Σπάρτακος 31, Σεπτέμβρης – Δεκέμβρης 1991
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ
Μύθοι και πραγματικότητες
Συνεχής και μεγάλος ο ιδεολογικός βομβαρδισμός για τα «χρέη» που «μας πνίγουν» και που, «τί να κάνουμε;», «πρέπει να σφίξουμε το ζωνάρι μας». Ο Δ.Λιβιεράτος μας ξεναγεί στην πραγματικότητα του δημόσιου χρέους, εξωτερικού και εσωτερικού.
Δημήτρης ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ
«Το σύνολον των δημοσίων χρεών αποτελεί το δημόσιον χρέος της Πολιτείας»….»Οταν το Κράτος αντλεί υπο μορφήν δανείου κεφάλαια εκ του εσωτερικού, τότε λέγομεν ότι συνάπτει εσωτερικά δάνεια, ενώ αντιθέτως όταν αντλεί υπο μορφήν δημοσίου δανείου κεφάλαια εκ του εξωτερικού, τότε λέγομεν ότι συνάπτει εξωτερικά δάνεια». Το Δημόσιο Χρέος αντιπροσωπεύει τα Δάνεια που κάνει ένα Κράτος για να αυξήσει τα έσοδά του. Αποτελείται απο δυο μέρη, το εξωτερικό και το εσωτερικό.
Το εξωτερικό δημόσιο χρέος
Το εξωτερικό δημόσιο χρέος είναι τα ποσά που δανείζονται απο ξένες χώρες και Οργανισμούς. Είναι αυτό που το Ελληνικό Κράτος χρωστάει σε άλλα κράτη, τράπεζες, επιχειρήσεις, ιδιώτες. Το χρέος αυτό το δημιουργούν το Κράτος, οι Δημόσιες επιχειρήσεις και άλλοι οργανισμοί και επιχειρήσεις για τις οποίες εγγυάται το Κράτος την πληρωμή.
Τα δάνεια που παίρνουν χώρες είναι διαφόρων ειδών. Μπορεί να προέρχονται απο εμπορικές πιστώσεις. Σημαίνει κυρίως ιδιωτικές συναλλαγές. Μια επιχείρηση μπορεί να χρηματοδοτηθεί για να εισάγει εξοπλισμό ή πρώτες ύλες.
Μπορεί να είναι εμπορικές πιστώσεις ενός κράτους σε συμφωνία με ένα άλλο πιο ισχυρό. Το ισχυρό ανοίγει πιστώσεις για να πουλήσουν οι επιχειρήσεις του σε αδύνατες χώρες. Ετσι είναι δυνατό να αντιμετωπίσει μια δική του βιομηχανική στασιμότητα. Ενισχύει τις δικές του επιχειρήσεις απο το Ταμείο του Κράτους. Δηλαδή απο τα λεφτά των φορολογουμένων.
Σ’ αυτή την περίπτωση ο δανειζόμενος (αδύνατη χώρα), δεν έχει πολυτέλεια εκλογής. Μπορούν να δώσουν ότι θέλουν , με «αναπτυξιακά» έργα που αυτές έχουν καθορίσει, σε ότι τιμές θέλουν, με όποιους όρους θέλουν. Σύν βεβαίως, την υποχρέωση για τα ανταλλακτικά που θα χρειαστούν οι μηχανές. Συνήθως αυτά τα ανταλλακτικά εκτός του υποχρεωτικού δεσμού είναι και πολύ ακριβά. Ετσι μια επένδυση που φαίνεται φθηνή στο αρχικό σχέδιο να αποδειχθεί πανάκριβη απο την προμήθεια ανταλλακτικών επί δεκαετίες.
Ενας άλλος τρόπος δανεισμού είναι Κράτος με Κράτος.
Συνήθως προορίζεται για αναπτυξιακά έργα, παραγωγικές βιομηχανίες κλπ. Μπορεί όμως να είναι και «βοήθεια» στρατιωτική, ανθρωπιστική και χίλια άλλα ονόματα που εφευρίσκουν.
