Αναθεωρήσεις αλήθειας για τη Γιουγκοσλαβία

Σπάρτακος 59, Μάης 2001

Ν. ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ

ΟΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΕΣ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ

(Μια απάντηση σε άρθρο του περιοδικού ΣΤΙΓΜΑ)

Στο τελευταίο φύλο του περιοδικού ΣΤΙΓΜΑ δημοσιεύθηκε το σύντομο άρθρο «Οι «αναθεωρητές» της ιστορίας» του συντρόφου Π.Μ. όπου γίνεται συνοπτικά κριτική σε διάφορες απόψεις για το θέμα της Γιουγκοσλαβίας. Ανάμεσα στα άλλα αναφέρεται ότι «Στη Γαλλία η LCR ζητούσε μετ’ επιτάσεως να δοθούν όπλα στον UCK!». Ο συντάκτης του άρθρου θα πρέπει να μας δείξει μία απόφαση ή ανακοίνωση της LCR, και γενικότερα της 4ης Διεθνούς, που να ζητείται κάτι τέτοιο, ώστε να συζητάμε με βάση πραγματικά γεγονότα και όχι φαντασίες. Από εκεί και πέρα όμως, επειδή το Γιουγκοσλαβικό, και το θέμα των χωρών της Α. Ευρώπης γενικότερα, είναι σημαντικό θα θέλαμε να εκφράσουμε μερικές απόψεις γιαυτό.

Το μεγαλύτερο λάθος των περισσότερων αναλυτών της Αριστεράς που ασχολούνται με τη Γιουγκοσλαβία είναι ότι προσπαθούν να πάρουν μια θέση γι’ αυτήν αξιοποιώντας επιλεκτικά κάποια θέση από το ιδεολογικό οπλοστάσιο της και μη βλέποντας που τους οδηγεί αυτή πρακτικά.

Ετσι ορισμένοι, όπως η ΑΚΟΑ και ο ΣΥΝ, αντιμετώπισαν τις αποσχιστικές τάσεις στη χώρα αυτή και τους πολέμους που επακολούθησαν (Βοσνία, Κόσοβο) με μοναδικό κριτήριο το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των εθνοτήτων δικαιώνοντας εκείνους που προωθούσαν αυτές τις αποσχίσεις. Δεν μπόρεσαν να δουν ποιοί και γιατί ήταν εκείνοι που τις προωθούσαν, για όλα έφταιγε γιαυτούς ο μεγαλοσερβισμός του Μιλόσεβιτς, ούτε προβληματίστηκαν από το γεγονός ότι οι αντιδραστικότερες δυνάμεις της γης (ΗΠΑ, Ε.Ε. κλπ) στάθηκαν τόσο ενεργά στο πλευρό τους. Ετσι τόσο για τη Βοσνία όσο και για το Κόσσοβο αρνιόταν να δουν ότι υπήρχε πιθανότητα ιμπεριαλιστικής στρατιωτικής επέμβασης, «πιάστηκαν στον ύπνο» όταν αυτή εκδηλώθηκε και δεν μπόρεσαν να παίξουν τον παραμικρό ρόλο στο ρωμαλέο κίνημα καταγγελίας της που αναπτύχθηκε. Δεν προβληματίστηκαν από την ταύτιση τους με ιδεολογικούς εκπροσώπους της «κοσμοπολίτικης» πτέρυγας της αστικής τάξης (Αδριανόπουλος, Μίχας, Σωμερίτης) που στη συνέχεια υποστήριξαν ανοιχτά και την ιμπεριαλιστική στρατιωτική επέμβαση. Τώρα με την ανατροπή του Μιλόσεβιτς επαναλαμβάνουν το ίδιο λάθος, βλέπουν μόνο τα αρνητικά του καθεστώτος που ανατράπηκε και δεν βλέπουν το ποιόν της πολιτικής ηγεσίας που το διαδέχθηκε στην εξουσία. Δεν αξιοποιούν τα διδάγματα από τις ανατροπές των αντίστοιχων καθεστώτων της Α. Ευρώπης (ΕΣΣΔ, Τσεχοσλοβακία, Α. Γερμανία) ή αρνούνται να δουν που οδήγησαν οι ανατροπές αυτές. Η αντιμετώπιση αυτή τους οδηγεί στο να βάζουν στο ίδιο επίπεδο καθεστώτα όπως του Μιλόσεβιτς με τον ιμπεριαλισμό που επεμβαίνει προσπαθώντας να ελέγξει, για γεωστρατηγικούς λόγους, τις χώρες αυτές, στο να μην βλέπουν τις επεμβάσεις παρά μόνο όταν αυτές πάρουν μια ωμή στρατιωτική μορφή και αποδυναμώνει, όπου βρίσκει απήχηση όπως π.χ. στις ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις, το κίνημα ενάντια στην επέμβαση γιατί της δίνει, αντικειμενικά, μια μερική ηθική δικαίωση.

