του Δημήτρη Σαραφιανού *
Το ακόλουθο άρθρο ασχολείται με ορισμένες αδυναμίες της «Πρωτοβουλίας για το συντονισμό και την κοινή δράση της ριζοσπαστικής Αριστεράς» και προτείνει άξονες για την πολιτική και τη λειτουργία της. Αναλύει και το στρατηγικό προσανατολισμό του «Χώρου διαλόγου και της κοινής δράσης της Αριστεράς» και εξετάζει από ποια άποψη οι στόχοι και η πολιτική του «Χώρου» διαφέρουν από αυτούς της «Πρωτοβουλίας». Τέλος, υπογραμμίζει τη σημασία της λογικής του ενιαίου μετώπου στη δράση της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς.
Η ανάπτυξη ευρύτερων κοινωνικών αντιστάσεων γύρω από το ζήτημα του ασφαλιστικού έδειξε τα περιθώρια, αλλά και ταυτόχρονα την αδυναμία παρέμβασης της ριζοσπαστικής Αριστεράς μέσα στη συγκυρία.
Φάνηκε για μια ακόμα φορά ότι η ριζοσπαστική Αριστερά δεν έχει χαράξει μια σαφή αντικαπιταλιστική κατεύθυνση που να στηρίζεται σε υπαρκτούς αγωνιστές μέσα στα βασικά μέτωπα της περιόδου και να της επιτρέπει να ερμηνεύει ορθά την περίοδο και τα μέτωπα. Σε μεγάλο βαθμό η κίνησή των βασικότερων συνιστωσών της και οι επιλογές τους έχουν δείξει ότι δεν αντιλαμβάνονται τίποτα από τις αλλαγές που συμβαίνουν γύρω τους ή στην καλύτερη περίπτωση υποτάσσουν την κατεύθυνσή τους σε ισορροπίες και συσχετισμούς του χώρου της Αριστεράς ή του μικροχώρου της ριζοσπαστικής Αριστεράς.
Έχουν γίνει σημαντικά λανθασμένες εκτιμήσεις τόσο όσον αφορά τον τρόπο ανάπτυξης των κινηματικών διαδικασιών (με τις ξεχωριστές συγκεντρώσεις, ακόμα και για ζητήματα όπως ο τρομονόμος ή η πανεργατική απεργία για το ασφαλιστικό ή τη λογική της οργανωτικής διάκρισης από μαζικές διαδικασίες που δεν ελέγχονται πλήρως βλέπε π.χ. τις πρώτες φάσεις ανάπτυξης του εκπαιδευτικού κινήματος), όσο και τις αναλύσεις της συγκυρίας (η πολιτική και η οικονομική κρίση και η αναμενόμενη κατάρρευση του καπιταλισμού- του διεθνούς ή του ελληνικού- βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη πολλών δυνάμεων της ριζοσπαστικής Αριστεράς -και μόνο σ’ αυτήν).
Αν και ο οργανωτικός αναχωρητισμός και η αυτοθέσπιση υγειονομικών ζωνών (μην μας μολύνουν οι ρεφορμιστές) έχουν χρεοκοπήσει, οι αντιλήψεις αυτές ακόμα ταλανίζουν το χώρο μας. Από την άλλη το πεδίο του διαλόγου μεταξύ των δυνάμεων ως προς την αναζήτηση των βασικών κατευθύνσεων διαμόρφωσης ενός αντικαπιταλιστικού ρεύματος παραμένει σε νηπιακό επίπεδο. Οι πολιτικές αυτές αδυναμίες επιδρούν και στη δυνατότητα παρέμβασης της ριζοσπαστικής Αριστεράς στους επιμέρους κοινωνικούς χώρους, παρά τις δυνατότητες που ανοίγονται και παρά τις επιμέρους επιτυχημένες παρεμβάσεις όπου ακολουθείται μια γραμμή μαζών π.χ. φοιτητές, Δυτ. Ελλάδα, OTA, δικηγόροι κλπ.
Άξονες της «Πρωτοβουλίας»
Εμείς θεωρούμε ότι απαιτείται μια προσπάθεια συγκρότησης ενός αντικαπιταλιστικού ρεύματος, που θα έχει την ικανότητα να οξύνει τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις των αδιέξοδων στρατηγικών. Ενός ρεύματος που θα είναι γειωμένο σε πραγματικές κοινωνικές αντιθέσεις και θα εμβαθύνει το διάλογο και τον προβληματισμό για τις κατευθύνσεις του κινήματος, διατηρώντας την δυνατότητα δημοκρατικής αντιπαράθεσης στο εσωτερικό του.