Εδώ γίνεται το όργιο. Ο μικρός ασθενής – δανειζόμενος που μπορεί να είναι και «σύμμαχος» αναγκάζεται να κάνει ό,τι του πούν, προκειμένου να εξασφαλίσει ένα έργο, μια παροχή. Ο μεγάλος δανειστής, σε συνεργασία με ντόπιους συνεργάτες που παίρνουν τα ποσοστά τους «πατριωτικώς» καταληστεύουν στην κυριολεξία τη χώρα. Το κόστος του έργου καθορίζεται αυθαίρετα και οπωσδήποτε πιο ακριβά απο το κανονικό. Οι μελέτες γίνονται απο τον δανειστή. Λόχοι ολόκληροι εμπειρογνωμόνων, ειδικών, τεχνικών, με πολυπληθείς συνοδείες, σε ακριβά ξενοδοχεία. Ολα αυτά χρεώνονται στο παραγωγικό έργο. Μάλιστα διατηρείται η υποχρέωση να παραμένουν τεχνικοί, οικονομικοί και άλλοι για τη λειτουργία του έργου. Ετσι η ρουφίχτρα είναι διαρκείας. Τώρα αν η βοήθεια είναι «αμυντική» χάθηκαν οι καημένοι. Τους πασάρουν ό,τι σαβούρα: αποτυχημένα και ακριβά μοντέλα, παρωχημένους τύπους, πανάκριβα και άχρηστα για το επίπεδο και την άμυνά τους. Απλούστατα βρίσκονται στο έλεος του αφεντικού. Χωρίς την έγκρισή του δεν μπορούν να κάνουν τίποτα. Καμμιά άμυνα ή επίθεση αφού θα μείνουν απο ανταλλακτικά, θα σταματήσουν τα ηλεκτρονικά τους, με δυο λόγια, θα παραλύσουν. Φορτώνονται και τα πανάκριβα έξοδα εκπαίδευσης προσωπικού στη χώρα του δανειστού.
Ας υποθέσουμε οτι η βοήθεια είναι «ανθρωπιστική». Συνήθως πρόκειται για μπαγιάτικα τρόφιμα, περισσεύματα, έτοιμα για πέταμα στη χώρα παραγωγής. Μερικές φορές δίνονται με ευνοϊκές πιστώσεις. Αν ο δανειζόμενος είχε λεφτά στο χέρι τα αγόραζε στο ελάχιστο της τιμής. Αλλες φορές δίνονται «δωρεάν», αφού βέβαια χρεωθούν την μεταφορά, ασφάλειες κλπ. Βέβαια πρόκειται για περισσεύματα που αποσκοπούν να παραλύσουν την εγχώρια παραγωγή. Αν π.χ διατίθεται επί δυο τρία χρόνια φτηνό ή και δωρεάν σιτάρι, κανείς στη χώρα δεν θα παράγει αφού δεν θα πουλιέται. Πάνω στα δυο τρία χρόνια και αφού έχει εγκαταλειφθεί η παραγωγή του, τότε μπορεί ο δανειστής να πουλήσει ό,τι θέλει.
Η Ελλάδα κατά καιρούς δανείστηκε με όλους αυτούς τους τρόπους. Ξέφυγε όμως απο το δόκανο της χρεωκοπίας στο οποίο έπεσαν οι καθυστερημένες χώρες του τρίτου κόσμου. Σαν παλαιότερη καπιταλιστική χώρα είχε σημαντικούς πόρους ανεξάρτητους απο τον έλεγχο των δανειστών. Την Ναυτιλία, τα μεταναστευτικά εμβάσματα, αργότερα προστέθηκε και ο τουρισμός. Εσοδα που δεν θα μπορούσαν να ελεγχθούν απο τα αφεντικά, αλλά βοηθούσαν να μη χρεώνεται τόσο πολύ η χώρα. Ετσι πήρε μια ανάσα και μπόρεσε να αναπτύξει μια παραγωγική βάση και ανάλογες εξαγωγές. Οι άδηλοι πόροι, όπως λέγονται ναυτιλία, εμβάσματα, τουρισμός, κάλυπταν το έλλειμμα που είχαν οι εισαγωγές απο τις εξαγωγές.
Ο δανεισμός όμως γινόταν απο το κράτος. Οι κομματικοί μηχανισμοί των αστικών κομμάτων που κυβερνάνε τόσα χρόνια τη χώρα είναι διατεθιμένοι να δανειστούν όσα της δίνουν, ακόμα και όταν δεν έχουν ανάγκη. Ακόμα και όταν έτσι καταστρέφεται η προσπάθεια θεμελίωσης μιας βιώσιμης βιομηχανίας σ’ έναν κλάδο. Οι διαβρωμένοι κομματικοί και κρατικοί μηχανισμοί, η πελατεία των εμπορικών αντιπροσώπων που τριγυρίζουν τα κομματικά επιτελεία θα κατανείμουν ανάλογα τις προμήθειες. Ετσι οι εγκρίσεις για «εθνικές ανάγκες», για «παραγωγικά έργα» πέφτουν βροχή. Οσο ομως ισχυροποιείται ο παραγωγικός μηχανισμός του ελληνικού κεφαλαίου, βιομηχανιών, τεχνικών εταιριών, κρατικών βιομηχανιών που έχουν και αυτά τις διεθνείς συνδέσεις τους πολεμάνε αυτή την τάση.