Μία άλλη πλευρά (ΚΚΕ κλπ.) ακολούθησε την αντιδιαμετρική, αλλά όχι λιγότερο εσφαλμένη λογική. Βλέποντας την ιμπεριαλιστική επέμβαση υποστήριξε άκριτα το καθεστώς Μιλόσεβιτς, με το συλλογισμό ότι «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου». Ετσι η πλευρά αυτή αρνήθηκε να δεί προφανή γεγονότα όπως τις δολοφονίες αθώων ανθρώπων στη Βοσνία και στο Κόσσοβο από παραστρατιωτικές συμμορίες (Αρκάν κλπ) που όπλισε το καθεστώς Μιλόσεβιτς, την καλλιέργεια ενός πνεύματος μισσαλοδοξίας μέσα στη Σερβία, τη βαθειά διαφθορά του καθεστώτος αυτού (κλοπές, δολοφονίες) και τη διαδικασία παλινόρθωσης του καπιταλισμού στη Γιουγκοσλαβία που προωθούσε. Εκλεισαν τα μάτια τους μπροστά στο δράμα των προσφύγων που δημιούργησε η καταστολή από τις δυνάμεις του Βελιγραδίου. Δεν προβληματίστηκαν ούτε από την συμπόρευση μαζύ τους στο θέμα αυτό πολιτικών της παραδοσιακής δεξιάς και μιας σειράς εξαιρετικά καθυστερημένων και αντιδραστικών στοιχείων (εκκλησία, εθνικιστές). Δεν μπόρεσαν να απαντήσουν στο ερώτημα γιατί τα καλύτερα στοιχεία του Γιουγκοσλάβικου προλεταριάτου (π.χ. οι εργάτες των ορυχείων ) πρωτοστάτησαν στην εξέγερση κατά του καθεστώτος Μιλόσεβιτς (ανεξάρτητα από το ποιός τελικά επωφελήθηκε από αυτήν).

Βλέπουμε ότι και οι δύο αυτές μονόπλευρες απόψεις, παρά τις καλές προθέσεις αυτών που τις προωθούν παρουσιάζουν σημαντικά τρωτά σημεία και δεν αντέχουν στην κριτική. Η αλήθεια βρίσκεται κάπου ανάμεσα τους και ενσωματώνει στοιχεία και από τις δύο χωρίς να ταυτίζεται με καμιά από αυτές. Σε κάθε περίπτωση μια σωστή θέση πρέπει να βασίζεται στα παρακάτω στοιχεία:

Το πρώτο είναι η κατανόηση της φύσης των καθεστώτων αυτών. Ολες οι ηγεσίες των δημοκρατιών της πρώην Γιουγκοσλαβίας εκφράζουν τοπικές γραφειοκρατίες που προέκυψαν από την αυτόνομη οικονομική πορεία που ακολουθούσε η κάθε περιοχή. Κάθε μια από τις γραφειοκρατίες αυτές προσπαθούσε να ηγεμονεύσει στην περιοχή της και, ανάλογα με τη δύναμη της, να επεκτείνει την κυριαρχία της και σε άλλα εδάφη της χώρας. Ο στόχος όλων ήταν η παλινόρθωση του καπιταλισμού στην περιοχή που θα έλεγχαν και η μετατροπή τους στη νέα αστική τάξη. Επομένως η ταύτιση με οποιαδήποτε από αυτές αποτελεί μεγάλο πολιτικό λάθος.

Το δεύτερο είναι η αντίθεση μας σε κάθε ιμπεριαλιστική επέμβαση στα Βαλκάνια, όπως και σε κάθε άλλη περιοχή της γης. Οσο άθλια και αν είναι κάποια καθεστώτα και όσο σοβαρά προβλήματα και αν έχουν δημιουργηθεί η στρατιωτική επέμβαση των ιμπεριαλιστικών μητροπόλεων, που γίνεται με μόνο κριτήριο τη διασφάλιση των συμφερόντων τους, όχι μόνο δεν λύνει αλλά επιδεινώνει τα προβλήματα. Τι κέρδισαν οι πληθυσμοί, ανεξαρτήτως εθνότητας, της Βοσνίας και του Κόσσοβο από τις εκεί στρατιωτικές επεμβάσεις και τη μετατροπή τους σε προτεκτοράτα; Μειώθηκε ή αυξήθηκε εκεί μετά την επέμβαση η φτώχεια, η ανεργία, η εξαθλίωση και η εθνικιστική βία;

Το τρίτο είναι ότι λύση στα εθνικά προβλήματα των Βαλκανίων μπορεί να δοθεί μόνο στα πλαίσια μιάς Βαλκανικής Σοσιαλιστικής Ομοσπονδίας. Η εφαρμογή της αρχής της αυτοδιάθεσης των εθνοτήτων εδώ δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματα, αντίθετα προωθεί τις ανταγωνιστικές σχέσεις αντί για τη συνεργασία και την αλληλεγγύη μεταξύ των εθνοτήτων. Ο λόγος είναι ότι στην περιοχή αυτή υπάρχει από αιώνες ένα τέτοιο μωσαικό εθνοτήτων ώστε όποιο εδαφικό τμήμα και αν ξεχωρίσουμε θα υπάρχει εκεί και κάποια εθνική μειονότητα που θα αντιμετωπισθεί από την πλειοψηφία με καχυποψία. Ο μόνος τρόπος δημιουργίας εθνικά αμιγών κρατών ήταν η εθνοκάθαρση (σφαγές, διωγμοί, ανταλλαγές πληθυσμών κλπ.) και η βαρβαρότητα που αυτή συνεπάγεται. Το σημαντικότερο ιστορικό προηγούμενο συνεργασίας και συνύπαρξης εθνοτήτων στη βάση των κοινών ταξικών τους συμφερόντων στην περιοχή ήταν το παρτιζάνικο κίνημα στη Γιουγκοσλαβία κατά τη δεκαετία του 40 που δημιούργησε μια Ομοσπονδιακή Δημοκρατία. Οι εθνότητες των Βαλκανίων δεν μπορούν παρά να ζήσουν μαζύ, στα ίδια εδάφη και στις ίδιες κρατικές δομές. Αυτή η συμβίωση μπορεί να επιτευχθεί μόνο στα πλαίσια μιας Βαλκανικής Σοσιαλιστικής Ομοσπονδίας που θα σέβεται τα δικαιώματα κάθε μειονότητας και θα αμβλύνει τις εθνικές διαιρέσεις προβάλλοντας τα κοινά ταξικά συμφέροντα των λαών της περιοχής.

Μάρτης 2001