Στα πλαίσια αυτά η Πρωτοβουλία για το συντονισμό και την κοινή δράση της ριζοσπαστικής Αριστεράς αποτελεί μια κίνηση που προσεγγίζει σαφώς αυτή τη στρατηγική με έξη συγκεκριμένους άξονες:
α) την αντικαπιταλιστική και όχι απλά αντινεοφιλελεύθερη- στρατηγική,
β) την αναγνώριση της σημασίας της αντιιμπεριαλιστικής πάλης (που δεν πρέπει όμως να ακυρώνει τον αντικαπιταλιστικό άξονα),
γ) την αντίθεση στις καπιταλιστικές ολοκληρώσεις,
δ) την αντικυβερνητική κατεύθυνση και την αντίθεση στις λογικές της προοδευτικής διακυβέρνησης, του αναδιανεμητικού εκσυγχρονισμού και της αντιμονοπωλιακής αναπτυξιακής συμμαχίας,
ε) την ενιαιομετωπική και όχι «παναριστερή»- δράση,
στ) το δημοκρατικό και κινηματικό χαρακτήρα της πρακτικής, αλλά και στρατηγικής κατεύθυνσης της ριζοσπαστικής Αριστεράς.
Η μέχρι σήμερα πορεία της έχει δείξει ότι αγωνιστές με διαφορετικές ιδεολογικές και πολιτικές καταβολές είναι σε θέση μέσα στη σημερινή συγκυρία να συνδιαμορφώσουν με πλέρια δημοκρατία μια κοινή κατεύθυνση και δράση, να προσπαθήσουν να εμβαθύνουν τις αναζητήσεις τους και τις συμφωνίες τους, να ταράξουν τα λιμνάζοντα νερά της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Αυτή όμως η νέα κουλτούρα συνδιαμόρφωσης δεν πρέπει να καταλήγει ούτε σε ένα ιερατείο διαλόγου χωρίς καμία δράση, ούτε σε ένα κλειστό υποσύνολο που βλέπει στον εαυτό του το πρόπλασμα του επαναστατικού κόμματος.
Αντίθετα στόχος του πρέπει να είναι να εντοπίζει τα πολιτικά μέτωπα της συγκυρίας, να επιδιώκει την διαμόρφωση κοινών πολιτικών πρωτοβουλιών με τις υπόλοιπες δυνάμεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς, που στη συνέχεια θα πρέπει να επιχειρούν τον συντονισμό στη δράση και με τις δυνάμεις της ευρύτερης Αριστεράς, όπου αυτό είναι εφικτό.
Είναι επίσης σαφές ότι δεν πρέπει να διατηρεί μια μεταφυσική αντίληψη για την ενότητα της ριζοσπαστικής Αριστεράς που να την καθηλώνει σε απραξία μέχρι την επιφοίτηση του αγίου πνεύματος των υπόλοιπων δυνάμεων, αλλά να αναλαμβάνει και να υλοποιεί πρωτοβουλίες, πιέζοντας ταυτόχρονα για την άρση των θεωρητικών και πολιτικών σεχταρισμών, με την πρόταση για κοινό διάλογο πάνω στα κρίσιμα ζητήματα της συγκυρίας και της στρατηγικής.
Σήμερα είναι δεδομένο ότι η «Πρωτοβουλία», παρά την επιτυχημένη παρουσία της τόσο κατά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της, όσο και σε επιμέρους χώρους, δεν έχει επιτύχει σε μεγάλο βαθμό τους στόχους της (πολλές φορές π.χ. η λειτουργία της εκφυλίστηκε σε απλή καταγραφή των διακριτών πρακτικών κάθε συνιστώσας που την συναπαρτίζει).
Ο «Χώρος Διαλόγου»
Το ερώτημα που τίθεται είναι αν παραμένει επίκαιρη η πρωτοβουλία αυτή ή θα πρέπει να στραφούμε προς άλλες κατευθύνσεις π.χ. να ανοιχθούμε σε κοινές πολιτικές πρωτοβουλίες με τμήματα της ευρύτερης Αριστεράς. Πρόσφατα μια τέτοια απάντηση επιχειρήθηκε κατά τη γνώμη μας να δοθεί με την συγκρότηση του «Χώρου Διαλόγου και Κοινής Δράσης της Αριστεράς» και τη συμμετοχή σε αυτόν δυνάμεων της «Πρωτοβουλίας».