Εκφραση αυτής της πάλης είναι και η όλη σωρεία των δικών για καταχρήσεις, προμήθειες, κλπ. Ετσι γινόταν πάντα. Αλλά τώρα έχουν ισχυροποιηθεί και τα ντόπια συμφέροντα και δεν χαρίζονται τόσο εύκολα πιά στους κομματικούς και κρατικούς μηχανισμούς.
Το 1968 το συνολικό ποσό του χρέους ήταν 33.074 εκ. δρχ. και το 1969 έφτασε τα 55.284 εκ. δρχ. Απ’ αυτό το ποσό το Εσωτερικό χρέος ήταν 33.166 εκ.
Τα ποσοστά επιβάρυνσης σε σχέση με το Εθνικό Εισόδημα τότε ήταν:
| Βέλγιο | 69 |
| Ολλανδία | 38,6 |
| Ελλάδα | 33,6 |
| Νορβηγία | 30,6 |
| Δ.Γερμανία | 22,2 |
| Πορτογαλία | 21,5 |
| Γαλλία | 21,2 |
| Τουρκία | 20,7 |
| Ιταλία | 18,6 |
Ας δούμε τώρα το ελληνικό εξωτερικό χρέος σαν ποσοστό του ΑΕΠ, τα τελευταία χρόνια.
| Έτος | Εξωτερικό δημόσιο χρέος | ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές | Ποσοστό χρέους επί ΑΕΠ |
| (σε εκατομμύρια δραχμές) | |||
| 1981 | 163.331 | 2.109.061 | 7,7 |
| 1982 | 234.769 | 2.632.439 | 8,9 |
| 1983 | 387.243 | 3.109.586 | 13 |
| 1984 | 623.557 | 3.807.551 | 16.4 |
| 1985 | 1.027.551 | 4.584.032 | 22 |
| 1986 | 1.287.252 | 5.429.834 | 24 |
| 1987 | 1.471.202 | 6.164.702 | 24 |
| 1988 | 1.689.003 | 7.445.307 | 23 |
| 1989 | 1.871.403 | 8.713.156 | 22 |
| 1990 | 2.076.988 | 10.670.000 | 20 |
| Επιλογή», Απρίλιος 1991/17. | |||
Αναφέρουμε ακόμα ότι σύμφωνα με τα κριτήρια της Παγκόσμιας Τράπεζας για να είναι επικίνδυνο το δημόσιο χρέος, πρέπει να ξεπερνά το 50% του ΑΕΠ. Η ίδια τράπεζα υπολογίζει ότι για την Ελλάδα ήταν το 1988 33,6%, το 1989 34,3% και το 1990 30,3% («Εξπρές» 17/3/91).
Πόσο διαθέτουν μερικές χώρες απο το ΑΕΠ τους για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους τους;
| Βέλγιο | 10,3 | Ιταλία | 8,5 | Καναδάς | 8,5 |
| Ελλάδα | 8 | Ολλανδία | 6 | Σουηδία | 5,8 |
| Αυστραλία | 4 | Ιαπωνία | 4 | Βρετανία | 3,8 |
| Ισπανία | 3,7 | Γαλλία | 2,6 | Γερμανία | 2,7 |
| «Καθημερινή» 27.1.91. (Γερμανία πριν την ενοποίηση για το 1990) | |||||
Βλέπουμε ότι η Ελλάδα δεν βρίσκεται στην χειρότερη περίπτωση. Αλλωστε όλες αυτές που αναφέρονται παραπάνω είναι αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες και δεν έχουν ζητήματα με τέτοια εξυπηρέτηση χρέους. Κάνουμε τη σύγκριση ακριβώς με τέτοιες οικονομίες γιατί στις καθυστερημένες χώρες η κατάσταση είναι βέβαια πολύ χειρότερη.
Παρακάτω δίνουμε έναν πίνακα που δείχνει πόσο είναι το δημόσιο χρέος σε δραχμές.
