμασίες για τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2004. Το ΕΚΦ, βέβαια, αποτελεί πρωτίστως μια κοινωνική και κινηματική διαδικασία, ανοιχτή σε ποικίλα πολιτικά σχέδια. Παρά ταύτα, θα ήταν υποκριτικό να αγνοήσουμε ότι στις διεργασίες του εκπροσωπείται και ένα πολύ μεγάλο κομμάτι των πολιτικών οργανώσεων της αριστεράς. Τόσο το ευρωπαϊκό Σύνταγμα όσο και οι εκλογές θα επηρεάσουν τις συζητήσεις και θα εντείνουν την αντιπαράθεση ανάμεσα στις δύο διακριτές τάσεις του Φόρουμ (αντικαπιταλιστική και μεταρρυθμιστική). Μια αντιπαράθεση που έχει εκδηλωθεί ήδη σε αρκετά ζητήματα, αλλά τώρα αποκρυσταλλώνεται στα «καυτά» πολιτικά θέματα του χαρακτήρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της εναλλακτικής πολιτικής πρότασης.

Αντικαπιταλιστική αριστερά

Οι οργανώσεις που συμμετέχουν στη Συνδιάσκεψη της Ευρωπαϊκής Αντικαπιταλιστικής Αριστεράς παραμένουν μειοψηφικές. Έχουν καταφέρει, όμως, σε μια σειρά από χώρες να έχουν κοινοβουλευτική εκπροσώπηση και να παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στους κοινωνικούς αγώνες. Ο βασικός στόχος παραμένει να συγκροτηθεί ένας, κοινωνικά και πολιτικά, διακριτός πόλος της αντικαπιταλιστικής αριστεράς πέρα από τη σοσιαλδημοκρατία και τα νυν ή πρώην ΚΚ (τα οποία σε ευρωπαϊκό επίπεδο προσπαθούν να συντονιστούν δημιουργώντας το Ευρωπαϊκό Κόμμα της Αριστερά). Η κοινή εκλογική λίστα της αντικαπιταλιστικής αριστεράς σε ευρωπαϊκό επίπεδο αποτελεί και τη βασική επιδίωξη, όπως τουλάχιστον διαφάνηκε και από τις εργασίες της τελευταίας συνδιάσκεψης στην Αθηνα (βλ. και Σπάρτακος, τ. 71). Το σχέδιο αυτό συναντάει κάποιες ιδιαίτερες δυσκολίες: α) η επιβολή παράλογων και αντιδημοκρατικών κανόνων για τη συγκρότηση πολιτικών ομάδων στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, και, β) εθνικές ιδιαιτερότητες όπως π.χ. η περίπτωση της Γαλλίας, όπου επίκειται η εκλογική σύμπραξη της LCR με τη Lutte Ouvriere (βλ. και διακήρυξη της LCR για την ενότητα της αντικαπιταλιστικής αριστεράς). Η τελευταία, ως γνωστό, αντιμετωπίζει με δυσπιστία όλες αυτές τις διαδικασίες ανασύνθεσης και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αρνηθεί και να συμμετάσχει σε μια ενδεχόμενη εκλογική λίστα της αντικαπιταλιστικής αριστεράς.

Η επιστροφή της κεντροαριστεράς

Η αποτυχία της «πληθυντικής αριστεράς στη Γαλλία διατάραξε σε πολύ μεγάλο βαθμό την αξιοπιστία της «κεντρο-αριστερής» λύσης. Σήμερα, όμως, βλέπουμε να επανεμφανίζεται σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες η συζήτηση για εκλογική/κυβερνητική συνεργασία της σοσιαλδημοκρατίας με νυν ή πρώην ΚΚ. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Κομμουνιστική Επανίδρυση στην Ιταλία, η οποία μετά από μια έντονη και ριζοσπαστική παρέμβαση στο αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα καταλήγει να αποδεχτεί την είσοδο της σε μια ενδεχόμενη κυβέρνηση συνεργασίας με τη σοσιαλδημοκρατία (Συνασπισμός της Ελιάς) και μάλιστα στη βάση ενός προγράμματος ήδη καθορισμένου και επιλεγμένου από την Ελιά. Βέβαια, η συζήτηση στο εσωτερικό της Επανίδρυσης δεν έχει λήξει ακόμα, αλλά η ηγετική ομάδα γύρω από τον Μπερτινότι κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Η δεξιά αυτή στροφή της Επανίδρυσης αποτελεί σημείο καμπής για τις εξελίξεις στην ευρωπαϊκή αριστερά. Είναι γεγονός ότι παρ’ όλο το σπουδαίο ειδικό βάρος της μέσα στους αγώνες, δεν είδε μια αντίστοιχη αύξηση των οργανωτικών της δυνατοτήτων και της εκλογικής της απεύθυνσης.

Ανακύπτει, όμως, και ένα σημαντικό συμπέρασμα: κανένα ρεφορμιστικό κόμμα δεν θα υιοθετήσει την αντικαπιταλιστική προοπτική απλά και μόνο λόγω της ανόδου ή της ριζοσπαστικοποίησης του κινήματος. Κάτι τέτοιο απαιτεί και μια σοβαρή μεταστροφή στρατηγικών ή τακτικών επιλογών.

Η Επανίδρυση δεν είναι το μοναδικό παράδειγμα. Στη Γερμανία, το PDS (Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς) και στην Ισπανία, η Ενωμένη Αριστερά έχουν ήδη προχωρήσει σε συνεργασία, ακόμα και κυβερνητική σε διάφορες περιφέρειες, με τα αντίστοιχα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Η πολιτική αυτή, βέβαια, είναι αυτοκαταστροφική για τα ίδια αυτά κόμματα, αφού το πιθανότερο είναι να μετατραπούν σε υποστηρικτές άγριων, αντιλαϊκών και «σοσιαλ-φιλελεύθερων» μέτρων. Για το εργατικό και αντιπαγκομιοποιητικό κίνημα, σημαίνει μια καινούργια μάχη για να εξασφαλίσουν την αυτονομία τους απέναντι σε δήθεν φιλολαϊκές κυβερνήσεις. Για την αντικαπιταλιστική αριστερά, η αναγκαιότητα απάντησης στο ερώτημα της κεντροαριστεράς (υποτιμημένο τα τελευταία χρόνια λόγω της ανόδου του κινήματος) ξανάρχεται στο προσκήνιο£ αυτή τη φορά ως φάρσα.