Ανάμεσα στην Intifada και στη «νέα τάξη»

Σπάρτακος 30, Ιούνιος-Αύγουστος 1991

ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ

ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗΝ INTIFADA ΚΑΙ ΤΗ «ΝΕΑ ΤΑΞΗ»

Χαρακτηριστικό ενός πολέμου είναι, συχνά, να διαλευκαίνει τις παρεξηγήσεις και να κονιορτοποιεί τους αστήρικτους συμβιβασμούς. Οι ισραηλο-παλαιστινιακές σχέσεις αυτών των τελευταίων ετών είχαν πάντοτε στηριχτεί σε μια παρανόηση, σε μισο-αλήθειες και σε αστήρικτους συμβιβασμούς οι οποίοι περιέπλεκαν τα πράγματα. Ο πόλεμος του Κόλπου επέτρεψε να ξεκαθαριστούν τα πράγματα, μ’ έναν οδυνηρό τρόπο, που ήταν για πολλούς εκπληκτικός.

Michel WARSHAWSKI

Διότι, γι’ αυτούς που ξέρουν να διαβάζουν την πραγματικότητα όπως αυτή είναι, ούτε η θέση των Ισραηλινών ειρηνιστών απέναντι σ’ αυτό τον πόλεμο, ούτε αυτή των Παλαιστινίων εθνικιστών, ούτε το διαζύγιο που προέκυψε απ’ αυτές έχουν κάτι που να επιτρέπει να εκπλαγούμε.

Δεν υπήρχε κανένας λόγος για να μην ευθυγραμμιστούν οι Παλαιστίνιοι των κατεχόμενων εδαφών με το Ιράκ, κατά τη διάρκεια της σύγκρουσής του με τα ιμπεριαλιστικά κράτη και τους τοπικούς τους συμμάχους: η αραβική αλληλεγγύη, η αραβική εθνικιστική δημηγορεία του Σαντάμ, η αηδία που προκλήθηκε από την ευμάρεια της διευθυντικής κάστας του Κουβέιτ και την περιφρόνησή της απέναντι στους Παλαιστίνιους, η υποκρισία της αμερικανικής διοίκησης στο ρόλο της, του υποτιθέμενου διαιτητή της ισραηλο-παλαιστινιακής διαμάχης και, κυρίως, η απειλή -πραγματική ή φανταστική- που εκτόξευσε το Ιράκ έναντι στο κράτος του Ισραήλ, να μερικοί (αλλά οριστικοί) λόγοι για να εξηγήσουμε τη λαϊκή υποστήριξη στο Ιράκ μέσα στα κατεχόμενα εδάφη. Στην πλευρά των εθνικιστών αγωνιστών, πρέπει να προσθέσουμε σ’ αυτούς τους λόγους ένα αντιιμπεριαλιστικό συναίσθημα που κρατάει όλη τη ζωντάνια του, ακόμα και αν η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΡLO) επιχείρησε, στη διάρκεια των περασμένων χρόνων, να «διευθετήσει» τις σχέσεις της με την Ουάσιγκτον και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Οταν οι Παλαιστίνιοι των κατεχόμενων εδαφών ανέβηκαν στις στέγες, παρά τη συσκότιση, για να χειροκροτήσουν τους πυραύλους Σκουντ που κατευθύνονταν προς το Τελ-Αβίβ, έκφραζαν μια πραγματική χαρά βλέποντας τον εχθρό τους να τους τρώει κατάμουτρα και να γνωρίζει κι αυτός με τη σειρά του το φόβο, που σημαίνει το να είσαι κλεισμένος μέσα στο σπίτι, το να μην στέλνεις τα παιδιά σου στο σχολείο και κυρίως το να βλέπεις κατεστραμμένη την κατοικία σου. Αν οι Ισραηλινοί είχαν ήδη μια μικρή γεύση αυτών των δυσάρεστων καταστάσεων, για τους Παλαιστίνιους είναι το καθημερινό ψωμί που τους σερβίρει η ισραηλινή κατοχή εδώ και τρία χρόνια, αν όχι περισσότερα.

Οι Ισραηλινοί, οι ίδιοι, δεν περίμεναν τους πυραύλους πάνω στο Τελ-Αβίβ για να αποφασίσουν τη στάση τους απέναντι στα αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Από τον Αύγουστο του 1990, η «ιερή ενότητα» που είχε χτυπηθεί στη ρίζα από την παλαιστινιακή εξέγερση, ξαναδημιουργήθηκε, πίσω από τους Σαμίρ και Μπους. Η Αριστερά μπήκε στο παιχνίδι, το ειρηνιστικό κίνημα εξαφανίστηκε.

