Γυναίκες: σεξουαλικές παρενοχλήσεις

Σπάρτακος 32, Γενάρης-Απρίλης 1992

ΓΥΝΑΙΚΕΣ:

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΕΙΣ

Οι εργαζόμενες γυναίκες στις βιομηχανοποιημένες χώρες της Δύσης συνεχώς αντιμετωπίζουν την εξευτελιστική σεξουαλική παρενόχληση και εκμετάλλευση από τους εργοδότες τους. Οι απειλές, οι εκβιασμοί και η βία ενάντια στις γυναίκες αποτελούν καθημερινά περιστατικά.

Jaime ZAPIOLA

Η «Ενωση ενάντια στη Βία κατά των Εργαζόμενων Γυναικών» έχει προτείνει οι κυβερνήσεις των 12 χωρών της ΕΟΚ να υιοθετήσουν κοινή νομοθεσία για την προστασία των γυναικών στους χώρους δουλειάς.

Τα μέλη της ένωσης προέρχονται από τις χώρες της ΕΟΚ και από την Ελβετία, την Αυστρία, τη Φινλανδία, την Αμερική, τη Σουηδία και τον Καναδά, εκ των οποίων πολλά είναι κοινωνιολόγοι και συνδικαλίστριες. Πάνω από 200 άτομα συζήτησαν το θέμα αυτό στη συνάντηση που έγινε στα τέλη του 1989 και ένα μεγάλο μέρος της τρέχουσας εργασίας της ένωσης βασίζεται στις ιδέες που τέθηκαν τότε.

Ο φόβος της ανεργίας που πλήττει τις γυναίκες περισσότερο από τους άνδρες σ’ αυτή την περιοχή του κόσμου αναφέρθηκε σαν ένας από τους κυριότερους μοχλούς του σεξουαλικού εκβιασμού και της επακόλουθης σιωπής του θύματος.

Σύμφωνα με τη Σουηδέζα καθηγήτρια πανεπιστημίου Khurstin Einarson, είναι δείγμα δυτικής αλαζονείας το να αποδίδεται η σεξουαλική παρενόχληση μόνο σε άλλους εκτός Ευρώπης. Στις δυτικές χώρες ο φαλλοκρατισμός θεωρείται κατά βάθος λατινικό γνώρισμα ή τουλάχιστον φαινόμενο του τρίτου κόσμου. Οταν γίνεται συζήτηση για τον σεξισμό που υπάρχει στους Γάλλους ή στους Βρετανούς άνδρες αποκαλείται ευφημιστικά ανδρικός σωβινισμός ή μισογυνία, όπως ένας κλέφτης της υψηλής κοινωνίας αποκαλείται κλεπτομανής.

Η Σκανδιναβή καθηγήτρια έχει μελετήσει προσωπικά το πρόβλημα στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο (αρχικός) τύπος του «σκληρού άντρα» είναι πολύ πιο σπάνιος σ’ αυτά τα μέρη του κόσμου απ’ ό,τι στη Δ. Ευρώπη. Απόδειξη, συν τοις άλλοις, είναι η σεξουαλική παρενόχληση στη δουλειά και η άνιση αμοιβή των γυναικών.

Η Ιρλανδέζα κοινωνιολόγος Maureen Toomey έχει στατιστικές που δείχνουν ότι η Βρετανία κρατά το παγκόσμιο ρεκόρ στις γυναίκες που τις κακοποιούν και τις κακομεταχειρίζονται, άνδρες, πατέρες και αδελφοί σε σημείο που, μαζί με την κακομεταχείριση των παιδιών να είναι από τα σοβαρότερα κοινωνικά προβλήματα της χώρας.

Στη Σουηδία επίσης, λέει η Einarson, συζητιέται πανεθνικά η ανάγκη προστατευτικής νομοθεσίας, γιατί ο ξυλοδαρμός των γυναικών είναι επίσης σύμπτωμα του σκανδιναβικού φαλλοκρατισμού.

Η Μεξικάνα παρατηρητής της ένωσης, η Guadalupe Salgado, εξηγεί ότι στην Κεντρική Αμερική υπάρχει ακόμη μακρύς δρόμος μέχρι οι γυναίκες να αποκτήσουν ίσο μισθό και ίσες ευκαιρίες, μια κατάσταση κατά πολύκαθορισμένη από την υπανάπτυξη. Αλλά τονίζει ότι οι διακρίσεις και ο σωβινισμός στην περιοχή της έχουν πολύ πιο μικρές διαστάσεις απ’ ό,τι στην Αμερική και στην Δ. Ευρώπη.

Η Καναδέζα συνδικαλίστρια Rosette Cote χαρακτηρίζει τη σεξουαλική παρενόχληση σαν το «άσχημο πρόσωπο της ανδρικότητας» στο χώρο δουλειάς. Αναφέρει το παράδειγμα της επαρχίας του Κεμπέκ όπου χρειάστηκε να εισαχθεί ειδική νομοθεσία για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα χωρίς όμως καμμιά επιτυχία.