| Ποσό δημοσίου χρέους ετών 1980-1989 | ||||
| (ποσά σε εκατομ.δρχ. Κατά την 31η Δεκεμβρίου) | ||||
| Έτος | Εσωτερικό | Εξωτερικό | Σύνολο | Ποσοστό εξωτερικού επί συνόλου |
| 1980 | 382.825 | 111.041 | 473.866 | 23,4 |
| 1981 | 508.541 | 163.331 | 671.872 | 24,3 |
| 1982 | 693.521 | 234.769 | 928.290 | 25,3 |
| 1983 | 882.118 | 387.243 | 1.269.361 | 30,5 |
| 1984 | 1.259.212 | 623.557 | 1.882.769 | 33,1 |
| 1985 | 1.645.656 | 1.027.751 | 2.673.407 | 38,4 |
| 1986 | 1.919.262 | 1.311.063 | 3.230.325 | 39,8 |
| 1987 | 2.574.613 | 1.471.202 | 4.045.815 | 36,4 |
| 1988 | 3.704.336 | 1.679.003 | 5.383.339 | 33 |
| 1989 | 4.827.445 | 1.871.403 | 6.698.848 | 27,9 |
| 1990 | 6.453.712 | 2.078.988 | 8.532.700 | 24,4 |
Οπως βλέπουμε μειώνεται το ποσοστό του εξωτερικού χρέους σε σύγκριση με το εσωτερικό. Γενικά βλέπουμε στον πίνακα ότι το εξωτερικό χρέος μέχρι το 1986 αυξανόταν σε σχέση με το εσωτερικό. Μια επικίνδυνη εξέλιξη που έδειχνε ότι δεν μπορούσε να γίνει άντληση απο εσωτερικές πηγές. Η οικονομία δεν άντεχε. Ομως απο το 1986 η κατάσταση βελτιώνεται και το εξωτερικό χρέος μειώνεται σε σχέση με το εσωτερικό.
Στην τελευταία στήλη δίνουμε το ποσοστό του εξωτερικού χρέους σε σχέση με το εσωτερικό. Εχει μεγάλη σημασία γιατί εκεί υπάρχει ένα επικίνδυνο σημείο για μια χώρα. Το πόσο πρέπει να είναι αυτό το ποσοστό δεν υπάρχει κανένας κανόνας. Ποτέ δεν έχει καθοριστεί μέχρι πού μπορεί να φτάσει ο υγιής δανεισμός. Γιατί χωρίς δανεισμό δεν γίνεται στο καπιταλιστικό σύστημα, αλλά και γενικά στις εμπορικές σχέσεις σε ολόκληρο το κόσμο, όπως είναι σήμερα διαμορφωμένες.
Σαν παράδειγμα αναφέρουμε ότι δυο χώρες μέχρι πρόσφατα δεν είχαν εξωτερικό δανεισμό. Η Αλβανία και η Ρουμανία. Και οι δύο βρισκόντουσαν σε καταστροφική οικονομική κατάσταση.
Το σημαντικό για το πόσο πρέπει να είναι το δημόσιο χρέος είναι το ποσό του συναλλάγματος που εισέρχεται στα ταμεία της χώρας, απο διάφορες δραστηριότητες, όπως οι εξαγωγές, το μεταναστευτικό και ναυτιλιακό συνάλλαγμα, ο τουρισμός. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει και μια άλλη πηγή που αρχίζει να γίνεται σοβαρή. Πρόκειται για έσοδα απο τόκους,…..
Ας κοιτάξουμε τώρα παρακάτω πόσες είναι οι εξαγωγές της Ελλάδας σε εκατομμύρια δολλάρια και τι αντιπροσωπεύει το ποσό των τοκοχρεωλυσίων σε σχέση με αυτές. Θα δούμε ότι δεν υπερβαίνει το ένα τρίτο.
| Χρόνος | Εξαγωγές | Τοκοχρεωλύσια | Ποσοστό |
| 1985 | 4.293 | 762 | 17,75 |
| 1986 | 4.512 | 958 | 21,23 |
| 1987 | 5.613 | 1.997 | 35,58 |
| 1988 | 5.934 | 2.059 | 34,69 |
| 1989 | 5.994 | 1.659 | 27,67 |
| 1990 | 6.360 | 2.171 | 34,13 |
Μια άλλη σύγκριση παρακάτω μας δίνει το ποσοστό που αντιπροσωπεύουν τα ετήσια τοκοχρεωλύσια σε σχέση με την εισαγωγή Αδηλων Πόρων απο ναυτιλιακό, μεταναστευτικό, τουριστικό, αναλήψεις απο καταθέσεις σε συνάλλαγμα, εισπράξεις απο ΕΟΚ κλπ, σε εκατομμύρια δολλάρια.
| σε εκατομμύρια δολλάρια | |||
| Σύνολο άδηλων πόρων | Τοκοχρεωλύσια | Ποσοστό | |
| 1985 | 5.260 | 762 | 14,48 |
| 1986 | 6.512 | 958 | 14,71 |
| 1987 | 8.567 | 1.997 | 23,31 |
| 1988 | 10.099 | 2.059 | 20,39 |
| 1989 | 10.281 | 1.659 | 16,17 |
| 1990 | 12.966 | 2.171 | 16,74 |
Τώρα αν προσθέσουμε και τα δύο ποσά εισπράξεων απο το εξωτερικό των εξαγωγών και των άδηλων πόρων τότε το ποσοστό των τοκοχρεωλυσίων μειώνεται ακόμα περισσότερο.