Η σιωνιστική «αριστερά»|μέσα από τα έργα της

Σε μια συνέντευξη στο γαλλικό εβδομαδιαίο περιοδικό Politis, ο βουλευτής τους MDC (Kίνηση για τα πολιτικά δικαιώματα) έφεδρος συνταγματάρχης Ran Cohen πρόσθετε επίσης: «Δεν είμαστε ειρηνιστές, είμαστε πατριώτες και στρατιώτες: είναι σαν τέτοιοι που διαλέγουμε το στρατόπεδό μας, όχι σε σχέση με αφηρημένα φιλοσοφικά κριτήρια!!». Οι Ισραηλινοί «ειρηνιστές» έμαθαν καλά να είναι «συγκεκριμένοι» στη διάρκεια αυτού του πολέμου: Ο αριστερός συγγραφέας Α.Β. Yehoshua ζήτησε να χρησιμοποιηθεί η ατομική βόμβα ενάντια στο Ιράκ, ένας άλλος συγγραφέας, ο Dan Meron, κατήγγειλε τον Σαμίρ γιατί δεν χρησιμοποίησε το στρατό, ο Yael Dayan αντιτάχθηκε στην ιδέα να υπογράψει η Κίνηση των Γυναικων για την Ειρήνη ένα ψήφισμα που να απαιτεί τη διανομή αντιασφυξιογόνων μασκών στους κατοίκους των κατεχόμενων, ο Yossi Sarid χειροκρότησε τη διοικητική σύλληψη του καθηγητή Sari Nusseibe και στους Παλαιστίνιους ηγέτες -με γλώσσα περισσότερο από βρώμικη- ότι υπήρχαν πιο σημαντικά πράγματα απ’ το διάλογο με φανατικούς της κατηγορίας τους.

Ο πόλεμος ξανάβαλε στην ημερήσια διάταξη την έννοια της «μεταφοράς» δηλαδή της μαζικής εξορίας των Παλαιστίνιων. Αυτό το ουσιαστικό στοιχείο της σιωνιστικής πολιτικής ήταν πάντοτε παρόν στα σχέδια των ηγετών του ισραηλινού κράτους, ακόμα και αν, μετά τις αρχές της δεκαετίας του ’70, είχε γίνει πια καθαρό ότι αυτή η εν ψυχρώ «μεταφορά» δεν ήταν πια μια ρεαλιστική δυνατότητα, μόνον ένας πόλεμος μπορούσε να προσφέρει τόσο το πρόσχημα όσο και το προπέτασμα καπνού που ήταν απαραίτητα για την πραγματοποίηση αυτού του εγκλήματος.

Η προοπτική της σύρραξης έδωσε την ευκαιρία στους προοδευτικούς Ισραηλινούς να βγάλουν από τα συρτάρια τους τα παλιά σχέδια, τροφοδότησε τη φαντασία τους και δημιούργησε ένα πρωτόγνωρο πανικό σε αρκετούς Παλαιστίνιους.

Ηταν προφανές ότι η εκμετάλλευση του πολέμου θα χρησίμευε για να τρομοκρατήσει τον πληθυσμό των κατεχόμενων εδαφών και θα άλλαζε το συσχετισμό δυνάμεων με το κίνημα της παλαιστινιακής εθνικής απελευθέρωσης, η κυβέρνηση θα προσπαθούσε έτσι να συντρίψει την Intifada. Αυτό ακριβώς έγινε.