Δε θα σταθούμε στο πώς επιχειρήθηκε από συντρόφους που συμμετέχουν στο “Χώρο Διαλόγου” η ηθική απαξίωση προσώπων και ομάδων που μετέχουν στην “Πρωτοβουλία για το Συντονισμό και την Κοινή Δράση της Ριζοσπαστικής Αριστεράς”. Δεν είναι άλλωστε η πρώτη φορά που επιχειρείται κάτι τέτοιο με προφανείς σκοπιμότητες. Είναι όμως σημαντικό να τονισθούν οι πολιτικές κατευθύνσεις που χαράζονται με το “Χώρο Διαλόγου” γιατί πραγματικά οδηγούν σε εντελώς διαφορετικές κατευθύνσεις από αυτές που επιδιώκει η Πρωτοβουλία μας.
Η στρατηγική του “Χώρου Διαλόγου” παρουσιάζεται ανάγλυφα στο αρχικό κείμενο συζήτησης και αντανακλά πλήρως την ίδια στρατηγική που χαρακτήριζε και την ίδρυση της “Πρωτοβουλίας για την Επανίδρυση της Αριστεράς”. Όλο το κείμενο διαπνέεται από τη στρατηγική του αντινεοφιλελεύθερου μετώπου, το οποίο θα συγκροτηθεί “μέσα από την ευρύτερη συνειδητοποίηση των αδιεξόδων του νεοφιλελευθερισμού”. Τα κοινωνικά κινήματα και οι αντιστάσεις που παράγονται σήμερα είναι κατά το κείμενο αναποτελεσματικές “λόγω του κατακερματισμού των δυνάμεων της Αριστεράς και της απουσίας μιας εναλλακτικής πολιτικής πρότασης, ικανής να εμπνεύσει τα κινήματα αντίστασης και τον κόσμο της Αριστεράς και να ανατρέψει τη συντηρητική-νεοφιλελεύθερη αποτύπωση των πολιτικών συσχετισμών και των γενικότερων πολιτικών εξελίξεων”.
Το “παναριστερό” μέτωπο
Η στρατηγική αυτή οδηγεί άμεσα στη συγκρότηση ενός πολιτικού “παναριστερού” μετώπου (με πιθανές εκλογικές απολήξεις, όπως φαίνεται να υπονοείται και από το ίδιο το κείμενο). Η στρατηγική της Παναριστεράς και δη ως εναλλακτικής πολιτικής διεξόδου στη σημερινή πολιτική συγκυρία είναι αδιέξοδη-και όχι μόνο γιατί αποκλείει το ΚΚΕ – και συνεπώς εκτίθεται ως όχι και τόσο Παναριστερή.
Εναλλακτική πολιτική διέξοδος σήμερα, εφόσον δεν έχουν αναπτυχθεί ισχυρά αντικαπιταλιστικά μέτωπα με πολιτική έκφραση, προϋποθέτει ευρύτερες κοινωνικές συμμαχίες και με τμήματα της αστικής τάξης για τη συγκρότηση ενός νέου κεϋνσιανού συμβολαίου.
Με δεδομένο όμως ότι δεν υφίσταται μια εναλλακτική κοινωνική διέξοδος για την ελληνική αστική τάξη εκτός από την ένταση των αναδιαρθρώσεων (κατά τη γνώμη μας ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο σήμερα, μόνο με όρους φιλανθρωπίας θα μπορούσε να συνταχθεί για το μεγαλύτερο τμήμα των λαϊκών στρωμάτων βλ.ΕΚΑΣ-, με την εξαίρέση ορισμένων τμημάτων της διανοητικής κυρίως εργασίας στους πιο αναδιαρθρωμένους τομείς), μια τέτοια Παναριστερά θα είχε απλώς τη δυνατότητα να συμβάλλει στην αναδιάταξη του πολιτικού σκηνικού και να αποκτήσει ένα ειδικό βάρος στο βαθμό που δεν θα εναντιωνόταν επί της ουσίας στην εκσυγχρονιστική στρατηγική.