| (σε εκατομμύρια δολλάρια) | |||
| Εξαγωγές και άδηλοι πόροι | Τοκοχρεωλύσια | Ποσοστό | |
| 1985 | 9.553 | 762 | 7,9 |
| 1986 | 11.024 | 958 | 8,7 |
| 1987 | 14.180 | 1.997 | 14,1 |
| 1988 | 16.033 | 2.059 | 12,8 |
| 1989 | 16.275 | 1.659 | 10,2 |
| 1990 | 19.326 | 2.171 | 11,2 |
Εάν μάλιστα η εισαγωγή συναλλάγματος αυξάνει με τον καιρό τότε δεν υπάρχει κανένας ιδιαίτερος φόβος.
Και εδώ βρίσκεται μια ιδιαιτερότητα της Ελλάδας. Διαθέτει πηγές που δεν έχουν άλλες χώρες. Το ναυτιλιακό και μεταναστευτικό αποτελούσαν σχεδόν πάντα, εδώ και 100 χρόνια περίπου, σημαντικές πηγές. Πόσο είναι το συνάλλαγμα θα δούμε παρακάτω. Οσο μεγαλύτερη η εμπορική ναυτιλία, αλλά και όσο περισσότερες δουλειές υπάρχουν για αυτή, τόσο μεγαλώνει η εισαγωγή συναλλάγματος, και έτσι δεν υπάρχει κίνδυνος απο το εξωτερικό δημόσιο χρέος.
Αλλη μια πηγή που αυξάνεται τα τελευταία 40 χρόνια είναι ο Τουρισμός. Πολλοί σπεύδουν να καταδικάσουν τον Τουρισμό με το δικαιολογητικό ότι μεταβάλλει τη χώρα σε χώρα γκαρσονιών. Σε άλλο άρθρο μας θα ασχοληθούμε εκτενέστερα με το ζήτημα. Νομίζουμε με δυο λόγια ότι δεν κινδυνεύει η χώρα, εφ’ όσον δεν αποτελεί τη μοναδική πηγή, αλλά μια απο τις πηγές. Και αυτό συμβαίνει με την Ελλάδα. Ποτέ δεν ξεπέρασαν τα έσοδα απο τον τουρισμό το 1/3 των συνολικών εσόδων απο άδηλους πόρους. Η επίσκεψη πάνω απο 8 εκ. τουριστών, αλλά και Ελλήνων του εξωτερικού που καταγράφονται σαν τουρίστες γιατί έχουν ξένο διαβατήριο, αποδίδει μεγάλα ποσά. Το μέγεθος αυτής της πηγής βοηθάει στην εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους, και εφόσον αυτό το μέγεθος αυξάνεται δεν υπάρχει κίνδυνος για την εξυπηρέτηση του χρέους.
| Έτος | Ταξιδιωτικό | Μεταφορές | Μεταναστευτικό | Τόκοι, μερίσματα, κέρδη |
| (τουριστικό) | (ναυτιλιακό) | |||
| 1983 | 1.176 | 1.309 | 934 | 81 |
| 1984 | 1.313 | 1.095 | 981 | 136 |
| 1985 | 1.428 | 1.039 | 801 | 123 |
| 1986 | 1.834 | 1.001 | 983 | 82 |
| 1987 | 2.268 | 1.193 | 1.379 | 111 |
| 1988 | 2.396 | 1.380 | 1.727 | 205 |
| 1989 | 1.976 | 1.375 | 1.394 | 247 |
| 1990 | 2.575 | 1.778 | 1.824 | 271 |
| Επιλογή, Οκτώβριος 91/86 | ||||
Αλλά για το εξωτερικό δημόσιο χρέος της Ελλάδας υπάρχει και ένας άλλος ιδιόμορφος παράγοντας που ενεργεί υπέρ της. Το μεταναστευτικό συνάλλαγμα. Πρόκειται για ποσά που στέλνουν οι Ελληνες του εξωτερικού. Σε μερικές περιπτώσεις δραχμοποιούνται αμέσως και ενισχύουν την αγορά άμεσα. Σε πολλές περιπτώσεις κατατίθενται όπως έχουν το δικαίωμα, σε τραπεζικούς λογαριασμούς σε συνάλλαγμα. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί οποιαδήποτε στιγμή οι καταθέτες Ελληνες του εξωτερικού να τα ζητήσουν και να τα πάρουν σε συνάλλαγμα. Αποτελούν μέρος του εξωτερικού δημόσιου χρέους. .π {Ομως η πραχτική των τελευταίων δεκαετιών έχει αποδείξει ότι οι Ελληνες του εξωτερικού ακόμα και σε δύσκολες στιγμές δεν ζήτησαν πίσω τα λεφτά τους. Τα διατηρούν μέχρι να βρούν μια ευκαιρία να τα τοποθετήσουν. Σε επιχείρηση, οικόπεδο, χωράφι, διαμέρισμα κλπ. Πρόκειται για στοιχείο που δεν αποτελεί κίνδυνο. Και όσο περισσότερες καταθέσεις υπάρχουν τόσο το καλύτερο. Πρόκειται για μια ιδιομορφία που λίγες άλλες χώρες, όπως η Ιρλανδία, η Ιταλία και μερικές άλλες χώρες, έχουν. Χώρες που διαθέτουν μεγάλες ομάδες ομογενών σε διασπορά.