Κρατική τρομοκρατία|σε μεγάλη κλίμακα

Για περισσότερο από ενάμιση μήνα, ο παλαιστινιακός πληθυσμός των κατεχόμενων εδαφών γνώρισε την πιο σκληρή και την πιο μακροχρόνια κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, από την αρχή της κατοχής. Πέρα από την ατομική καταστολή, από την πείνα, από τους νεκρούς, απ’ τους τραυματίες, απ’ τα κατεστραμμένα σπίτια και από τις αναρίθμητες παρενοχλήσεις, είναι η παλαιστινιακή οικονομία στο σύνολό της που χτυπήθηκε σκληρά, ιδιαίτερα η γεωργία. Η κατάσταση πολιορκίας ήταν η ευκαιρία για να εφαρμοστεί στην πράξη η πολιτική του «διαχωρισμού», που εγκωμιαζόταν εδώ και μερικούς μήνες από τον υπουργό Αμυνας, Μωσέ Αρενς και από ένα τμήμα της σιωνιστικής Αριστεράς, αυτό σημαίνει, στην πράξη, ότι μια μεγάλη μερίδα των Παλαιστινίων θα χάσει τα εισοδήματά της στο Ισραήλ και θα αντικατασταθεί από εβραίους εργαζόμενους -σοβιετικής προέλευσης κυρίως- αλλά και από ξένους εργαζόμενους.

Παρά τις διαμαρτυρίες των επιχειρηματιών και των ιδιοκτητών αγροτικών εκτάσεων, υπολογίζεται σε 35% το πολύ ο αριθμός των αράβων εργαζόμενων που συνέχισαν τη δουλειά τους από τότε. Ακριβώς όπως στη Νότια Αφρική, θεσμοθετήθηκε μια πολιτική εσωτερικών διαβατηρίων, η οποία απαγόρευε όχι μόνο στην πλειοψηφία των Παλαιστινίων να εισχωρήσει στα ισραηλινά εδάφη, αλλά και να εγκαταλείψει την περιοχή στην οποία ήταν γραμμένη. Πρόκειται εδώ για μια πραγματική δομική αλλαγή της κατοχής, η οποία (αλλαγή) κάτω από την άποψη ενός υποτιθέμενου διαχωρισμού ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους, κλείνει τον παλαιστινιακό πληθυσμό, και μόνον αυτόν, σε περιοχές-γκέτο, σε ζώνες διαμονής, σε bantoustans. Αν προσθέσουμε σ’ όλα αυτά τις μαζικές απολύσεις, μπορούμε να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτό σε όρους υποβάθμισης των συνθηκών ζωής για εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιους.

Ωστόσο, η ισραηλινή Αριστερά δεν αντέδρασε. Με εξαίρεση μια καμπάνια ενάντια στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης και την πείνα και μερικές αποστολές τροφίμων για τα στρατόπεδα προσφύγων που είχαν οργανωθεί από μια ομάδα προοδευτικών ραββίνων και αντισιωνιστών αγωνιστών -ανάμεσα στους οποίους και η LCR (Τμήμα της 4ης Διεθνούς, στο κράτος του Ισραήλ)- καμιά έκφραση αλληλεγγύης και καμιά πράξη διαμαρτυρίας δεν έγινε. Καταλαβαίνουμε την απογοήτευση και την οργή των Παλαιστινίων αγωνιστών, ιδιαίτερα όσων βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή του ισραηλινο-παλαιστινιακού διαλόγου.

«Ολα τέλειωσαν|ανάμεσα σε μας»

«‘Οτι είναι ενάντια στο Ιράκ αυτό μπορεί ακόμα να γίνει κατανοητό, το ότι σέβονται τους Αμερικανούς είμαστε συνηθισμένοι, αλλά το να μην πουν ούτε μια λέξη για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων μας σαν ανθρώπων! ‘Οχι, οριστικά πια, αυτή η ισραηλινή Αριστερά δεν έχει τίποτε το κοινό με ό,τι ονομάζουμε Αριστερά στις άλλες χώρες. Δεν είναι ούτε καν φιλελεύθεροι!». Αυτό δήλωσε, με μια ανυπόκριτη οργή η Mary Khas, μια γνωστή ηγέτιδα στη Λωρίδα της Γάζας, αυτή η παλαιά αγωνίστρια του ισραηλινού Κομμουνιστικού Κόμματος είχε αποφασίσει, πριν από το 1967, να εγκαταλείψει το Ισραήλ για την Γάζα. Αυτή η γυναίκα που ξενάγησε σε πολλές ευκαιρίες τον Yossi Sarid και άλλους ηγέτες της σιωνιστικής Αριστεράς στα στρατόπεδα των προσφύγων και η οποία, στις αρχές της Intifada, πέρασε από τα ισραηλινά σχολεία, τα νεολαιίστικα κινήματα, τα συνέδρια και από άλλα μέρη για να φέρει τον ισραηλινοπαλαιστινιακό διάλογο, που δεν θέλει πια ούτε ν’ ακούσει γι’ αυτόν, και δεν είναι απομονωμένη. ‘Οταν της θυμίζω ότι ο Yossi Sarid ζήτησε από τους Παλαιστίνιους συνομιλητές του να μην του ξανατηλεφωνήσουν, απαντάει: «Τόσο το καλύτερο. Δεν έχουμε πια τίποτε να πούμε».

