ΟΚΔΕ-Σπάρτακος: Θέσεις για την Ευρώπη

Σπάρτακος 38, Ιούνης 1994

ΟΚΔΕ-Σπάρτακος: ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να παραμένει μια χαλαρή συνομοσπονδία καπιταλιστικών χωρών. Η πορεία προς την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχει εισέλθει σε μακρόχρονη στασιμότητα χωρίς να αποκλείεται ότι έφθασε στο μέγιστο των δυνατοτήτων συνεργασίας, οπότε η αντίστροφη πορεία είναι πιθανή. Η σχέση εξωτερικού εμπορίου προς ΑΕΠ, στα πλαίσια της τελωνειακής ένωσης καθιστά αναγκαίες τις σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες, η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων δρα όμως ενάντια σε αυτήν την ανάγκη. Οι αυτόνομες νομισματικές πολιτικές είναι κάτι που δεν μπορεί να υπάρξει ούτε με την ελεύθερη κίνηση των κεφαλαίων, ούτε με τη σταθερότητα των ισοτιμιών. Οι τεχνοκράτες όμως των Βρυξελλών εξακολουθούν να δοκιμάζουν να λύσουν τις άλυτες αντιφάσεις του ΕΝΣ, αδιαφορώντας για τις τύχες εκατομμυρίων Ευρωπαίων εργαζομένων.
Η αδυναμία αυτή να δοθούν εύκολα λύσεις στο σχέδιο προώθησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (δεδομένης της ανυπαρξίας ευρωπαϊκού κράτους και ενός αντίστοιχου ευρωπαϊκού έθνους που να μπορέσει να αποδώσει μια εθνική συνοχή στον ευρωπαϊκό χώρο) έχει ένα διπλό υλικό υπόβαθρο: Πρώτον, όχι μόνο λείπει μια ηγεμονική αστική τάξη που να μπορέσει να επιβάλει μια εθνική ομογενοποίηση στην Ευρώπη, αλλά και επιπλέον οι εθνικές αστικές τάξεις της κρατιούνται γερά από το κράτος τους και τους μηχανισμούς του, ιδιαίτερα για το βασικό του ρόλο στην κοινωνική νομιμοποίηση και αναπαραγωγή (και ενδεχομένως και για τη δυνατότητά του να συμβάλει στους ενδοαστικούς συσχετισμούς δύναμης στην Ευρώπη). Και, δεύτερον, μια αστική ενοποίηση της Ευρώπης προσκρούει στην ίδια την κρίση συσσώρευσης του καπιταλισμού, που όχι μόνο δεν επιτρέπει μια «ομαλή» αναδιάταξη, αλλά και επιβάλλει αύξηση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, άρα σύγκρουση με τους εργαζόμενους, πράγμα που δεν μπορεί για την ώρα να νομιμοποιηθεί παρά σε «εθνικούς» όρους. Ακόμα και μια πρόσκαιρη ανάκαμψη κατά τα αμέσως επόμενα χρόνια δεν θα είναι σε θέση (σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις) ούτε καν να περιορίσει την αυξανόμενη αθλιότητα στην Ευρώπη (ανεργία, τέταρτος κόσμος, περιοπές, κλπ.). Εξού και οι εθνικές αναδιπλώσεις: δυσκολίες του ερυωπαϊκού οικοδομήματος, εντάσεις για μια σειρά πολιτικές (π.χ. ΚΑΠ), αλλά και εθνικισμός, ρατσισμός, φασισμός.
Είμαστε απόλυτα αντίθετοι με το Μάαστριχτ, την αντιδραστική και περιχαρακωμένη Ευρώπη του και αντιπροτείνουμε μεταβατικές διεκδικήσεις σε ευρωπαϊκή κλίμακα, όπως κινητή κλίμακα μισθών και ωρών εργασίας με αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή (ΑΤΑ), με βάση το μοίρασμα της υπάρχουσας εργασίας σε όλους τους εργαζόμενους και χωρίς μείωση των απολαβών τους, δημιουργώντας επιπρόσθετα τις προϋποθέσεις μιας πανευρωπαϊκής υπονόμευσης του ευρωπαϊκού καπιταλισμού. Μόνο έτσι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον εργασιακό Μεσαίωνα που προτείνει η Λευκή Βίβλος. Στο σχέδιο των κεφαλαιοκρατών για την κοινωνία του ενός τρίτου, οι εργαζόμενοι δεν έχουν καμία άλλη εναλλακτική λύση από το να στοχεύσουν στην ανατροπή, την κατάργηση και εξαφάνιση των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων παραγωγής.