Το ελληνικό κράτος μάλιστα για να προσελκύσει τέτοιες καταθέσεις τους δίνει μερικά πλεονεκτήματα. Οπως επιτρέπει να δανειστούν σε δραχμές ποσό για να συμπληρώσουν αγορά ακινήτου. Επίσης απαλάσσονται απο τα έξοδα μεταβίβασης που φτάνουν περίπου 13% στις μεταβιβάσεις ακινήτων.
| Αναλήψεις από μετατρέψιμες καταθέσεις | |||
| (σε εκατομμύρια δολλάρια) | |||
| 1983 | 411 | 1987 | 1.135 |
| 1984 | 372 | 1988 | 1.327 |
| 1985 | 451 | 1989 | 1.494 |
| 1986 | 596 | 1990 | 2.168 |
| Επιλογή, Οκτώβριος 91/86 | |||
Το εσωτερικό δημόσιο χρέος
Το εσωτερικό δημόσιο χρέος είναι αυτό που αντλείται απο πηγές μέσα απο τη χώρα. Με τη μορφή κρατικών δανείων, ομολόγων, εντόκων γραμματίων κλπ.
Είπαμε πολλά για το εξωτερικό χρέος επειδή είναι κάπως δυσνόητη κατάσταση. Ομως η Ελλάδα δεν κινδυνεύει απο αυτό. Ο απλός πολίτης μπερδεύεται με τους όρους και τις υποτιθέμενες δυσκολίες που παρουσιάζονται. Τον πιέζουν με την «ανάγκη της χώρας» και πως η κυβέρνηση σκληρά αγωνίζεται για να πετύχει κάτι δανεικά. Τίποτε ψευδέστερον! Ο δανεισμός για την Ελλάδα είναι ευκολότατος αλλά και επικίνδυνος.
Η χώρα και οι επιχειρήσεις που δανείζουν, ακόμα και του Δημοσίου, έχουν αρκετή οικονομική δύναμη για να δανείσουν κράτη και ιδιώτες. Αυτή είναι η δουλειά τους και αναζητούν πελάτες, να τους φορτώσουν τόκους. Ετσι ζούνε τα μεγάλα ιμπεριαλιστικά συγκροτήματα. Αυτό είναι το σύστημα. Οι δυσκολίες είναι για να κάνουν τους όρους βαρύτερους.
Το επικίνδυνο όμως είναι το εσωτερικό χρέος, γιατί πολύς κόσμος συνδέεται μ’ αυτό μέσω των ομολόγων. Αυτό παρουσιάζεται στον πολίτη σαν μια εύκολη λύση για τον καθένα που έχει λίγα χρήματα. Επένδυση του εφάπαξ για ένα πρόσθετο εισόδημα στα γεράματα, δημιουργία κάποιου κεφαλαίου να αγοραστεί το σπίτι του κοριτσιού, αποταμίευση για τις μελλοντικές σπουδές κάποιου παιδιού, κάτι στην άκρη σε περίπτωση βαρειάς ασθένειας και άλλοι τέτοιοι ανθρώπινοι λόγοι.