Ωστόσο, απομένουν ακόμα από τις δύο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής, ηγέτες οι οποίοι δεν απογοητεύτηκαν απ’ αυτόν το διάλογο. Ο Faysal Husseini, απ’ τους πρώτους ηγέτες στα κατεχόμενα εδάφη δήλωσε: «Πρέπει να θέλουμε να ξαναρχίσουμε το διάλογο και αυτό θα συνεχιστεί. Υπήρξαν παρανοήσεις αλλά εμείς και μόνο εμείς -δηλαδή οι Παλαιστίνιοι και το ισραηλινό ειρηνιστικό κίνημα- μπορούμε να ξεμπλοκάρουμε την κατάσταση και να προωθήσουμε την ειρηνική λύση!!».

Σε απάντηση ο βουλευτής Ran Cohen δήλωσε: «Δεν συμφωνώ με τον Yossi Sarid που λέει ότι δεν θέλει να του τηλεφωνούν. Τους αγαπάμε ή όχι πρέπει να ξαναρχίσουμε τον ισραηλινο-παλαιστινιακό διάλογο, ακόμα και μαζί με την PLO, αν αυτό θέλουν οι Παλαιστίνιοι».

Αλλ’ αυτοί οι ηγέτες έχουν χάσει πολλή από την ελκτική τους δύναμη, αφού απ’ την ισραηλινή πλευρά, ένα τμήμα του ειρηνιστικού στρατοπέδου διάλεξε να ακολουθήσει τον Yossi Sarid στην πολιτική του «πόλεμος τώρα», ανάμεσα στους Παλαιστίνιους, η ανυποχώρητη γραμμή των Integristes (φανατικών που επιδιώκουν να διατηρήσουν την ολότητα του ισλαμισμού) του Hamas (Κίνημα ισλαμικής αντίστασης) κερδίζει μια φανερή δημοτικότητα.

Ο Ran Cohen και ο Faycal Husseini συγκλίνουν επίσης όταν επιχειρούν να περιγράψουν αυτό που πρόκειται να συμβεί τώρα. «Οι Αμερικανοί θα σκληρύνουν απέναντι στην κυβέρνηση (στα πλαίσια της νέας τάξης) και θα την αναγκάσουν να διαπραγματευτεί έναν συμβιβασμό με τους Παλαιστίνιους, συμπεριλαμβανομένης, αν δεν υπάρχει άλλη επιλογή και της PLO. Βέβαια, θα είναι πιο αργή αυτή η διαδικασία απ’ ό,τι εδώ και έξι μήνες, με πολλά ενδιάμεσα στάδια πριν τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους και με περισσότερες εγγυήσεις», εξηγεί ο βουλευτής του MDC, και ο Faycal Husseini επιβεβαιώνει: «Το προτέρημα του Saddam είναι ότι ξανάβαλε το παλαιστινιακό ζήτημα στην ημερήσια διάταξη και ότι το έβγαλε από τη λησμονιά στην οποία το είχε εξορίσει η κυβέρνηση Shamir. Μπορεί να χρειαστεί να περάσουν από στάδια, αλλά τελικά, οι διαπραγματεύσεις που, κατά τα φαινόμενα, θ’ αρχίσουν από τους Αμερικανούς θα οδηγήσουν στο παλαιστινιακό κράτος».

Στα πλαίσια αυτής της οπτικής ο Παλαιστίνιος ηγέτης δέχθηκε να συναντήσει τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζέιμς Μπέικερ, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Ιερουσαλήμ, και τούτο παρά τη σθεναρή αντίθεση των ρευμάτων που βρίσκονται κοντά στο Λαϊκό Μέτωπο Απελευθέρωσης της Παλαιστίνης (FPLP) και στο Δημοκρατικό Μέτωπο οι οποίοι μοίρασαν προκηρύξεις στα κατεχόμενα εδάφη στις οποίες απειλούσαν με αντίποινα οποιονδήποτε συνδιαλεγόταν μ’ έναν αντιπρόσωπο της αμερικανικής διοίκησης όσο αυτή δεν αναγνωρίζει σαν μοναδικό συνομιλητή την PLO.