Η «εθνική αποδέσμευση» από την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αποτελεί κανενός είδους προοδευτική και επαναστατική λύση. Αντίθετα, σημαίνει οπισθοδρόμηση στη δασμοβίωτη οικονομία και βιομηχανία του παρελθόντος και αποκαλύπτει με δραματικό τρόπο ότι οι προπαγανδιστές της εξόδου από την ΕΟΚ όχι μόνο ονειρεύονται εθνικά ανεξάρτητες αναπτύξεις, αλλά βρίσκονται να συμμαχούν εκ των πραγμάτων με τις πιο αντιδραστικές τοποθετήσεις των ελληνορθόδοξων εθναμυντόρων. Η σημερινή ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί ένα αντικειμενικό δεδομένο και πρώτιστα επιλογή της ίδιας της αστικής τάξης και του πολιτικού υπηρετικού προσωπικού της. Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο νόμος της ανισόμερης ανάπτυξης εξακολουθεί να κυριαρχεί, με αποτέλεσμα η ανατροπή των κοινωνικο-οικονομικών σχέσεων σε εθνικό επίπεδο να παραμένει δυνατή. Και μάλιστα όσο το εθνικό κράτος παραμένει ο βασικός διαχειριστής και θεματοφύλακας της καπιταλιστικής κοινωνικής αναπαραγωγής, η ανατροπή των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής θα τείνει αναγκαστικά, στους ρυθμούς της, να επικεντρώνεται γύρω από αυτό, οπότε η ίδια η καπιταλιστική Ευρωπαϊκή Ένωση σε αποβάλλει ως ξένο σώμα. Όμως, εξωπραγματική και ουτοπική είναι μια ανάλυση που αγνοεί τον ταυτόχρονα συνδυασμένο χαρακτήρα της ανισομέρειας. Η Ενιαία Πράξη είναι ήδη γεγονός και μια σειρά από πολιτικές συζητιούνται και αποφασίζονται συντονισμένα ήδη από τώρα από τους εκπροσώπους των ευρωπαϊκών αστικών τάξεων. Το να θεωρήσει κανείς ότι οι εξελίξεις στη συνείδηση είναι τελείως αποκομμένες από αυτή την υλική βάση και ότι, άρα περιχαρακώνονται «σε μια μόνο χώρα» είναι τελείως ουτοπικό. Και είναι και αντιδραστικό, στο μέτρο που μια προοπτική σοσιαλιστικής απελευθέρωσης δεν μπορεί παρά να επεκταθεί σαν προοπτική σε όλη την Ευρωπαϊκή -τουλάχιστον- ήπειρο. Έτσι, παρά τις πραγματικές δυσκολίες που θέτει το παραμένον πλαίσιο του εθνικού κράτους για μια ευρωπαϊκή άμεση επέκταση μιας ανατρεπτικής διαδικασίας, υπάρχει η υλική βάση μιας αλληλεγγύης και στήριξης από τους Ευρωπαϊους εργαζόμενους, πολύ πιο ρεαλιστικά και αποδοτικά απ’ό,τι στο παρελθόν. Φτάνει η προοπτική αυτή να οικοδομηθεί ήδη από τώρα. Η απάντηση στον ευρωπαϊκό καπιταλισμό και τα αντιδραστικά του σχέδια δεν είναι η εθνική απομόνωση οποιασδήποτε μορφής, που με τα σημερινά δεδομένα της παγκοσμιότητας της οικονομίας είναι άλλωστε αδύνατη, αλλά αντίθετα η ενότητα δράσης του ευρωπαϊκού εργατικού κινήματος ιδιαίτερα από τους εργαζόμενους στις πολυεθνικές με αιτήματα αιχμής την κατάργηση του εμπορικού μυστικού, τον εργατικό έλεγχο της παραγωγής, με προοπτική τη σοσιαλιστική της οργάνωση και διεύθυνση από τους ίδιους τους εργαζόμενους, στα πλαίσια της εθνικοποιημένης οικονομίας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, πρώην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να μπει αποφασιστικό εμπόδιο στον εθνικισμό, στην εθνικιστική έξαρση και τις εθνικές εκκαθαρίσεις στην τέως Γιουγκοσλαβία και αλλού, για τον απλούστατο λόγο ότι τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα των οποίων αυτή είναι εκφραστής καλλιεργούν και υποδαυλίζουν συστηματικά τέτοιες καταστάσεις: ο κύριος λόγος δεν είναι ότι ενδεχομένως μπορεί να επωφεληθούν από αυτές, έστω και αν ορισμένοι τομείς (π.