Οι διαφημίσεις των ομολόγων κλπ. του δημόσιου εμφανίζονται σαν να κάνουν ένα δώρο στον πολίτη: 23, 24%, παίρνεις τον τόκο μπροστά, το εκατομμύριο στοιχίζει μόνο 780.000 και κάθε είδους συνθήματα. Καμμιά κουβέντα όμως για το που θα χρησιμοποιηθούν αυτά τα χρήματα του μικροαγοραστή κρατικών ομολόγων. Κανείς δεν του λέει οτι αυτά πάνε για να βουλώσουν τα ανοίγματα του κρατικού προϋπολογισμού. Τα ανοίγματα – ελλείμματα που δημιουργούν οι κυβερνητικές αλλά και κομματικές δαπάνες. Εργα βιτρίνας, δαπάνες ταξιδίων αναψυχής με πρόσχημα «εθνικές αποστολές», τοπικιστικές ικανοποιήσεις κομματικών παραγόντων, διορισμοί, καταπιεστικός μηχανισμός και πολλά άλλα. Ολα αυτά χρηματοδοτούνται απο τον αφελή πολίτη που ελκύεται απο τα μεγάλα κέρδη – επιτόκια. Ποτέ δεν λένε κάνουμε ένα ομολογιακό δάνειο για ένα συγκεκριμένο έργο. Θα μπορούσαν π.χ. να πούν αγοράστε ομόλογα και με τα χρήματα αυτά θα πραγματοποιηθεί το έργο του Αχελώου. Με τόσο προϋπολογισμό, σε τόσο χρόνο το κάθε τμήμα του έργου. Ετσι θα μπορούσες να παρακολουθήσεις το έργο που χρηματοδοτείς, θα μπορούσες να πας να δείς το έργο και να το θαυμάσεις. Τότε θα ήσουν διαθετιμένος και με λιγότερο επιτόκιο να αγοράσεις ομόλογα. Το βλέπεις, το ζείς, το ελέγχεις, πας την Κυριακή με τα παιδιά σου και το δείχνεις. «Εμείς το κάνουμε». Να πούν ακόμα, κάνουμε ομόλογα για τη γέφυρα Ρίου – Αντίριου, για τη ζευξη του Μαλλιακού, το οδικό τόξο του Ακτιου. Τέλος κάτι συγκεκριμένο που ο καθένα μπορεί να δεί που πάνε τα λεφτά του. Ομως αποφεύγουν τα συγκεκριμένα έργα, τους συγκεκριμένους σκοπούς όπως ο διάλος το λιβάνι. ‘Ο,τι άλλο μέσο θέλεις χρησιμοποιούν για να τραβήξουν τους πολίτες. Επιστρατεύονται συμπαθείς ηθοποιοί, αστεία κόλπα στην τηλεόραση, σοβαρές ανακοινώσεις παραγόντων. Ολα σαν απορροφητήρες χιλιόδραχμων απο τις τσέπες των πολιτών. Ακόμα για να σπάσουν τους δισταγμούς υπόσχονται ρήτρα δολλαρίου. Αλλά αν το δολλάριο πέφτει και ανατιμάται η δραχμή, όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια, ο αγοραστής με ρήτρα δολλαρίου χάνει. Αν το δολλάριο ανέβει πολύ και γενικά αν η συναλλαγματική κατάσταση της χώρας δεν είναι καλή, δεν σε πληρώνουν. «Εθνικός κίνδυνος» πληθωρισμού και άλλες δικαιολογίες. Τότε τι κάνεις; Εσύ ο ομολογιούχος απο το Αργος, το Περιστέρι, τον Πειραιά, την Αργαλαστή θα διαμαρτυρηθείς στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης;
Τα κράτη μέσω του προϋπολογισμού τους, υπερχρεώνονται για άχρηστες δαπάνες αλλά είναι σίγουρα για τη δύναμή του. Οσα και να πάρει απο τους πολίτες δανεικά, μπορεί να τους τα αφαιρέσει χρησιμοποιώντας τον πληθωρισμό. Η πιο εύκολη λύση. Εξανεμίζουν την αξία των ομολόγων. Σε έσχατη περίπτωση «εθνικού κινδύνου» μπορεί να σταματήσει την εξυπηρέτηση δηλ. να μην πληρώνει τόκους.
Σε τέτοια περίπτωση κανείς δεν μπορεί να αντισταθεί. Η μάζα των κατόχων ομολόγων δεν είναι ούτε οργανωμένη, ούτε απειλητική. Μια μάζα ανθρώπων, που όπως ανθρώπινο είναι λόγω της κατάστασης, ο καθένας μπορεί να κρύβει απο τους διπλανούς του οτι έχει κάποια περιουσία σε ομόλογα. Πως λοιπόν να βγεί να αντιδράσει;
Η κυβέρνηση για να καλύψει τα ελλείμματά της μπορεί να «δανειστεί» και χωρίς να ειδοποιήσει κανέναν. Μπορεί να το κάνει τυπώνοντας περισσότερο χαρτονόμισμα απ’ό,τι χρειάζεται εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή η οικονομία της χώρας. Αυτό σημαίνει οτι γρήγορα θα έχουμε αύξηση του πληθωρισμού και επομένως μείωση των εισοδημάτων. Σε μερικές περιπτώσεις με την αύξηση του χαρτονομίσματος μπορεί να χρηματοδοτήσει ορισμένα παραγωγικά έργα για γρήγορη απόδοση. Λέμε γρήγορη ώστε να αποδώσουν πριν εμφανιστεί η μεγάλη αύξηση του πληθωρισμού. Ετσι λοιπόν αν δεν πάει καλά, έχει στο χέρι τον πληθωρισμό για να εξανεμίσει αυτό το εσωτερικό χρέος. Για την ώρα δεν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος. Ομως είναι μέσα στις πιθανότητες μιας τέτοιας πολιτικής.