Πλην όμως μια τέτοια κατεύθυνση εάν δεν επέτεινε γοργές αναδιατάξεις του πολιτικού σκηνικού γρήγορα θα οδηγούσε στην ενσωμάτωση του μεγαλύτερου τμήματος της πελατείας της στο ΠΑΣΟΚ (που έχει άλλωστε τη δυνατότητα χειρισμού των εν ευρεία εννοία κρατικών επιδοτήσεων). Μια Αριστερά χωρίς ταξικές αναφορές, χωρίς συγκρούσεις σε αντικαπιταλιστική κατεύθυνση, με μόνη δυνατότητα την ανάπτυξη πολιτιστικών ρήξεων (κάτι που είναι βέβαια αναγκαίο και για τη ριζοσπαστική Αριστερά) είναι στα πλαίσια αυτά καταδικασμένη είτε να πάψει να είναι Αριστερά, είτε να περιθωριοποιηθεί. Συνεπώς μια προσπάθεια συγκρότησης μιας αριστερής σοσιαλδημοκρατικής διαχείρισης θα μετατρεπόταν σήμερα σε εναλλακτική διαχείριση του ίδιου του εκσυγχρονιστικού (νεοφιλελεύθερου) προτύπου.
«Χώρος Διαλόγου» και ΣΥΝ
Περαιτέρω ο ίδιος ο τρόπος συγκρότησης της κίνησης του “Χώρου Διαλόγου” (κεντρική πολιτική εμφάνιση με συνέντευξη τύπου και συγκρότηση συντονιστικού, άρνηση της πρότασης να προηγηθεί πρώτα άνοιγμα διαλόγου και πρωτίστως ψηλάφηση των δυνατοτήτων κοινής δράσης σε επιμέρους κοινωνικούς χώρους) απέδειξε για μια ακόμα φορά ότι η στρατηγική της Παναριστεράς αποσυνδέει την ανασύνθεση της Αριστεράς από την κινηματική πραγματικότητα και νοεί το πολιτικό πεδίο ως απολύτως απομονωμένο και αυτοτελές από τους συσχετισμούς δύναμης στους κοινωνικούς χώρους.
Εδώ ο “Χώρος Διαλόγου” συναντά το ΚΚΕ: και για τους δυο το Αριστερό Μέτωπο (αντινεοφιλελύθερο για τους μεν, αντιμονοπωλιακό για το δε) χτίζεται από τα πάνω (και συνήθως εν όψει εκλογικών αναμετρήσεων). Είναι δεδομένο ότι οι πλήρως αποκλίνουσες συνδικαλιστικές και κοινωνικές πρακτικές των δυνάμεων του Συνασπισμού και της ριζοσπαστικής Αριστεράς δεν αποτελούν πρόβλημα για τους συμμετέχοντες στο “Χώρο Διαλόγου” (γεγονός που άλλωστε σχετίζεται με τη χαμηλή έως ανύπαρκτη- εμπλοκή των συμμετεχόντων στο Χώρο με κινηματικές διαδικασίες).
Οι αποκλίνουσες όμως αυτές πρακτικές δεν παράγονται λόγω του κατακερματισμού των αριστερών δυνάμεων, αλλά αντανακλούν διακριτές κοινωνικές στρατηγικές. Κατά τη γνώμη μας προϋπόθεση για την δημιουργία ευρύτερων μετώπων της Αριστεράς αποτελεί η συγκρότηση ενός αντικαπιταλιστικού πόλου που θα στηρίζεται στους αγωνιστές των κινημάτων και θα αποτελεί την κρίσιμη μάζα για την όξυνση των αντιθέσεων και στο εσωτερικό της Αριστεράς.
Με τα σημερινά δεδομένα η συγκρότηση του “Χώρου Διαλόγου” εξ’ αντικειμένου αποτελεί κίνηση στήριξης συγκεκριμένης δύναμης της Αριστεράς (του Συνασπισμού).
Παναριστερό σχέδιο ή Πρωτοβουλία;
Είναι προφανές για μας ότι η ενιαιομετωπική δράση πρέπει να στηρίζεται σε κοινές κινηματικές πρακτικές ή έστω στον συντονισμό των κινηματικών πρακτικών και όχι σε πολιτικές κινήσεις που δεν έχουν επαφή με την κινηματική δράση και τις ενώνει μόνο η αντίθεση σε άλλα ρεύματα της Αριστεράς (π.χ. στο “εθνικιστικό” ΚΚΕ).