χ. έμποροι όπλων), ριψοκίνδυνες φράξιες (π.χ. όσοι σπάνε τα ιμπεριαλιστικά εμπάργκο) ή και μερίδες της αστικής τάξης που στηρίζονται σε εθνικούς προστατευρισμούς πράγματι επωφελούνται. Ούτε ακόμα είναι αλήθεια η μυθολογία που καλλιεργείται στην Ελλάδα σύμφωνα με την οποία οι εθνικισμοί είναι προϊόν συνομωσίας των «μεγάλων δυνάμεων» σε βάρος των «μικρών χωρών» για να τις διασπάσουν (απόδειξη η άνοδος ρατσιστικών, φασιστικών και εθνικιστικών κινημάτων στις ίδιες τις ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις). Υπάρχει ένας ουσιαστικός λόγος που εξηγεί την ανάδυση του εθνικισμού και που συνίσταται στο ότι, για την κοινωνική του αναπαραγωγή, το κεφάλαιο χρειάζεται το μύθο της «εθνικής ενότητας», «εθνικής οικονομίας», κλπ., πάνω από τις ταξικές και κοινωνικές αντιθέσεις, καθώς και ασφαλώς και τους αντίστοιχους και καθόλου μυθικούς κρατικούς μηχανισμούς που τον επιβάλλουν. Για το λόγο αυτόν, μόνο το προλεταριάτο και γενικότερα οι εργαζόμενοι μπορούν να συμβάλουν αποφασιστικά και μακρόπνοα στην ύφεση της εθνικιστικής, θρησκευτικής και ρατσιστικής έξαρσης και υστερίας, σαν φορείς του γνήσιου διεθνισμού του οποίου είναι οι εκφραστές και οι ιστορικοί και κοινωνικοί φορείς. Γιατί ο διεθνισμός τους εδράζεται στην ίδια τους την επιδίωξη κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, στα πλαίσια μιας παγκόσμιας κοινωνίας, ορθολογικά οργανωμένης και δημοκρατικά αυτοδιοικούμενης.
Στις σημερινές συνθήκες κοινωνικής κρίσης και εθνικισμού, οι ίδιες οι δημοκρατικές διεκδικήσεις μπορούν να πάρουν μεταβατική δυναμική, όπως π.χ. η υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων σε μια χώρα όπου αυτά καταπατούνται βίαια, ή η διεκδίκηση μιας στοιχειώδους νομικής προστασίας από αυθαίρετες απολύσεις. Το εργατικό κίνημα δεν επιτρέπεται να αγνοήσει μαξιμαλιστικά τις δημοκρατικές διεκδικήσεις που η ίδια η αστική τάξη είχε κάποτε προβάλει και που βιάζεται να πάρει πίσω. Έτσι, π.χ., το δικαίωμα πλήρους υπηκοότητας σε όσους ζουν και εργάζονται επί τόπου, άσχετα αν είναι ιθαγενείς ή μετανάστες. Από τη σκοπιά αυτήν, το εργατικό κίνημα μπορεί και πρέπει να χρησιμοποιήσει κάθε ενδοαστική αντίφαση, όπως π.χ. την ευρωπαϊκή νομοθεσία για υπεράσπιση των μειονοτήτων, και δεν πρέπει να ανεχτεί τους ελιγμούς της εθνικής του αστικής τάξης, όταν προσπαθεί να καταπατήσει δημοκρατικά δικαιώματα βαφτίζοντας την πολιτική του «εθνική», «πολιτιστική» -π.χ. αναγραφή θρησκεύματος στις ταυτότητες- ή και «αντι-ιμπεριαλιστική» -όπως το εμπάργκο κατά της Δημοκρατίας της Μακεδονίας έναντι των «εταίρων» της Κοινότητας. Επίσης δεν αγνοεί τη σημασία που μπορεί να έχουν οι δημοκρατικές διαδικασίες, σε εθνικό ή ευρωπαϊκό επίπεδο, ιδιαίτερα απέναντι σε μια ευρωπαϊκή οικοδόμηση που γίνεται με τους πλέον γραφειοκρατικούς και αποξενωτικούς τρόπους, και για αυτό υπερασπίζεται κάθε ενίσχυση των αιρετών οργάνων και των διαφανών διεργασιών, σε ευρωπαϊκό, όπως ακριβώς κάνει σε εθνικό, επίπεδο. Η εργατική πολιτική, έτσι, δεν δίνει κανένα δίπλωμα «προοδευτικότητας» ή «οπισθοδρομικότητας» στο εθνικό της κράτος έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή αντίστροφα, αλλά χαράζεται με βάση τα άμεσα και ιστορικά ταξικά συμφέροντα, για υπεράσπιση των εργαζομένων και για σοσιαλιστική ανατροπή του καπιταλισμού σαν σύστημα, εθνικά και διεθνικά.