Στην πραγματικότητα μια καπιταλιστική κυβέρνηση μπορεί να «παίξει» με το εσωτερικό χρέος πολύ περισσότερο απο ό,τι με το εξωτερικό. Σε περίπτωση κινδύνου εκπτωχεύει τους υπηκόους της. Οι δανειστές είναι πλούσια κράτη, ισχυρά, και οι τράπεζες αυτών των ισχυρών καπιταλιστικών χωρών μπορούν να χρησιμοποιήσουν οποιοδήποτε μέσο για την είσπραξη των οφειλομένων. Πολλοί λαοί και ο ελληνικός στο παρελθόν έχουν αισθανθεί οδυνηρά τέτοιες άγριες επεμβάσεις.
Με τον εξωτερικό δανεισμό, εαν το κράτος υπερβεί το όριο κινδυνεύει απο τα αντίποινα των μεγάλων καπιταλιστικών κρατών τα οποία συμπαρατάσσονται με τα συμφέροντα των τραπεζών τους. Αντίποινα οικονομικά, εθνικά, εδαφικά, πολιτικά εκβιασμοί όλων των ειδών. Με τον εσωτερικό δανεισμό δεν κινδυνεύει το κράτος αλλά ο κάθε πολίτης.
Ενα μεγάλο μέρος του πληθυσμού βρίσκεται στο έλεος μιας κυβέρνησης που τρομοκρατεί κοινωνικά αυτό τον πληθυσμό. Περισσότερες θυσίες, περισσότερη λιτότητα, σφίχτε τις ζώνες, όχι φασαρίες και διαμαρτυρίες, μέχρι να βγούμε απο το αιώνιο τούνελ, αλλιώς θα χάσετε τα ομόλογά σας.
Πρόκειται για μια ιδιόμορφη τρομοκρατία την οποία υφίστανται οι άνθρωποι που εμπιστεύτηκαν το κράτος για μερικά ενισχυμένα επιτόκια.
Απο το εξωτερικό χρέος δεν κινδυνεύει η χώρα. Αυτό μπορεί και καλύπτεται απο τις εισαγωγές συναλλάγματος. Εκεί που παρουσιάζεται ο κίνδυνος είναι το εσωτερικό χρέος. Η κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει τις δαπάνες κακοδιοίκησης, ρουσφετιού, κομματικής ασυδοσίας, αντιπαραγωγικές δαπάνες πολλών ειδών, εκδίδει συνέχεια ομόλογα. Υψώνει συνέχεια και υπερβολικά τους τόκους των ομολόγων για να προσελκύσει τις οικονομίες του καθενός που έχει κάτι λεφτά στην άκρη. Η έκδοση ομολόγων υπερβαίνει τον πληθωρισμό αλλά και δημιουργεί πληθωρισμό αφού υπόσχεται μεγάλους τόκους. Μέχρι τώρα ξεφεύγει με έκδοση νέων και επανεπένδυση με μεγαλύτερο τόκο και επομένως κέρδος. Αλλά πρόκειται για ένα επικίνδυνο παιχνίδι σε βάρος μεγάλου μέρους πληθυσμού που βάζει εκεί τις οικονομίες. Εαν κάποια στιγμή απαιτηθούν αυτά, παρ’ όλες τις υπάρχουσες προθεσμίες, μπορεί να δημιουργηθεί πανικός. Μπορεί να καλυφθεί μόνο με την νέα έκδοση χαρτονομίσματος για την προσωρινή αποφυγή της κρίσης. Αλλά σε λίγο εκδηλώνεται μεγαλύτερος πληθωρισμός, άνοδος των τιμών και όλα τα υπόλοιπα που πληρώνει το μεγάλο μέρος του πληθυσμού και κυρίως οι μισθωτοί, οι συνταξιούχοι, οι μικροί γενικά εισοδηματίες.
Δημήτρης ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ
Σπάρτακος 31, Σεπτέμβρης – Δεκέμβρης 1991
ΤΠΤ - "4" 