Η συμμετοχή δυνάμεων της “Πρωτοβουλίας για το συντονισμό και την κοινή δράση της ριζοσπαστικής Αριστεράς» στο «Χώρο Διαλόγου» αναμφίβολα τραυμάτισε την Πρωτοβουλία. Εδειξε ότι κομμάτια της ριζοσπαστικής Αριστεράς που ευαγγελίζονται τη συγκρότηση ενός αντικαπιταλιστικού πόλου έλκονται άμεσα από το πολιτικό σχέδιο της Παναριστεράς.
Για μας είναι σαφές ότι η διακριτότητα των δυο στρατηγικών, αφενός του «Χώρου Διαλόγου» και αφετέρου της «Πρωτοβουλίας» μας καθιστά αδύνατη τη συμμετοχή των ίδιων προσώπων και πολιτικών ομάδων και στα δυο εγχειρήματα.
Λειτουργία της «Πρωτοβουλίας»
Η «Πρωτοβουλία» κατά τη γνώμη μας πρέπει να λειτουργήσει το επόμενο χρονικό διάστημα:
α) ως διαδικασία διασφάλισης της ανεξαρτησίας της ριζοσπαστικής Αριστεράς από την επίσημη Αριστερά,
β) ως πεδίο επεξεργασίας και συντονισμού για την ανάλυση και ανάδειξη των μετώπων πάλης της επόμενης περιόδου,
γ) ως τόπος πολιτικής και ιδεολογικής θωράκισης ενός ευρύτερου δυναμικού έναντι των πιέσεων που αναπτύσσονται και
δ) ως μέρος μιας διαδικασίας για τη διαμόρφωση ενός αντικαπιταλιστικού πόλου που να αναπτύσσει ευρύτερες πολιτικές και κοινωνικές πρακτικές.
Στα πλαίσια αυτά πιστεύουμε ότι η Πρωτοβουλία πρέπει να κινηθεί στους εξής άξονες:
με την ένταση της εσωτερικής της ζωής, έτσι ώστε να δημιουργούνται κοινές πρακτικές τόσο σε πολιτικό επίπεδο όσο και σε κοινωνικούς χώρους και να βαθαίνει ο ιδεολογικοπολιτικός διάλογος. Σ’ αυτή την κατεύθυνση θεωρούμε ότι πρέπει α) να προχωρήσουν οι συζητήσεις των φοιτητών και των εργαζομένων της Πρωτοβουλίας, β) να ολοκληρωθεί ο κύκλος των ιδεολογικοπολιτικών συζητήσεων και γ) να επαναληφθεί η επιτυχημένη διαδικασία του κάμπινγκ,
με την ανάληψη νέων πρωτοβουλιών για κοινές παρεμβάσεις και πρακτικές στα μέτωπα της συγκυρίας (ασφαλιστικό, ιδιωτικοποιήσεις, εκπαιδευτικές αναδιαρθρώσεις, αναδιαρθρώσεις στην υγεία, ένταση του αυταρχισμού και της καταστολής),
με το άνοιγμα της Πρωτοβουλίας σε νέο κόσμο των κοινωνικών χώρων και της κινηματικής δράσης,
με την επανάληψη των κρούσεων προς τις δυνάμεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς είτε για την ανάληψη κοινών πολιτικών πρωτοβουλιών, είτε (με μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας) για τη συγκρότηση ενός φόρουμ διαλόγου.
Με δεδομένη την προαναφερθείσα κατάσταση του χώρου της ριζοσπαστικής Αριστεράς πιστεύουμε ότι πρέπει η «Πρωτοβουλία» να λειτουργεί ως χώρος παραγωγής κοινών πρακτικών και τακτικών που θα πιέζουν προς την κατεύθυνση της κοινής δράσης, ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις θα οξύνουμε τις αντιφάσεις αδιέξοδων λογικών (όπως π.χ. της καταστροφικής λογικής των ξεχωριστών συγκεντρώσεων για τον τρομονόμο). Κι αυτό γιατί το χαΐδεμα τέτοιων αδιέξοδων λογικών αποκόπτει τις οργανωμένες δυνάμεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς από τον κόσμο των κοινωνικών κινημάτων.
Δημήτρης Σαραφιανός
* Ο Δημήτρης Σαραφιανός είναι μέλος των ΑΡΑΣ.
ΤΠΤ - "4" 