Ασφαλώς το πρόβλημα είναι σε ποιο βαθμό οι Αμερικανοί θέλουν πράγματι να εκβιάσουν τον Σαμίρ. Οτι κάτι τέτοιο πιστεύει η ισραηλινή Αριστερά δεν μας εκπλήσσει: γι’ αυτήν η Ουάσιγκτον είναι ο εγγυητής, όχι μόνο της τάξης, αλλά επίσης του δικαίου και της δικαιοσύνης. Οι Παλαιστίνιοι ηγέτες, σε αντίθεση, έχουν μια μακροχρόνια εμπειρία «αμερικανικών ειρηνευτικών σχεδίων» που έμειναν νεκρό γράμμα, αφήνοντας στους Ισραηλινούς ανοικτό το δρόμο για να συνεχίσουν την κατοχή και την απογύμνωση του παλαιστινιακού λαού.

Ποιά πολιτική λύση;

Ακόμα και αν εκτιμάει κανείς ότι ο πρόεδρος Μπους είναι αποφασισμένος για τα καλά να απασφαλίσει την παλαιστινιακή βόμβα, απομένει να δει σε ποιο βαθμό μπορεί να βρεθεί μια φόρμουλα αποχώρησης, η οποία να ικανοποιεί τόσο το παλαιστινιακό minimum όσο και το ισραηλινό maximum. Ο Σαμίρ και η κυβέρνησή του αρνούνται και να συζητήσουν με την PLO αλλά και την προοπτική ενός παλαιστινιακού κράτους, ενώ αποδέχονται -στην καλύτερη περίπτωση- ένα καθεστώς αυτονομίας και διαπραγματεύσεις με τους ηγέτες των κατεχόμενων εδαφών. Αυτές οι προτάσεις είναι πολύ κάτω απ’ ό,τι οι Παλαιστίνιοι θεωρούν παραδεκτό. Σύμφωνα με τον Husseini: «Είμαστε ένας λαός, γι’ αυτό δεν διαπραγματευόμαστε με μια υποτιθέμενη τοπική ηγεσία, αλλά με την εθνική μας ηγεσία δηλαδή την PLO. Και ένας λαός έχει δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, δηλαδή σ’ ένα κράτος. Αυτά τα δύο στοιχεία δεν είναι διαπραγματεύσιμα!!».

Οι αγωνιστές της παλαιστινιακής Αριστεράς στα κατεχόμενα εδάφη είναι λιγότερο βέβαιοι γι’ αυτό: «Μέσα στην PLO, μερικά ρεύματα είναι έτοιμα να παίξουν το παιχνίδι της αυτονομίας, σαν πρόσκαιρη αναμφίβολα λύση, και δεν θα διστάσουν να δώσουν το πράσινο φως σε τοπικούς προύχοντες, λιγότερο ή περισσότερο επηρεασμένους από την εθνικιστική δεξιά, για να διαπραγματευτούν στο όνομα της PLO».

Σε τελευταία ανάλυση, αυτό που θα καθορίσει τα επόμενα στάδια, ακόμα και τα όρια των πραγματοποιήσιμων, από την PLO και τα διάφορα ρεύματα του εθνικού παλαιστινιακού κινήματος, συμφωνιών, είναι η αγωνιστική ικανότητα των Παλαιστίνιων στα κατεχόμενα εδάφη αλλά επίσης και στην Ιορδανία, στο Λίβανο και σ’ ολόκληρη την αραβική περιοχή. Αλλά, σ’ αυτό το επίπεδο, οι προοπτικές είναι καθαρές: Η Intifada συνεχίζεται και θα φτάσει μέχρι τη ριζοσπαστικοποίηση, κυρίως εξαιτίας της δραματικής οικονομικής κατάστασης στην οποία ζουν οι κάτοικοι των κατεχόμενων εδαφών, η οποία, σύμφωνα με τις διευκρινίσεις ενός διάσημου μελετητή της Ανατολής, «δημιουργεί μια ατμόσφαιρα που θυμίζει το 1989, όπου το αίσθημα του αδιέξοδου και του ότι δεν έχουν τίποτε να χάσουν έκαναν να εκραγεί η Intifada και κονιορτοποίησαν το status quo και τις αναλύσεις των ειδικών και των πολιτικών».