Το ευρωπαϊκό εργατικό κίνημα, αναδιοργανούμενο σε σωστές ταξικές επαναστατικές βάσεις, θα πρέπει να βάλει στους άμεσους στόχους του την προστασία των ανέργων -που η λύση του προβλήματός τους θα πρέπει να αντιμετωπιστεί βασικά με μακρόπνοα μεγάλα δημόσια έργα προς όφελος της κοινωνίας-, τα ζητήματα και τα δικαιώματα των γυναικών, των παιδιών και των ηλικιωμένων, να αγωνιστεί για μια ενιαία και αξιοπρεπή ιατροφαρμακευτική και κοινωνική περίθαλψη, για ανθρώπινες συντάξεις, προοδευτική φορολογία με κύρια επιβάρυνση του μεγάλου κεφαλαίου, καθώς επίσης βασικό άξονα της πολιτικής του και των επιδιώξεών του θα πρέπει να αποτελέσουν τα οικολογικά θέματα, από τα οποία εξαρτάται όχι μακροπρόθεσμα, αλλά μεσοπρόθεσμα, αυτή η ίδια η επιβίωση της ανθρωπότητας.
Με το πέρασμα της ανθρωπότητας από τον φιλελεύθερο στον ιμπεριαλιστικό καπιταλισμό, η οικονομία απόκτησε από τότε παγκόσμιο χαρακτήρα. Ο μονοπωλιακός καπιταλισμός, όχι μόνο δεν ελαττώνει την αναρχία της αγοράς, αλλά αντίθετα της δίνει έναν ιδιαίτερα σπασμωδικό χαρακτήρα. Για αυτό και η ανάγκη του ελέγχου της οικονομίας, της κρατικής καθοδήγησης της βιομηχανίας και του σχεδίου, με άλλα λόγια του κρατικού παρεμβατισμού, αναγνωρίζεται σήμερα -τουλάχιστον στα λόγια- από όλες τις αστικές και μικροαστικές τάσεις, από τη φασιστική ώς τη σοσιαλδημοκρατική. Ενώ διακηρύσσει ακούραστα τις αρχές και τα δόγματα του ελεύθερου ανταγωνισμού, αντικρατισμού, κλπ., στην πραγματικότητα δεν κάνει τίποτε άλλο από συστηματικές παρεμβάσεις προκαθορισμού της παραγωγικής πορείας της Ευρωπαϊκής Ηπείρου (Άνθρακας και Χάλυβας, Χημεία, Αγροτική οικονομία, Αλιεία, κλπ.).
Είμαστε υπέρ μιας Ευρώπης ανοιχτής στον τρίτο κόσμο και στις χώρες του τέως ανύπαρκτου σοσιαλισμού, όχι μέσα από τους μηχανισμούς της αγοράς που τις συνθλίβουν κοινωνικά αναπαράγοντας την ευνοϊκή για τον καπιταλισμό ανισότητα, αλλά για μια ευρωπαϊκή πολιτική με βάση τις ανάγκες των κοινωνιών της Ευρωπαϊκής Ηπείρου και όχι τις ανάγκες των υπερκερδών των καπιταλιστών, πολιτική που μόνο οι νικηφόροι αγώνες των εργαζομένων μπορούν να θεμελιώσουν και να εφαρμόσουν.
Είμαστε αντίθετοι με την ενιαία εξωτερική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης γιατί δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο από εκφραστής των ιμπεριαλιστικών συμφερόντων και ιδιαίτερα των μεγάλων κρατών μελών της. Όπως ακριβώς και είμαστε αντίθετοι με την εθνική εξωτερική πολιτική του αστικού κράτους, γιατί δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο από εκφραστής των επεκτατικών συμφερόντων και ιδιαίτερα των μεγάλων ισχυρών αστικών μερίδων του. Μόνο η δραστηριοποίηση του ευρωπαϊκού εργατικού κινήματος μπορεί να προωθήσει και να επιβάλει τις αρχές της αλληλεγγύης και του διεθνισμού και να μπλοκάρει τις αντιδραστικές επιλογές των αστικών τάξεων. Μόνο η «εξωτερική πολιτική» του εργατικού και αντιπολεμικού κινήματος μπορεί να είναι παράγοντας ειρήνης, προόδου και πολιτισμού.