Η παρενόχληση καλύπτει ολόκληρο το φάσμα από τις βρισιές, τα κακόγουστα αστεία, τις πορνογραφικές επιδείξεις στους τόπους δουλειάς και τα υπονοούμενα γύρω από την ηλικία, το ντύσιμο, το κορμί και τον τρόπο ζωής των γυναικών έως το προσβλητικό άγγιγμα, τις προσφορές δώρων για σέξ και τις απειλές απόλυσης -ακόμα μέχρι και την ψυχολογική βία και τον βιασμό.

Η Γαλλίδα κοινωνιολόγος Marie-Victoire Louis επισημαίνει την ιστορική φύση της παρενόχλησης αυτής. Η πρακτική της υπόσχεσης προαγωγής με αντάλλαγμα προθυμία και ανοχή στις σεξουαλικές χειρονομίες, όπως και της απόλυση σε περίπτωση άρνησης, ήταν αρκετά γνωστά στις γυναίκες από την αρχή του αιώνα. Εκείνη την εποχή ήταν υποταγμένες σε όλους τους άνδρες της ζωής τους: Αδελφούς, συζύγους, συναδέλφους και βέβαια τα αφεντικά που θεωρούσαν δεδομένο το δικαίωμα να χρησιμοποιούν καταχρηστικά την εξουσία τους.

Η ώρα ήρθε, λέει η Louis, να αναγνωριστεί ο σεξισμός σαν μια επίθεση κατά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας στο ίδιο επίπεδο όπως και ο ρατσισμός. Στη Γαλλία, λέει, δεν υπάρχει προστασία ενάντια σε τέτοιου είδους εξευτελισμούς, γιατί οι γυναίκες μπορούν να ζητήσουν νομική προστασία μόνο για συκοφαντία, επίδειξη γεννητικών οργάνων, προσβολή και βιαιοπραγία αλλά όχι για σεξουαλική παρενόχληση.

Στην Αμερική επτά στις δέκα γυναίκες αποκαλύπτουν ότι ενοχλήθηκαν σεξουαλικά απ’ τ’ αφεντικά τους και δέχτηκαν βιαιότητες και απειλές. Η πρακτική αυτή είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στα ομοσπονδιακά γραφεία της Ουάσιγκτον και στις τράπεζες.

Σύμφωνα με την έκθεση Merit System Protection για το 1985-87, το 42% των γυναικών και το 14% των ανδρών στις δημόσιες υπηρεσίες δήλωσαν ότι είχαν ενοχληθεί σεξουαλικά από τους ανωτέρους τους -που συχνά ήταν υψηλοί αξιωματούχοι.

Μόνο ένα 5% περίπου τέτοιων υποθέσεων φτάνει στα δικαστήρια. Το χειρότερο παράδειγμα ήταν στο Υπουργειό Εσωτερικών όπου το 52% των γυναικών ανέφεραν απειλές ή ενοχλήσεις σεξουαλικής φύσης.

Στη Δ. Ευρώπη οι στατιστικές είναι αποσπασματικές και ασαφείς. Οι τελευταίες μελέτες της ΕΟΚ, που χρονολογούνται από το 1984, δείχνουν ότι ένα 10% των μισθωτών γυναικών κατήγγειλαν περιστατικά σεξουαλικού εκβιασμού κατά τη διάρκεια της εργάσιμης ζωής τους, τόσο όταν ζητούσαν δουλειά όσο και για να μπορέσουν να την κρατήσουν.

Γαλλίδες υποστηρίζουν ότι το 8% που αναφέρεται σαν ποσοστό των παρενοχλήσεων για τη Γαλλία υποτιμάει κατά πολύ την έκταση του προβλήματος και ισχυρίζονται ότι πολλές γυναίκες σιωπούν από ντροπή.

Η αυξανόμενη ανεργία και η αστάθεια της απασχόλησης έχουν κάνει τις γυναίκες πιο ευάλωτες και -πράγμα που είναι σημαντικό όσον αφορά την ικανότητά τους να καταπολεμήσουν το πρόβλημα- τις έχει κάνει να ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να βρούν και να κρατήσουν μια δουλειά. Πολλοί εργοδότες απολύουν γυναίκες γιατί αρνούνται τις σεξουαλικές τους προτάσεις ή, αντίστροφα, γιατί ενδίδουν σ’ αυτές.

Τα συνδικάτα έχουν επανειλημμένα καταγγείλει εργοδότες γιατί απολύουν γυναίκες κάθε λίγους μήνες χωρίς λόγο. Αυτή η πραγματικότητα κάνει πολύ πιο δύσκολο για τις νέες γυναίκες να βρούν δουλειά και να την κρατήσουν.